«Δεν είναι Σαϊγκόν», είπε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Αντονι Μπλίνκεν, καθώς είδαν το φως της δημοσιότητας άγριες σκηνές από απελπισμένους στα αεροδρόμια του Αφγανιστάν να εκλιπαρούν για μια πτήση διαφυγής, καθώς ξένοι διπλωμάτες, μισθοφόροι και κάθε αλλοδαπός τα μάζεψε εν μία νυκτί και, καθώς οι Αφγανές γυναίκες με κάποια δημόσια φωνή προφήτευαν σπαρακτικά τη νέα τους φίμωση. Και ενώ η αμερικανική διοίκηση παλεύει να διαλύσει τους παραλληλισμούς με το φιάσκο του πολέμου στο Βιετνάμ (και στο Ιράκ) και να αποκαταστήσει την τραυματισμένη της υπόληψη από τα τεκταινόμενα στη χώρα, της οποίας η χάρτινη πολιτική εξουσία και οι εξαιρετικά καλά οπλισμένες ένοπλες δυνάμεις κατέρρευσαν σε χρόνο-ρεκόρ μετά την αμερικανική αποχώρηση, ένα ερώτημα παραμένει: Τι ήταν αυτό που έφερε και πάλι τους Ταλιμπάν στην εξουσία, έπειτα από μία εικοσαετία;

 Οι στρατιές των Μουτζαχεντίν

Βγαλμένοι από τις στρατιές των Μουτζαχεντίν, που πολέμησαν με αμερικανική στήριξη τη ρωσική εισβολή στη χώρα, που διήρκεσε από το 1979 ως το 1989, οι «σπουδαστές» (όπως μεταφράζεται το Ταλιμπάν, πληθυντικός του Ταλίμπ, στη γλώσσα των Παστούν, της πολυπληθέστερης εθνότητας του Αφγανιστάν) ιδρύθηκαν ως κίνημα από τον Μουλά Ομάρ το 1994. Το 1994 κυριεύουν την Κανταχάρ και τον Σεπτέμβριο του 1996 την πρωτεύουσα, Καμπούλ. Το 1997 μετονομάζουν τη χώρα σε Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν και μέχρι το 2001 διαφεντεύουν μια σκληρή θεοκρατία, που υποχρεώνει τις γυναίκες στην μπούργκα, απαγορεύει την εκπαίδευσή τους, αλλά και την τηλεόραση, τη μουσική και καθετί δυτικό.

 Μουλάς Ομάρ και Οσάμα Μπιν Λάντεν

Το 1997 είναι επίσης η χρονιά που ο Μουλάς Ομάρ προχωρά σε φιλία και συμμαχία με τον Οσάμα Μπιν Λάντεν, ο οποίος παντρεύεται την κόρη του Ταλιμπάν Μοχάμεντ Ατίφ και μεταφέρει την έδρα της Αλ Κάιντα στην Κανταχάρ. Τον Οκτώβριο του 2001, λιγότερο από έναν μήνα μετά τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης, οι αμερικανικές δυνάμεις εισβάλλουν στο Αφγανιστάν, εγκαινιάζοντας την «Επιχείρηση Διαρκής Ελευθερία». Θα χρειαστεί να περάσει μία δεκαετία μέχρι ο αμερικανικός στρατός να εντοπίσει και να εκτελέσει τον αρχηγό της Αλ Κάιντα, στις 2 Μαΐου 2011. Ο Μπιν Λάντεν και η οικογένειά του κρύβονταν στο Ουαζιριστάν, στο γειτονικό Πακιστάν. Το 2013 οι Ταλιμπάν ιδρύουν το επίσημο «πολιτικό τους γραφείο» στην Ντόχα του Κατάρ. Την ίδια χρονιά σκοτώνεται ο Μουλάς Ομάρ και απελευθερώνεται από τη φυλακή (όπου κρατείτο από το 2010) ο Αμπντούλ Γκάνι Μπαραντάρ, ο οποίος έμελλε να αναλάβει «πολιτικό» ρόλο και να θεωρείται σήμερα πιθανός επόμενος πρόεδρος της χώρας.

 Το χάσμα

 Το 2015 αρχίζει το δεύτερο σκέλος της αμερικανικής κατοχής στο Αφγανιστάν, η «Επιχείρηση Φρουρός της Ελευθερίας». Στις ΗΠΑ βρίσκεται στο απόγειό της η δεύτερη τετραετία του Μπαράκ Ομπάμα, που χρηματοδοτεί αδρά την αφγανική εκστρατεία. Το 2016 σκοτώνεται στο Πακιστάν και ο δεύτερος αρχηγός των Ταλιμπάν, ο Μοχάμαντ Μανσούρ. Το 2017 οι Ταλιμπάν στέλνουν ανοιχτή επιστολή στον νεοεκλεγέντα Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, καλώντας τον να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από το Αφγανιστάν. Μέσα στην επόμενη χρονιά ξεκινούν διπλωματικές επαφές των ΗΠΑ με τους Ταλιμπάν, που οδηγούν τελικά στην υπογραφή της Συμφωνίας της Ντόχα, τον Φεβρουάριο του 2020. Οι ΗΠΑ συμφωνούν με το «αυτοαποκαλούμενο» Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν (το οποίο δεν αναγνωρίζουν) να αποχωρήσουν πλήρως από τη χώρα, με την υπόσχεση πως οι Ταλιμπάν θα προσεγγίσουν πολιτικά την αφγανική κυβέρνηση. Ουσιαστικά, τόσο ο Τραμπ όσο και έπειτα ο Τζο Μπάιντεν επιθυμούσαν πλέον απεμπλοκή από τη χώρα. Οι αναλυτές έχουν να δώσουν πολλές και καλές εξηγήσεις για την επάνοδο των Ταλιμπάν. Ουσιαστικά, ποτέ δεν… έφυγαν. Κατ’ αρχήν, φταίει η «Γραμμή Ντουράντ», το αφύσικο σύνορο με το Πακιστάν που χάραξαν οι Βρετανοί το 1983, επιτρέποντας έκτοτε στους εξτρεμιστές Παστούν να έχουν δύο πόρτες: μία στο Αφγανιστάν και μία στο Πακιστάν. Κυρίως, όμως, φταίει το μεγάλο χάσμα που χωρίζει τους πάμφτωχους αγρότες της αφγανικής επαρχίας και την ελίτ των πόλεων, αλλά και η τρομερή διαφθορά του κρατικού μηχανισμού. Την ώρα που οι γυναίκες κατακτούσαν ζηλευτή εκπροσώπηση στην αφγανική Βουλή, τα χωριά, χωρίς υποδομές και ξεχασμένα από τις κεντρικές κυβερνήσεις, έτειναν ευήκοα ώτα στην υπόσχεση των Ταλιμπάν για εθνική επανακυριαρχία. Μόνο που όσοι γνωρίζουν την ιστορία των Ταλιμπάν, που συνέχιζαν τον εκφοβισμό και τις επιθέσεις μέχρι την ύστατη ώρα, δεν πιστεύουν στο… αναμορφωμένο τους πρόσωπο.

 

Πηγή: Εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ