Παγκόσμια αναταραχή στις αγορές έχιε προκαλέσει η απόφαση του Βλαντιμίρ Πούτιν να απαιτήσει πληρωμές σε ρούβλια για τις παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου σε «εχθρικές χώρες».

Ο Πούτιν μάλιστα απηύθυνε τελεσίγραφο μιας εβδομάδας προς τις ρωσικές αρχές -και εμμέσως πλην σαφώς προς τις δυτικές ηγεσίες- προκειμένου να αρχίσει η μετάβαση στο νέο σύστημα πληρωμών.

Η ανακοίνωση προκάλεσε αναταραχή στα διεθνή χρηματιστήρια καθώς αρκετά κράτη διατηρούν συμβόλαια προμήθειας φυσικού αερίου με την Ρωσία, με μακροπρόθεσμα συμβόλαια.

Κερδισμένος, εκτός από το ρούβλι, της χθεσινής ημέρας στα διεθνή χρηματιστήρια υπήρξε το αργό Brent, που αυξήθηκε 5,4%, φτάνοντας τα 121,57 δολάρια ΗΠΑ το βαρέλι. Άνοδο σημείωσε χθες και ο χρυσός και το δολάριο Αυστραλίας, ενώ καθοδική τάση καταγράφηκε στις αμερικανικές μετοχές, με τον δείκτη Dow Jones να υποχωρεί 1,3%, δηλαδή στις 34.359. Επιπλέον, υποχώρηση κατέγραψε και ο FTSE 100 κατά 0,2% στο Λονδίνο, όπως και στον δείκτη DAX στη Γερμανία.

Αξιοποιώντας το φυσικό αέριο ως μέσο πίεσης προς τη Δύση, ο Ρώσος Πρόεδρος ανακοίνωσε χθες ότι έλαβε «την απόφαση να τεθεί σε εφαρμογή ένα σύνολο μέτρων ώστε να περάσουμε στις πληρωμές σε ρούβλια του αερίου μας που παραδίδεται σε εχθρικές χώρες και να εγκαταλείψουμε όλους τους διακανονισμούς με νομίσματα που συμβιβάστηκαν» και έκανε λόγο για ένα σύστημα «σαφές, διαφανές», ώστε να ρυθμίζει τη διεξαγωγή πληρωμών περιλαμβανομένης «της απόκτησης ρουβλίων στη ρωσική αγορά συναλλάγματος».

Χρησιμοποιώντας το ρούβλι ως αντίμετρο στις δυτικές κυρώσεις, η ισοτιμία του ενισχύθηκε αμέσως χθες απέναντι στο ευρώ (12%) και στο δολάριο (6%), φρενάροντας προς στιγμήν την περαιτέρω κατρακύλα του, όταν τα ρωσικά αποθεματικά που έχουν «παγώσει» στο εξωτερικό -λόγω των κυρώσεων- ανέρχονται σε περίπου 300 δισεκ. δολάρια, αλλά η πρόσβαση σε αυτά είναι απαγορευμένη για τη ρωσική ηγεσία. Την ανιούσα πήραν χθες και οι τιμές του φυσικού αερίου, που σημείωσαν άνοδο 30%, μετά τις ανακοινώσεις Πούτιν.

Παράλληλα, η είσοδος του εθνικού νομίσματος της Ρωσίας με κάθε επισημότητα στην αντιπαράθεση της Μόσχας με τη Δύση ελλοχεύει αρκετούς κινδύνους, όπως η επιτάχυνση της ενεργειακής απεξάρτησης της ΕΕ και άλλων χωρών από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, στους οποίους έχουν επιβάλει εμπάργκο μόνο οι ΗΠΑ.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το ρούβλι αναμένεται να απασχολήσει και τη σημερινή Σύνοδο Κορυφής των κρατών -μελών της ΕΕ, καθώς ανώτερος αξιωματούχος εκτίμησε ότι «αυτό μπορεί να συζητηθεί», παρουσία και του Αμερικανού Προέδρου, Τζο Μπάιντεν.

Με τη συμπλήρωση ακριβώς ενός μήνα από την έναρξη της εισβολής του στην Ουκρανία, ο Ρώσος Πρόεδρος επιλέγει να αλλάξει επίπεδο, χρησιμοποιώντας υβριδικά τα κατεξοχήν «όπλα» του διεθνούς φιλελεύθερου συστήματος αντί της στρατιωτικής ισχύος, στην οποία ο ίδιος είχε αποκλειστικά βασίσει την επιθετική του κίνηση κατά της Ουκρανίας. Η αλλαγή στρατηγικής από πλευράς της Μόσχας συνιστά την πιο ισχυρή παραδοχή της αποτυχίας του αρχικού σχεδιασμού για τον γρήγορο έλεγχο της γειτονικής της χώρας, καθώς τόσο οι ανθρώπινες απώλειες στις ρωσικές γραμμές, όσο και το οικονομικό κόστος του πολέμου έχουν ξεφύγει των ορίων που είχαν τεθεί επί της αρχής.

Απάντηση στην αποβολή από το SWIFT

Η επιλογή του Πούτιν να εξαναγκάσει τις ευρωπαϊκές κυρίως χώρες σε αποπληρωμή του φυσικού αερίου σε ρούβλια δείχνει από την άλλη ότι οι κκυρώσεις που επέβαλε η Δύση παγώνοντας τα αποθεματικά της Ρωσίας στις τράπεζες, αποβάλλοντας τις ρωσικές τράπεζες από το σύστημα SWIFT και δεσμεύοντας περιουσιακά στοιχεία φυσικών προσώπων και οργανισμών έχουν αποτέλεσμα.

Υπό αυτό το πρίσμα, η απαίτηση του Βλαντιμίρ Πούτιν για πληρωμή των ρωσικών προϊόντων σε ρούβλια ενέχει και προληπτικό χαρακτήρα, ως προετοιμασία για περαιτέρω οικονομική πίεση στο εσωτερικό της Ρωσίας εξαιτίας των νέων δυτικών κυρώσεων, πίεση η οποία φαίνεται να προβληματίζει το Κρεμλίνο. Η ελεύθερη πτώση, άλλωστε, που σημείωσε το ρούβλι από τις πρώτες ημέρες της εισβολής στα ταμπλό των χρηματιστηρίων δεν θα αργήσει να μεταφραστεί σε οικονομική επιβάρυνση στο εσωτερικό της χώρας, κλονίζοντας παράλληλα τη ρωσική οικονομία.

Επιπρόσθετα, η τονωτική ένεση ρευστότητας που μοιάζει να αποζητά ο Βλαντιμίρ Πούτιν αντανακλά την ανάγκη άμεσης στήριξης, την οποία προσώρας δεν φαίνεται να του παράσχει καμία από τις «φίλιες δυνάμεις», όπως για παράδειγμα η Κίνα. Με δεδομένο, μάλιστα, ότι το Πεκίνο αποτελεί σημαντικό καταναλωτή της Μόσχας (η διμερής εμπορική σχέση τους αναβαθμίστηκε κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου στο Πεκίνο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες), όπως και ότι η Κίνα αναμένεται να βρεθεί στο επίκεντρο των πιέσεων των ηγετών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ αναφορικά με τη στάση της απέναντι στη ρωσική εισβολή σήμερα, δείχνουν η Μόσχα να οργανώνεται σε αυτόνομο πλαίσιο, προκειμένου να αντιμετωπίσει την πιθανότητα άμεσης έλλειψης πόρων με τα εθνικά, διαθέσιμα μέσα της.


Επένδυση στη διάσπαση

Αντιδρώντας στην αξίωση Πούτιν, ο αυστριακός όμιλος πετρελαίου και φυσικού αερίου OMV ανακοίνωσε χθες ότι θα συνεχίσει να πληρώνει το φυσικό αέριο που παραλαμβάνει από τη Ρωσία σε ευρώ, παρά την απόφαση του Ρώσου προέδρου. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο υπουργός Οικονομίας και Πολιτικής για το Κλίμα Ρόμπερτ Χάμπεκ χαρακτήρισε «παραβίαση των συμβολαίων» την απαίτηση της Μόσχας, ενώ ανέφερε ότι η γερμανική κυβέρνηση θα συζητήσει το θέμα με τους ευρωπαίους εταίρους, ακυρώνοντας τη ρωσική προσπάθεια για διαίρεση της κοινής, ευρωπαϊκής οπτικής.

Την ίδια ώρα, η τελευταία, αυτή, πρωτοβουλία του Ρώσου Προέδρου δεν αποκλείεται να συσπειρώσει ακόμη περισσότερο τη Δύση στο μέτωπο των νέων κυρώσεων, παρά τη δυστοκία να αναπτύξουν κοινή γραμμή τις τελευταίες ημέρες. Στο ίδιο πλαίσιο, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν προανήγγειλε ότι οι ηγέτες της G7 αναμένεται να συμφωνήσουν αύριο να εφαρμόσουν μια «πρωτοβουλία» για να διασφαλίσουν ότι η Ρωσία δεν θα μπορέσει να παρακάμψει τις κυρώσεις που της έχουν ήδη επιβληθεί.

Ταυτόχρονα, το LNG, ο ρυθμός απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο (σε ποσοστό 40%) και η εξεύρεση εναλλακτικών ενεργειακών πηγών θα μονοπωλήσουν σχεδόν τη σημερινή Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, ενώ ο Πρόεδρος Μπάιντεν αναμένεται να τοποθετηθεί με λεπτομέρειες για το ενεργειακό «Σχέδιο Β» την Παρασκευή, μαζί με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

«Εχθρικοί» πελάτες

Ανοίγοντας, ωστόσο, τη σχετική συζήτηση, ζητούμενο αποτελεί για τη Μόσχα θα εκκινήσει διαδικασία επαναδιαπραγμάτευσης των συμβολαίων της Gazprom κατά μόνας, καθώς οι «εχθρικές χώρες» (48 κατά το ρωσικό κατάλογο) καλύπτουν το 70% των εσόδων της Gazprom από τις εξαγωγές το 2021, με το ρωσικό κολοσσό να αποφεύγει προς το παρόν οποιοδήποτε σχόλιο επί των ανακοινώσεων του Ρώσου Προέδρου. Πάντως, το δρόμο που υπέδειξε ο Ρώσος Πρόεδρο ακολούθησε χθες και η ρωσική διαστημική υπηρεσία Roscosmos, γνωστοποιώντας ότι θα διεξάγει όλες τις μελλοντικές διεθνείς συμβάσεις σε ρούβλια.

Η περαιτέρω διεύρυνση της λίστας ρωσικών προϊόντων που θα αποπληρώνονται σε ρούβλια συνιστά έναν ακόμη πονοκέφαλο για τους δυτικούς, αφού τυχόν κλιμάκωση από πλευράς του Κρεμλίνου θα μπορούσε να συνοδευθεί από επέκταση του μέτρου και σε άλλα αγαθά ρωσικής προέλευσης, επιδρώντας αρνητικά σε περισσότερους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας.