Μια ασυνήθιστη εικόνα του Πάπα Φραγκίσκου κάνει τον γύρο του διαδικτύου, δημιουργώντας ποικίλες αντιδράσεις.

Συγκεκριμένα, πρόκειται για μια φωτογραφία η οποία δείχνει τον 86χρονο ποντίφικα ντυμένο με ένα ογκώδες μακρύ λευκό φουσκωτό παλτό του οίκου Balenciaga.

Για πρώτη φορά η φωτογραφία φαίνεται να αναρτήθηκε την Παρασκευή σε ένα subreddit για τη γεννήτρια εικόνων τεχνητής νοημοσύνης Midjourney. Στη συνέχεια, όμως, άρχισε να εξαπλώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως meme αλλά και ως αντικείμενο διάψευσης.

Πολλοί ήταν εκείνοι που πίστεψαν ότι η εικόνα είναι αληθινή, όπως και η Κρίσι Τέιγκεν, η οποία έγραψε για το θέμα στο Twitter: «Νόμιζα ότι το φουσκωτό μπουφάν του Πάπα ήταν αληθινό και δεν το σκέφτηκα καθόλου. Δεν υπάρχει περίπτωση να επιβιώσω από το μέλλον της τεχνολογίας».

Τελικά, όμως, ποια είναι η αλήθεια; Ανταποκρίνεται η εικόνα του Πάπα Φραγκίσκου με το φουσκωτό μπουφάν στην πραγματικότητα; Υπήρχε ποτέ περίπτωση ο ποντίφικας να φορούσε κάτι τέτοιο; Ή μήπως ξαφνικά προσέλαβε στυλίστα.

Γιατί οι φωτογραφίες του πάπα Φραγκίσκου είναι fake

Κι όμως, όπως μπορείτε να καταλάβετε εκ των υστέρων, η εικόνα είναι σίγουρα ψεύτικη. Όχι μόνο γιατί αναρτήθηκε στο subreddit Midjourney μαζί με τρεις εναλλακτικές (το Midjourney συνήθως δημιουργεί τέσσερις εικόνες ως απάντηση σε κάθε προτροπή), αλλά περιέχει επίσης κάποια σημάδια που δείχνουν πως είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης, συμπεριλαμβανομένων πολλών περιοχών όπου οι λεπτομέρειες είναι εμφανώς μουτζουρωμένες.

Για παράδειγμα, το όχι ακριβώς χέρι που δεν πιάνει ακριβώς μία όχι ακριβώς κούπα καφέ – ένας σταυρός χωρίς ορθές γωνίες που απεικονίζει τον Ιησού σαν να είχε σμιλευτεί από πηλό και η άκρη ενός φακού των γυαλιών που με κάποιον τρόπο μεταπίπτει στη σκιά του, χωρίς να έχει περίγραμμα. Όλα αυτά είναι ενδεικτικά της παραγωγής τεχνητής νοημοσύνης: προϊόντα ενός συστήματος που γνωρίζει την επιφάνεια της πραγματικότητας αλλά όχι τους υποκείμενους κανόνες που διέπουν τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν τα φυσικά αντικείμενα.

Τι λέει ο δημιουργός των φωτογραφιών του πάπα

Για ποιο λόγο όμως έφτιαξε αυτή την εικόνα που ξεγέλασε τον κόσμο ο δημιουργός του; Ο Πάμπλο Χαβιέρ, ένας 31χρονος οικοδόμος από την περιοχή του Σικάγο, εξήγησε στο Buzzfeed πως ήταν μαστουρωμένος όταν του ήρθε η ιδέα.

«Προσπαθούσα να βρω τρόπους να κάνω κάτι αστείο γιατί αυτό προσπαθώ συνήθως να κάνω. Κι έτσι απλά μου ήρθε στο μυαλό: πρέπει να κάνω τον Πάπα. Και μετά σκέφτηκα: ο πάπας με φουσκωτό παλτό Balenciaga, περπατώντας στους δρόμους της Ρώμης, του Παρισιού. Τέτοια πράγματα».

Δημιούργησε τις πρώτες εικόνες γύρω στις 2 μ.μ. τοπική ώρα την Παρασκευή. (Ξεκίνησε να χρησιμοποιεί το Midjourney μετά τον θάνατο ενός από τα αδέρφια του τον Νοέμβριο κι όπως λέει: «Λίγο-πολύ όλα ξεκίνησαν από αυτό, απλά προσπαθούσα να αντιμετωπίσω τη θλίψη και άρχισα να φτιάχνω εικόνες του νεκρού αδερφού μου».)

Μόλις έφτιαξε τις εικόνες λοιπόν του Πάπα, τις βρήκε τέλειες και τις δημοσίευσε σε μια ομάδα στο Facebook που ονομάζεται AI Art Universe και στη συνέχεια στο Reddit. Σοκαρίστηκε όταν έγιναν τόσο γρήγορα viral.

Πώς του φάνηκε, όμως, όλη αυτή η δημοσιότητα;

Όπως είπε, ήταν «σίγουρα τρομακτικό το γεγονός ότι ο κόσμος τρελάθηκε με αυτές και πίστεψαν πως ήταν αληθινό χωρίς να το αμφισβητούν». Και πλέον μετανιώνει σκεπτόμενος τον δυνητικό αντίκτυπο των εικόνων που δημιουργούνται με τεχνητή νοημοσύνη. «Δεν το σκεφτόμουν καν αυτό πριν. Αλλά θα γίνει σοβαρό το ζήτημα εάν δεν εφαρμοστούν νόμοι για να ρυθμίζουν πού και πότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί η AI. Μπορείς, για παράδειγμα, να κάνεις ό,τι θέλεις σε έναν πίνακα του Βίνσεντ βαν Γκογκ, αλλά η χρήση του σε δημόσιες προσωπικότητες, αυτό μπορεί να είναι το όριο».

Πρέπει να ανησυχούμε;

Ο ειδικός σε θέματα διαδικτυακής κουλτούρας Ράιαν Μπρόντερικ αποκάλεσε την εικόνα του πάπα «την πρώτη πραγματική περίπτωση παραπληροφόρησης με τεχνητή νοημοσύνη σε μαζικό επίπεδο». Αλλά το ζήτημα στην πραγματικότητα έχει αρχίσει να δημιουργείται εδώ και μερικές εβδομάδες, ύστερα από μια ενημέρωση του Midjourney που βελτίωσε σημαντικά το επίπεδο της παραγωγής.

Νωρίτερα τον Μάρτιο, οι εικόνες που δημιούργησε το Midjourney με τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να συλλαμβάνεται έγιναν ομοίως viral. Οι εικόνες αυτές δημιουργήθηκαν από προτροπές που δόθηκαν από τον Eliot Higgins, τον ιδρυτή της Bellingcat, μιας ομάδας ερευνητικής δημοσιογραφίας.

«Νομίζω ότι αυτό είναι ένα παράδειγμα ενός ευρύτερου προβλήματος των τεχνολογιών που προωθούνται στις κοινωνίες μας χωρίς καμία εποπτεία, ρύθμιση ή πρότυπα», λέει η Έλινορ Κάρμι στο City, University of London.

«Ο κόσμος το 2100 δεν θα ξέρει ποια μέρη της ιστορίας είναι αληθινά και ποια όχι»

Υπάρχει επίσης ένα ζήτημα κλίμακας, λέει η Άγκνες Βενέμα, από το Πανεπιστήμιο της Μάλτας. Το subreddit r/midjourney, όπου δημοσιεύτηκαν οι εικόνες του πάπα, έχει παραδείγματα άλλων, εξίσου πειστικών εικόνων που δημιουργήθηκαν από τεχνητή νοημοσύνη και παρήχθησαν από τα 143.000 μέλη του. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται μια σειρά φωτογραφιών που καταγράφουν έναν φανταστικό σεισμό που έπληξε τις ΗΠΑ και τον Καναδά το 2001, ο οποίος έχει εμπνεύσει τη δική του παράδοση.

Το σχόλιο με τις περισσότερες ψήφους στην ανάρτηση έχει ως εξής: «Οι άνθρωποι το 2025 θα δυσκολευτούν πολύ με την παραπληροφόρηση. Οι άνθρωποι το 2100 δεν θα ξέρουν ποια μέρη της ιστορίας ήταν αληθινά...».

«Νομίζω ότι το γεγονός ότι τόσοι πολλοί άνθρωποι μπορούν πλέον να έχουν πρόσβαση σε αυτό -κατά κάποιον τρόπο, είναι πιο δημοκρατικό- σημαίνει ότι, κατά κάποιον τρόπο, οι πύλες έχουν ανοίξει», λέει η Βενέμα. «Όσο πιο ρεαλιστικό γίνεται και όσο περισσότεροι άνθρωποι αποκτούν πρόσβαση, τόσο πιο προσεκτικοί πρέπει να είμαστε και τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να ενεργήσει κάποιος με βάση αυτού του είδους την εξαπάτηση».