O Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, παρόλο που πήρε πίσω του ένα πολύ ισχυρό κοινωνικό ρεύμα, που ζητούσε δικαιοσύνη και δημοκρατία, δεν κατάφερε να το κάνει πλειοψηφικό, ώστε να ανατρέψει την εξουσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν - και, όπως φαίνεται, είναι δύσκολο να το πετύχει στον β’ γύρο, σε μία εβδομάδα.

Απέναντί του έχει ένα συμπαγές, συντηρητικό και θρησκευόμενο κοινωνικό στρώμα, από το οποίο ο Ερντογάν δημιούργησε τη νέα μεσαία τάξη, της έδωσε παρουσία στον δημόσιο χώρο και τώρα φοβάται ότι η επιστροφή στον κεμαλισμό θα τη σπρώξει και πάλι στην αφάνεια. O Ερντογάν έχει ήδη τον αέρα του νικητή και η επικράτησή του στην Εθνοσυνέλευση του δίνει ισχυρό προβάδισμα, καθώς, όπως επιμένει ο γνωστός Τούρκος δημοσκόπος Χιλμί Ντασντεμίρ, η κοινή γνώμη θέλει σταθερότητα, γι’ αυτό προβλέπει νίκη του Ερντογάν.

«Σταθερότητα» και «εμπιστοσύνη» ήταν, άλλωστε, οι δύο λέξεις που χρησιμοποίησε και ο Τούρκος πρόεδρος στην πρώτη συνέντευξή του στο CNN Turk, μετά τον πρώτο γύρο των εκλογών, επισημαίνοντας ότι μόνο ο ίδιος μπορεί να τα προσφέρει αυτά, επειδή η Συμμαχία του Λαού, που τον στηρίζει, εξασφάλισε ήδη την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο.


Τα λάθη

Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, στα 13 χρόνια που βρίσκεται στο τιμόνι του CHP, δεν έχει καταφέρει να κερδίσει ούτε μία φορά εκλογές και ο κόσμος, όπως εκτιμά ο Ντασντεμίρ, ακολουθεί εκείνον που έχει τις περισσότερες πιθανότητες να κερδίσει. Η επιλογή Κιλιτσντάρογλου ήταν εξαρχής υψηλού ρίσκου, γιατί, εκτός από το έλλειμμα χαρίσματος που έχει έναντι του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έπρεπε επιπλέον να αποβάλει και την εδραιωμένη στην κοινή γνώμη εικόνα της ήττας που τον συνοδεύει.

Ο Ερντογάν, από την άλλη, κατάφερε σε αυτές τις εκλογές να «στριμώξει στη γωνία» την αντιπολίτευση, οργανώνοντας την αντεπίθεσή του σε τέσσερις βασικούς άξονες:

- Πρώτον, η ενωμένη αντιπολίτευση είναι ένα ιδεολογικά ετερόκλητο σχήμα και ο Ερντογάν έπεισε ότι αυτός ο συνασπισμός των κομμάτων δεν μπορεί να κυβερνήσει αποτελεσματικά. Αντιθέτως, προέβαλε το δικό του επιχείρημα για σταθερότητα και προστασία των κεκτημένων.

- Δεύτερον, η στήριξη της Δύσης προς την αντιπολίτευση ενίσχυσε στην πραγματικότητα τον Ερντογάν, που απευθύνθηκε στα αντιδυτικά αντανακλαστικά της πλειοψηφίας. Σε μια χώρα όπου ο αντιαμερικανισμός συνεχώς αυξάνεται και αγγίζει το 90%, ο Κιλιτσντάρογλου εμφανίστηκε ως ο εκπρόσωπος της Δύσης και επιτέθηκε, μάλιστα, κατά της Ρωσίας, κατηγορώντας τη για ανάμειξη στις τουρκικές εκλογές. Ο Ερντογάν και ο σκληροπυρηνικός υπουργός του των Εσωτερικών, Σουλεϊμάν Σοϊλού, απάντησαν με ένα μπαράζ σκληρών επικρίσεων κατά των ΗΠΑ και προσωπικά του προέδρου Τζο Μπάιντεν.

- Τρίτον, ο Ερντογάν κατάφερε να πείσει σε μεγάλο βαθμό τους ψηφοφόρους ότι η επιλογή Κιλιτσντάρογλου έχει την εύνοια των γκιουλενιστών. Η προσχώρηση πρώην υπουργών της κυβέρνησης στη συμμαχία της αντιπολίτευσης χρησιμοποιήθηκε ως απόδειξη για την επιρροή του ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν και συνοδεύτηκε από συνεχή δημοσίευση πλάνων στην τηλεόραση από το πραξικόπημα του 2016.

- Τέταρτον, κατηγόρησε τον Κιλιτσντάρογλου ότι ταυτίζεται με την τρομοκρατία, επειδή υποστηρίζεται από το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών, το οποίο χαρακτηρίζει πολιτική προέκταση του ΡΚΚ. Στη συμμαχία της αντιπολίτευσης όχι μόνο δεν μπόρεσαν να δουν αυτό το βασικό περίγραμμα της στρατηγικής Ερντογάν, αλλά οδηγήθηκαν από μόνοι τους σε ακόμα πιο δυσμενή θέση, κάνοντας σειρά λαθών, όπως:

- Ο Κιλιτσντάρογλου δεν τόλμησε να ανακοινώσει εγκαίρως την υποψηφιότητά του και, όταν το έκανε μετά την προκήρυξη των εκλογών, προκάλεσε κρίση στη συμμαχία και πλέον δεν μπορούσε να ανακτήσει την εικόνα του στιβαρού ηγέτη, γεγονός που «μετράει», ειδικά στην περίπτωση της Τουρκίας.

- Υποσχέθηκε θέσεις αντιπροέδρου σε όλα τα κόμματα της συμμαχίας, ακόμα και στα πιο μικρά, δίνοντας την εντύπωση ότι είναι όμηρός τους.

- Το σημαντικότερο πρόβλημα της χώρας είναι η οικονομία, αλλά δεν έκανε την οικονομία πρώτο θέμα. Δεν παρουσίασε κάποιο πρόγραμμα, ούτε οικονομικό επιτελείο. Προφανώς υπήρχε διαφωνία στη συμμαχία για την κατανομή των θέσεων. Διάχυτη είναι στους πολίτες η πεποίθηση ότι με τον Κιλιτσντάρογλου θα εφαρμοστούν πιο ορθόδοξες οικονομικές πολιτικές, γεγονός που σημαίνει και την επιστροφή του ΔΝΤ στην Τουρκία, με τις γνωστές συνταγές του. Η πιο εντυπωσιακή αναφορά του στην οικονομία ήταν όταν εμφανίστηκε στο γνωστό βίντεο με το κρεμμύδι, για να τονίσει την ακρίβεια που σαρώνει τη χώρα. Υποσχέθηκε ότι θα φέρει πίσω 418 δισεκατομμύρια δολάρια, που υποστήριξε ότι μεταφέρθηκαν λαθραία στο εξωτερικό, και ότι θα δώσει επίδομα εορτών στους συντα ξιούχους, αλλά δεν έπεισε. Ακόµα και οι σεισµόπληκτοι δεν πείστηκαν από την υπόσχεσή του για δωρεάν στέγη και προτίµησαν τον Ερντογάν, ο οποίος έχει την πολιτική εµπειρία στην υλοποίηση µεγάλων κατασκευαστικών έργων.

- Δεν εξήγησε επαρκώς τι θα έκανε σε τοµείς όπως η ∆ικαιοσύνη, η Εκπαίδευση, η Υγεία και η Αµυνα.

- Στηρίχτηκε υπερβολικά στα συντηρητικά κόµµατα µε τα οποία συνεργάστηκε. Πίστευε ότι έτσι θα προσέλκυε συντηρητικούς ψηφοφόρους της Ανατολίας. ∆εν συνέβη.

Αντιθέτως, το κόµµα του έχασε 36 έδρες στην Εθνοσυνέλευση, τις οποίες παραχώρησε, βάσει συµφωνίας, σε υποψηφίους των µικρών κοµµάτων, προκαλώντας κραδασµούς στο εσωτερικό του CHP, πρωτοκλασάτα στελέχη του οποίου έµειναν εκτός.

- Πίστευε ότι οι νέοι θα τον ψήφιζαν, έκανε όµως λάθος και σε αυτό. Χρησιµοποίησε την ίδια γλώσσα µε την οποία συνοµιλεί µε τους νέους στην Κωνσταντινούπολη για να συνοµιλήσει και µε τους νέους στην Κεντρική ή την Ανατολική Τουρκία. Οι ανησυχίες των νέων σε αυτές τις περιοχές δεν έχουν καµία σχέση µε εκείνες των συνοµηλίκων τους στην Πόλη και στη Σµύρνη.

Συντηρητικές μάζες και σεισμός

Σε κάθε περίπτωση, ο Ερντογάν ξέρει να «διαβάζει» καλύτερα τις συντηρητικές µάζες των επαρχιών της Ανατολίας, που έπειτα από 21 χρόνια διακυβέρνησης του ΑΚΡ έχουν διαµορφώσει µια δική τους, ιδιάζουσα πολιτική συµπεριφορά, η οποία καταπνίγει καθετί διαφορετικό.

Ενα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο των εκλογών ήταν η στήριξη που πήρε ο Ερντογάν από τους πολίτες που επλήγησαν από τον σεισµό. Παρά την αρχική οργή των κατοίκων των περιοχών αυτών, µετά τους καταστροφικούς σεισµούς της 6ης Φεβρουαρίου, εξαιτίας της ολιγωρίας στην αντίδραση του κρατικού µηχανισµού, και τις ευθύνες οι οποίες επιρρίφθηκαν στην κυβέρνηση για την άναρχη δόµηση, ο Τούρκος πρόεδρος κατάφερε να «µαζέψει» την πολιτική ζηµιά.

Μάλιστα, σε ορισµένες περιοχές, όπως το Καχραµανµαράς, η στήριξη αυτή ξεπέρασε το 70% των ψήφων. Από τους 11 νοµούς όπου κηρύχθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, µόνο οι δύο, µε ισχυρό το κουρδικό στοιχείο, ψήφισαν υπέρ του Κιλιτσντάρογλου. Οι κάτοικοι των υπόλοιπων περιοχών, προπύργια του ΑΚΡ και του ΜΗΡ, µε συντηρητικούς, θρησκευόµενους πολίτες, δεν πείστηκαν από τις υποσχέσεις Κιλιτσντάρογλου ότι θα τους χτίσει δωρεάν τα σπίτια, αλλά εµπιστεύτηκαν τον Ερντογάν, που σε όλη την προεκλογική περίοδο θεµελίωνε κατοικίες στην περιοχή, δεσµεύτηκε να έχει έτοιµες πολυκατοικίες σε έναν χρόνο και έχει καταγεγραµµένο ιστορικό στην περαίωση µεγάλων δηµόσιων έργων.

Η στρατηγική

Πυρετώδεις είναι τώρα οι εργασίες στο µέτωπο του Κιλιτσντάρογλου, για να ανατραπεί το αρνητικό κλίµα που δηµιούργησε το εκλογικό αποτέλεσµα. Στο στόχαστρο του επιτελείου του Κιλιτσντάρογλου µπαίνουν περίπου 11 εκατοµµύρια ψήφοι, µεταξύ των οποίων είναι αυτές του τρίτου υποψηφίου, Σινάν Ογάν, οι άκυρες ψήφοι του πρώτου γύρου λόγω λαθών που έκαναν οι ψηφοφόροι, αυτές όσων απείχαν από τον πρώτο γύρο, των αποδήµων που δεν ψήφισαν και των νέων που θα έχουν κλείσει τα 18 έτη µέχρι τις 28 Μαΐου.

Η ευθύνη της προεκλογικής στρατηγικής ανατέθηκε στον δήµαρχο Κωνσταντινούπολης, Εκρέµ Ιµάµογλου, και στην επικεφαλής της κοµµατικής οργάνωσης στην Κωνσταντινούπολη, Τζανάν Καφταντζίογλου. Θα εφαρµόσουν τη δοκιµασµένη στρατηγική τους, που οδήγησε το 2019 στην κατάκτηση του δήµου της Κωνσταντινούπολης από το CHP.

Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, η αντιπολίτευση ξεκίνησε ένα µπαράζ ενστάσεων για τα εκλογικά αποτελέσµατα της πρώτης Κυριακής και, παράλληλα, οργανώνεται εκλογικός µηχανισµός για την αυστηρή ταυτοποίηση των ψήφων και των πρακτικών που θα ανακοινωθούν στον δεύτερο γύρο.

Ηδη εντοπίστηκαν διαφορές σε 2.269 εκλογικά τµήµατα, από το σύνολο των 201.807. Για τις βουλευτικές εκλογές εντοπίστηκαν διαφορές σε συνολικά 4.825 κάλπες, όλες εις βάρος του CHP και του Καλού Κόµµατος της Μεράλ Ακσενέρ, µε το οποίο συνεργάζεται. Ωστόσο, όπως εκτιµάται, οι παρατυπίες αυτές δεν είναι ικανές να ανατρέψουν το αποτέλεσµα του πρώτου γύρου.

Αξίζει, τέλος, να σηµειωθεί ότι ρυθµιστικός παράγοντας σε αυτές τις εκλογές ήταν τα εθνικιστικά κόµµατα, παρά την πολυδιάσπαση του χώρου (το ΜΗΡ του Μπαχτσελί, το Καλό Κόµµα της Ακσενέρ, τα µικρά κόµµατα που στήριξαν την υποψηφιότητα του Σινάν Ογάν κ.ά.), το συνολικό ποσοστό των οποίων προσεγγίζει το 25%.

Από την αξιολόγηση που έγινε στο CHP διαπιστώθηκε ότι ο Ερντογάν έπεισε όχι µόνο τους ακροδεξιούς, αλλά και όλους όσοι έχουν λίγο ή πολύ µια εθνικιστική προσέγγιση στην πολιτική και πιστεύουν ότι το CHP συνεργάζεται µε τους εχθρούς του κράτους, δηλαδή το ΡΚΚ και τη ∆ύση.

Ετσι, το επόµενο διάστηµα µέχρι τις 28 Μαΐου, αναµένεται να κλιµακωθεί η εθνικιστική ρητορική εκ µέρους του Κιλιτσντάρογλου και δεν θα πρέπει να προκαλέσει έκπληξη αν τον δούµε να χρησιµοποιεί επιθετική γλώσσα και κατά της Ελλάδας.