Η ανταρσία της Wagner κατά της στρατιωτικής ηγεσίας της Ρωσίας μπορεί να έληξε όσο ξαφνικά ξεκίνησε, αλλά το χάος στη χώρα πιθανώς μόλις ξεκίνησε και το μέλλον του Γιεβγκένι Πριγκόζιν, που αμφισβήτησε ανοικτά την εξουσία του Βλαντίμιρ Πούτιν, είναι πλέον αβέβαιο.

Το διάγγελμα

Με ένα σύντομο και σε κάποια σημεία αντιφατικό του διάγγελμα το βράδυ της Δευτέρας ο Πούτιν έθεσε εν αμφιβόλω τη συμφωνία που σύναψε το Κρεμλίνο με τη μεσολάβηση του προέδρου της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο με το αφεντικό της Wagner, επαινώντας από τη μία τους μαχητές της Wagner που έκαναν πίσω κι εξαπολύοντας από την άλλη πυρά κατά των «οργανωτών» της ανταρσίας –χωρίς να κατονομάσει τον Πριγκόζιν– χαρακτηρίζοντάς τους «προδότες», που θα οδηγηθούν ενώπιον της δικαιοσύνης.

Ο Πριγκόζιν, σύμμαχος άλλοτε του Πούτιν, σόκαρε τη ρωσική κοινή γνώμη και τη διεθνή κοινότητα ηγούμενος της «πορείας δικαιοσύνης» προς τη Μόσχα, αφού κατηγόρησε το υπουργείο Άμυνας για πυραυλικό χτύπημα που σκότωσε πολλούς μαχητές του. Η ανταρσία αποτράπηκε όταν ο Πριγκόζιν διέταξε τους άνδρες του, που είχαν φθάσει σε απόσταση μόλις 200 χλμ. από τη ρωσική πρωτεύουσα, να κάνουν πίσω με τη συμφωνία που προέβλεπε ότι το Κρεμλίνο θα απέσυρε τις κατηγορίες εναντίον του και εκείνος θα εξοριζόταν στη Λευκορωσία.

Πού βρίσκεται ο Πριγκόζιν

Προς το παρόν παραμένει άγνωστο πού βρίσκεται ο Πριγκόζιν, αλλά χθες ανήρτησε το Telegram ένα 11λεπτο ηχητικό μήνυμα και αναφερόμενος σε προηγούμενες εντολές του υπουργείου Άμυνας προς τους διοικητές του ενσωματωθούν ουσιαστικά στο ρωσικό στρατό μέχρι την 1η Ιουλίου, είπε ότι η Wagner είναι «κατηγορηματικά αντίθετη στην απόφαση να κλείσει».

Η αιφνίδια τροπή πυροδότησε ερωτηματικά για το κατά πόσον ο Πριγκόζιν θα συνεχίσει να συνιστά απειλή και κατά πόσον θα μπορέσει να επιβιώσει εξόριστος στη Λευκορωσία, δεδομένης της μακράς ιστορίας αντιποίνων του Πούτιν προς τους επικριτές και τους αντιπάλους του. Ο πολιτικός σχολιαστής Ντέιβιντ Φραμ συνέκρινε μάλιστα τη μοίρα του Πριγκόζιν με εκείνη των δολοφόνων του Ιούλιου Καίσαρα, στους οποίους είχε αρχικά απονεμηθεί χάρη για τα εγκλήματά τους. «Οι δολοφόνοι πήγαν σε εθελοντική εξορία. Οι υποστηρικτές του Καίσαρα αμέσως αντέδρασαν, ανακάλεσαν την αμνηστία και τους κυνήγησαν για να τους σκοτώσουν», ανέφερε. 

Η υπόσχεση που δεν τήρησε ο Πούτιν

Βάσει της συμφωνίας για τη λήξη της ανταρσίας ο Πούτιν συμφώνησε να μην ασκηθεί δίωξη στον Πριγκόζιν ή άλλα μέλη της Wagner αν το αφεντικό της αναχωρούσε για τη Λευκορωσία, είπε το Σάββατο ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ.

Αλλά τη Δευτέρα ρωσικά ΜΜΕ ανέφεραν ότι δεν είχαν αποσυρθεί οι ποινικές κατηγορίες εις βάρος του Πριγκόζιν και η FSB συνεχίζει την έρευνά της εις βάρος του, πράγμα που αν ισχύει, σημαίνει ότι ο Πριγκόζιν, που κατηγορήθηκε για «προδοσία» από τον Πούτιν, βρίσκεται αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο έως και 20ετούς κάθειρξης.

«Όποια συμφωνία κι αν έκαναν το Σαββατοκύριακο, ο Πούτιν την αναίρεσε τώρα», λέει ο Μάρτιν Κραγκ του Stockholm Center for Eastern European Studies. «Άλλο είναι να επιτρέψει στον Πριγκόζιν να φύγει από τη χώρα και να εξαφανιστεί κι άλλο να πει κανείς ότι ο Πούτιν θα τα ξεχάσει όλα», λέει. Στη λογική ενός ηγετικού στελέχους της KGB ο Πούτιν θα πρέπει «να τιμωρήσεις τους εχθρούς και προδότες του για να δείξει ότι είναι ισχυρός ηγέτος. Το ερώτημα είναι αν διαθέτει τους απαραίτητους πόρους για να το κάνει», λέει ο Σεργκέι Σουμλένι, ιδρυτής του European Resilience Initiative Center στη γερμανική πρωτεύουσα.

Μακρά ιστορία φίμωσης αντιφρονούντων

Το καθεστώς του Βλαντίμιρ Πούτιν έχει μακρά ιστορία φίμωσης αντιφρονούντων και πολιτικών αντιπάλων. Προ εικοσαετίας έριξε στη φυλακή τον πλουσιότερο τότε άνδρα της Ρωσίας, Μιχαήλ Χοντορκόφσι, επειδή επέκρινε τη διαφθορά. Παρέμεινε δέκα χρόνια στη φυλακή μέχρι που αποφυλακίστηκε και εξορίστηκε στη Ζυρίχη. 

Τον Ιανουάριο του 2021 οι ρωσικές Αρχές συνέλαβαν τον δριμύ επικριτή του Πούτιν, Αλεξέι Ναβάλνι, που παραμένει μέχρι σήμερα στη φυλακή. «Όλες οι επιφανείς προσωπικότητες που αμφισβήτησαν τον Πούτιν στο παρελθόν είτε είναι εξόριστοι, είτε διώχθηκαν ή δολοφονήθηκαν», σημειώνει ο σύμβουλος του Βολόντιμιρ Ζελένσκι, Τιμοφίβ Μιλοβάνοφ.

Πολλοί αντίπαλοι του Πούτιν έχουν πεθάνει υπό μυστηριώδεις συνθήκες. Το 2006 ο πρώην πράκτορας της KGB και στη συνέχεια επικριτής της FSB, πέθανε στο Λονδίνο δηλητηριασμένος με πολώνιο-210, που του είχαν ρίξει στο τσάι του Ρώσοι πράκτορες.

Το 2015 δολοφονήθηκε στη Μόσχα ο αντιπολιτευόμενος επικριτής του Πούτιν Μπόρις Νεμτσόφ με τέσσερις σφαίρες πισώπλατα, λίγες ώρες αφότου είχε καλέσει την κοινή γνώμη να μετάσχει σε πορεία κατά της στρατιωτικής εμπλοκής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ενώ τον επόμενο χρόνο δολοφονήθηκε στο Κίεβο ο Ντένις Βορονένκοφ, πρώην μέλος του ρωσικού κομμουνιστικού κόμματος, που είχε αρχίσει να επικρίνει τον Πούτιν αφότου εγκατέλειψε τη Ρωσία.

Τι θα κάνει ο Πούτιν με τον Πριγκόζιν

Το μέλλον του Πριγκόζιν είναι προς το παρόν άδηλο, εν μέρει επειδή ο κύριος στόχος του ήταν να τραβήξει την προσοχή του Πούτιν για την επικείμενη διάλυση της Wagner.

«Δεν ζήτησε ανατροπή της κυβέρνησης. Ήταν μια απέλπιδα προσπάθεια να σωθεί η επιχείρησή του», σχολίασε στο Twitter η Τατιάνα Στανοβάγια, συνεργάτιδα στο Carnegie Russia Eurasia Center. Και συνέχισε: «Τώρα φαίνεται ότι αυτά τα πλεονεκτήματα βοήθησαν τον Πριγκόζιν να βγει ζωντανός από αυτή την κρίση, αλλά χωρίς πολιτικό μέλλον στη Ρωσία» (τουλάχιστον όσο ο Πούτιν είναι στην εξουσία).

Η συμφωνία με τον Πούτιν πιθανώς έφερε τον Πριγκόζιν σε μια δύσκολη θέση απέναντι στους 25.000 μισθοφόρους της Wagner, που εκτιμάται ότι συμμετείχαν στην εξέγερση και τώρα θα πρέπει να διαλυθούν. Αντιμέτωποι με την επιλογή είτε να υπογράψουν συμβόλαια με το υπουργείο Άμυνας είτε να διασκορπιστούν στη ρωσική κοινωνία υπό τα άγρυπνα μάτια του Κρεμλίνου, είναι πιθανό να αγανακτήσουν με τον Πριγκόζιν που τους έφερε σε αυτή τη θέση. «Η ζωή του Πριγκόζιν κινδυνεύει τόσο από τον Πούτιν όσο και από τα δικά του παιδιά γιατί τους την έστησε», εκτιμά ο Μιλοβάνοφ.

Δεν αποκλείεται, εκτιμούν αναλυτές, ο Πούτιν να γίνει «πιο παρανοϊκός και πιο καταπιεστικός απ’ ό,τι στο παρελθόν», λέει ο Κραγκ συγκρίνοντας την ανταρσία του Πριγκόζιν με την απόπειρα πραξικοπήματος κατά του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το 2016, που είχε ως αποτέλεσμα να εξαπολύσει ο Τούρκος πρόεδρος πογκρόμ διώξεων στέλνοντας πάνω από 160.000 άτομα στη φυλακή.

Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να γίνει και στη Ρωσία, με τον Πούτιν να στοχοθετεί ακόμη πιο επιθετικά την αντιπολίτευση, την κοινωνία των πολιτών και τα ΜΜΕ. Κι αν γίνει αυτό, τότε οι ειδικοί θεωρούν ότι ο Πούτιν πιθανώς θα αναθεωρήσει την απόφαση να επιτρέψει στον Πριγκόζιν να ζήσει ήσυχα στην εξορία…