O Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αρέσκεται να «παίζει» με τις επετείους και τους συμβολισμούς.

Στις 29 Οκτωβρίου συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας από τον Κεμάλ Ατατούρκ, συμπληρώνεται, με άλλα λόγια, ένας αιώνας «κεμαλικής Τουρκίας».

Ο Ερντογάν θα ήθελε ο δεύτερος αιώνας της Τουρκίας να έχει τη δική του σφραγίδα, να περάσει στην Ιστορία ως η «ερντογανική Τουρκία». Μπορεί να το επιτύχει αυτό; Η απάντηση είναι καταφατική - αν το επιτρέψει η υγεία του. Ηδη μετράει περισσότερα χρόνια εξουσίας από τον Κεμάλ. Η σκιά του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας είναι μεν πανταχού παρούσα, το όνομά του μνημονεύεται συχνά με εκδηλώσεις λατρείας, ωστόσο αυτό συμβαίνει μόνο τυπικά, περισσότερο με μια φορμαλιστική προσέγγιση και με την πολιτική του κληρονομιά να φθίνει στην πράξη.

Σύνταγμα

Μιλώντας, την περασμένη Τρίτη, κατά την τελετή ανάθεσης καθηκόντων στους νέους εισαγγελείς και δικαστές, ο Τ. Ερντογάν ανέφερε ότι «το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επίτευξη των στόχων της Τουρκίας είναι το ισχύον Σύνταγμα, που είναι προϊόν πραξικοπήματος. Ειλικρινά, δεν μπορούμε να χωνέψουμε το γεγονός ότι φτάσαμε στην 100ή επέτειο της Δημοκρατίας μας με ένα Σύνταγμα πραξικοπήματος». Ουσιαστικά, η δήλωση ερμηνεύεται ως προαναγγελία έναρξης των διαδικασιών για τη συνταγματική αναθεώρηση.

Οπως είπε, «στην κορυφή των προτεραιοτήτων μας είναι να σώσουμε την Τουρκία από το πραξικόπημα», υποσχόμενος ένα πολιτικό, ελεύθερο και περιεκτικό Σύνταγμα...  Το πραξικόπημα στο οποίο αναφέρεται είναι εκείνο του στρατηγού Εβρέν το 1980. Το ισχύον Σύνταγμα υιοθετήθηκε μεν το 1982 με ένα αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα, που έστησαν οι πραξικοπηματίες στρατηγοί, αναθεωρήθηκε όμως δύο φορές από τον Ερντογάν, το 2012 και το 2017. Θεωρητικά, το Σύνταγμα έχει ήδη απαλλαγεί από το πνεύμα των πραξικοπηματιών.

Κεμαλική κληρονομιά

Στην πραγματικότητα, το επίδικο είναι, όπως καταγγέλλει η αντιπολίτευση, η αφαίρεση από το Σύνταγμα και των τελευταίων στοιχείων που αποτελούν κεμαλική κληρονομιά και ορίζουν τη φυσιογνωμία του τουρκικού κράτους. Είναι η νέα Τουρκική Δημοκρατία που εννοεί ο Ερντογάν όταν ευαγγελίζεται τον «Αιώνα της Τουρκίας». Εδώ και έναν χρόνο περίπου ο Τούρκος πρόεδρος δηλώνει δημοσίως ότι οι συνταγματικές τροποποιήσεις θα κατοχυρώνουν την ισλαμική μαντήλα και θα προστατεύουν τις οικογενειακές αξίες από αυτό που αποκαλεί «απειλή των διεστραμμένων ρευμάτων», μια προσφιλή σε αυτόν εχθρική αναφορά του κατά των μελών της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+ και των σχέσεων μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.

Η Λαϊκή Συμμαχία του Ερντογάν διαθέτει στην Εθνοσυνέλευση 323 έδρες. Αν τα τέσσερα μικρά δεξιά κόμματα υποστηρίξουν με τους 38 βουλευτές τους την πρόταση, ο αριθμός αυτός θα φτάνει τις 361. Σε αυτή την περίπτωση συμπληρώνεται η απαιτούμενη ενισχυμένη πλειοψηφία για να πάει η πρόταση σε δημοψήφισμα. Εάν μάλιστα υποστηρίξει την πρόταση και το Καλό Κόμμα (ΙΥΙ) της Μεράλ Ακσενέρ, η συνταγματική αναθεώρηση θα γίνει απευθείας αποδεκτή από την Εθνοσυνέλευση με 405 βουλευτές - πλειοψηφία άνω των 2/3 σε σύνολο των 600 εδρών.

Σε αποδρομή το ΡΛΚ

Παρ’ όλες τις αντιξοότητες (καταστροφικοί σεισμοί με 50 χιλιάδες νεκρούς, παραπαίουσα οικονομία, διεθνής απομόνωση, φήμες για την υγεία του), ο Ερντογάν είναι αυτή τη στιγμή πιο ισχυρός από ποτέ. Στο εξωτερικό επέστρεψε δριμύτερος, με πλήρη αποδοχή σε Ανατολή και Δύση, ενώ στο εσωτερικό το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (ΡΛΚ) της αξιωματικής αντιπολίτευσης βρίσκεται σε αποδρομή μετά την εκλογική ήττα, καθώς ο πρόεδρός του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, αμφισβητείται ευθέως από τον δήμαρχο Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, και το κόμμα απειλείται με διάσπαση.

Επόμενος στόχος του προέδρου Ερντογάν είναι, εξάλλου, να πάρει πίσω τον Δήμο Κωνσταντινούπολης, από εκεί όπου ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα, για να επισφραγίσει την ολοκληρωτική επικράτησή του στην εσωτερική πολιτική, στόχος που πλέον φαίνεται εφικτός με όσα συμβαίνουν στο ΡΛΚ. Χρονικός ορίζοντας, μάλιστα, για την προώθηση των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων είναι οι τοπικές εκλογές, στις 31 Μαρτίου.

Πιθανό δημοψήφισμα

«Η συνταγματική τροποποίηση μπορεί να εισαχθεί στην ημερήσια διάταξη της Εθνοσυνέλευσης πριν από τις τοπικές εκλογές», είχε δηλώσει πρόσφατα ο αντιπρόεδρος του κυβερνώντος ΑΚΡ, Ερκάν Καντεμίρ. Ετσι, δεν αποκλείεται, εάν χρειαστεί προσφυγή σε δημοψήφισμα (αν δεν εξασφαλιστεί πλειοψηφία 400 ψήφων στη Βουλή), αυτό να γίνει μαζί με τις κάλπες για τους δήμους και η εκλογική διαδικασία να πάρει χαρακτήρα δημοψηφίσματος, στο επίκεντρο της οποίας θα είναι η διαμάχη γύρω από τη μαντήλα και την ιερότητα της οικογένειας, με τον Ερντογάν να κάνει επίκληση των θρησκευτικών ευαισθησιών και να κατακτά διπλή νίκη, αν καταφέρει, εκτός από την ψήφιση νέου Συντάγματος, να πάρει πίσω και τους δήμους της Κωνσταντινούπολης και της Αγκυρας, τους μεγαλύτερους της χώρας.

*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά στις 29 Ιουλίου 2023