Το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε «αντιτρομοκρατικές δραστηριότητες» στην περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ τον Σεπτέμβριο, λέγοντας ότι ήθελε να αποκαταστήσει τη συνταγματική τάξη και να εκδιώξει, όπως είπε, τα αρμενικά στρατεύματα. Η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν έχουν ήδη πολεμήσει δύο φορές για το Καραμπάχ τις τρεις δεκαετίες, από τότε που κατέρρευσε η Σοβιετική Ενωση.

Το Ναγκόρνο Καραμπάχ, γνωστό ως Αρτσάχ από τους Αρμένιους, είναι μια ορεινή περιοχή στο νότιο άκρο της οροσειράς Καραμπάχ, εντός του Αζερμπαϊτζάν. Χωρισμένος από την Αρμενία και προσκολλημένος στο Αζερμπαϊτζάν το 1921 από τον Στάλιν, ο ορεινός αυτός θύλακος κατοικούνταν κυρίως από Αρμένιους και υπήρξε σημείο μόνιμης έντασης μεταξύ των δύο πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Το 1991 η περιοχή αυτοανακηρύχθηκε ως ανεξάρτητη Δημοκρατία του Αρτσάχ, αλλά δεν αναγνωρίστηκε ποτέ από τη διεθνή κοινότητα. Στη συνέχεια, το 1994, η Αρμενία κέρδισε τον Πρώτο Πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, με αποτέλεσμα την de facto ανεξαρτησία της Δημοκρατίας του Αρτσάχ, την οποία το Αζερμπαϊτζάν αρνήθηκε να αποδεχθεί.

Πόλεμος φθοράς

Στα χρόνια που μεσολάβησαν, τα πράγματα άλλαξαν για το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο αποδύθηκε σε έναν φρενήρη αγώνα εξοπλισμών. Χάρη στα σημαντικά έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, το Μπακού εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση για να επανεξοπλιστεί, με την υποστήριξη κυρίως της Τουρκίας, η οποία προσέβλεπε στην άσκηση επιρροής στην περιοχή. Οι Αρμένιοι θεωρούσαν ότι η περιοχή, λόγω της ορεινής της διαμόρφωσης, ήταν απόρθητη. Δεν υπολόγισαν όμως την καινούργια πολεμική τεχνολογία, η δράση της οποίας ήταν καταλυτική. Το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε τον Δεύτερο Πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ το 2020, ο οποίος είδε τις δυνάμεις του Μπακού να υπερισχύουν του αρμενικού στρατού και των πολιτοφυλακών του. Κυρίαρχο ρόλο στη νίκη αυτή των Αζέρων έπαιξαν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που παραχώρησε η Τουρκία και το Ισραήλ, που έφεραν τις συγκρούσεις σε μια νέα εποχή: την εποχή των drones. Στον απόηχο αυτής της ήττας, η Αρμενία αναγκάστηκε να παραχωρήσει εδάφη μέσα και γύρω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ στο Αζερμπαϊτζάν. Η κατάπαυση του πυρός προέβλεπε την παρουσία 2.000 Ρώσων ως ειρηνευτικής δύναμης, με αποστολή να εγγυηθεί την ασφάλεια των Αρμενίων, αλλά αυτό το μέτρο απέτυχε και δεν μπόρεσε να σταματήσει τις ένοπλες αψιμαχίες στα σύνορα.

Εκμεταλλευόμενο τη διαιρεμένη Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε στη συνέχεια τη δεύτερη φάση του σχεδίου του: έναν πόλεμο φθοράς που είχε σχεδιαστεί για να αποκόψει τους περίπου 120.000 Αρμένιους του θυλάκου. Παρά την παρουσία των ρωσικών ειρηνευτικών δυνάμεων, το Αζερμπαϊτζάν απέκλεισε τον διάδρομο Λατσίν, έναν στενό ορεινό δρόμο που συνδέει την Αρμενία με το Ναγκόρνο Καραμπάχ και τα πολεμικά drones πάλι είχαν τον πρώτο λόγο. Η νίκη του Αζερμπαϊτζάν ουσιαστικά αλλάζει την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου, ενός μωσαϊκού εθνοτήτων που διασταυρώνεται με αγωγούς πετρελαίου και αερίου, όπου η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Τουρκία και το Ιράν διαγκωνίζονται για επιρροή.

Τουρκία και Ρωσία

Τόσο στον Πρώτο όσο και στον Δεύτερο Πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, το Αζερμπαϊτζάν έλαβε υποστήριξη από την Τουρκία. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση αξιωματούχου του τουρκικού υπουργείου Αμυνας, ότι η Τουρκία χρησιμοποιεί «όλα τα μέσα», συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής εκπαίδευσης και του εκσυγχρονισμού, για να υποστηρίξει τον στενό της σύμμαχο, Αζερμπαϊτζάν.

Η επιτυχία του Μπακού φαίνεται επίσης να είναι το αποτέλεσμα της αποδυνάμωσης της περιφερειακής θέσης της Μόσχας. Η Ρωσία αγωνίστηκε να διατηρήσει τον παραδοσιακό της ρόλο ως αστυνομικής δύναμης του Καυκάσου από τότε που ξεκίνησε την επίθεσή της στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022. Η Αρμενία επεδίωξε τελευταία στενότερους δεσμούς με τη Δύση και κατηγορεί τη Ρωσία ότι απέτυχε να προστατεύσει το Καραμπάχ. Η Μόσχα αρνείται την κατηγορία και έχει δηλώσει ότι ο Πασινιάν κάνει μεγάλο λάθος που φλερτάρει με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι εξελίξεις σχετικά με το Καραμπάχ αλλάζουν τη γεωπολιτική ισορροπία στον Νότιο Καύκασο. Η περιοχή διασταυρώνεται με αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η διέλευση των αγωγών από την περιοχή του θυλάκου, καθώς μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, η ανάγκη για ενέργεια είναι μεγάλη και έρχεται να την καλύψει, με τη σύμφωνη γνώμη των Αμερικανών, το Αζερμπαϊτζάν.

Δημοσιεύθηκε στην Απογευματινή