Από τη Νατάσα Παυλοπούλου

Η διαμάχη ανάμεσα στη Βαρκελώνη και στη Μαδρίτη, που περνάει μέσα από τη «δίψα» των Καταλανών για αυτονομία, έχει βαθιές ιστορικές, πολιτικές και πολιτισμικές ρίζες. Το σημερινό δημοψήφισμα -«αντισυνταγματικό» για την κεντρική κυβέρνηση, «επιβεβλημένο» για τους αυτονομιστές- φέρνει στο φως έριδες και πάθη που ξεκινούν από τον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής τον 18ο αιώνα και τον ισπανικό εμφύλιο (1936-1939) και φθάνουν μέχρι τις κερκίδες του «Καμπ Νόου» και του «Σαντιάγο Μπερναμπέου», αλλά και το βασιλικό ανάκτορο Θαρθουέλα. Οι συλλήψεις τοπικών αξιωματούχων, οι κατασχέσεις εκλογικού υλικού και οι εκατέρωθεν απειλές της τελευταίας στιγμής εντάσσονται σε μια διαφορετική νοοτροπία ανάμεσα σε δύο πόλεις και δύο «ταυτότητες».

Η πλούσια βορειοανατολική περιοχή με τους 5.500.000 ψηφοφόρους που περιλαμβάνει τη Βαρκελώνη θεωρεί ότι αποτελεί μέρος ενός έθνους που αξίζει να γίνει κράτος και να αποχωρήσει από την υπόλοιπη χώρα. Η κόντρα μεταξύ τους, που αποτυπώνεται στη μάχη ανάμεσα στις δύο ομάδες τους -την Μπαρτσελόνα και τη Ρεάλ-, γιγαντώθηκε και υπάρχει έως σήμερα με την έναρξη του ισπανικού εμφυλίου. Η Βαρκελώνη πολέμησε σκληρά τις πολιτικές του δικτάτορα Φρανσίσκο Φράνκο, και εκείνος με τη σειρά του επιχείρησε να φιμώσει τις αποσχιστικές τάσεις της Καταλονίας. Με τη νίκη του στη μάχη του Εβρου το 1938 ανέλαβε τον έλεγχο της περιοχής, σκοτώνοντας 3.500 ανθρώπους και εξαναγκάζοντας ακόμα περισσότερους σε εξορία.

Η περίοδος εκείνη διαμόρφωσε εν πολλοίς την αντιπαλότητα όπως αποτυπώνεται σήμερα ανάμεσα στις δύο πόλεις, με τη Βαρκελώνη να διεκδικεί αυτονομία, αλλά και τον περιορισμό της δύναμης της πανίσχυρης Καθολικής Εκκλησίας. Η κόντρα τους αποτυπώνεται στην ιστορική διαμάχη της «Μπάρτσα» με τη Ρεάλ Μαδρίτης, που ξεφεύγει από τα τερτίπια της στρογγυλής θεάς, τις φάσεις και τα πέναλτι και μετατρέπεται σε γεωπολιτική αντιπαράθεση, πάλη της περιφέρειας κόντρα στο κέντρο, της Αριστεράς με τη Δεξιά, μάχη εν τέλει ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς κόσμους. Η οικονομική κρίση μεγέθυνε το χάσμα - καθώς η πλούσια περιοχή της Βαρκελώνης θεωρείται ότι στηρίζει το φτωχότερο τμήμα της Ισπανίας.

Αν η σημερινή ψηφοφορία διεξαχθεί τελικά κανονικά και το «ναι» επικρατήσει, η καταλανική κυβέρνηση έχει δεσμευθεί πως θα δημιουργήσει ανεξάρτητο κράτος εντός 48 ωρών, ακόμα και με μία ψήφο διαφορά και χωρίς καμία πρόνοια για το ποσοστό συμμετοχής. Αυτό τουλάχιστον προβλέπει το σχέδιο νόμου για τη σχετική διαδικασία που παρουσίασε η τοπική κυβέρνηση. Μια εξέλιξη στην οποία εφόσον προχωρήσουν οι Καταλανοί, θα οδηγηθούν σε μετωπική σύγκρουση με τη Μαδρίτη, ανοίγοντας ταυτόχρονα τον ασκό του Αιόλου για τα αυτονομιστικά κινήματα ολόκληρης της Ευρώπης.

Δημοσιεύτηκε στην «Ελευθερία του Τύπου», 1/10/2017