Στην ανάπτυξη αξιόπιστων διαγνωστικών εργαλείων και διαδικασιών, καθώς και στην αξιοποίηση της τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης προχωρά με γρήγορα βήματα η κυβέρνηση συστρατεύοντας στην προσπάθεια το εξαιρετικό ανθρώπινο ερευνητικό δυναμικό της χώρας, με στόχο την αντιμετώπιση της πανδημίας , αλλά και την προετοιμασία για την επόμενη μέρα με το ενδεχόμενο δεύτερου κύματος.

Κορυφαίοι επιστήμονες από τα καλύτερα ερευνητικά κέντρα της χώρας «ψάχνουν να φανερώσουν το άγνωστο», με το βάρος της ευθύνης ότι πρέπει η δουλειά που κάνουν να έχει αποτέλεσμα για να βοηθήσει τους γιατρούς να πάρουν τις σωστές κλινικές αποφάσεις για τους ασθενείς».

«Μέσα σε μόλις τρεις μήνες οι γνώσεις μας για τον ιό είναι πολλές. Η επιστήμη ποτέ δεν έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο αποδοτικότητας και χρησιμότητας σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δημήτρης Θάνος, Ακαδημαϊκός και Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ). Παράλληλα εκφράζει την βεβαιότητα ότι «εντός ενός έτους το αργότερο, θα έχουμε στην διάθεσή μας το εμβόλιο και ότι πολύ σύντομα θα υπάρξουν αξιόπιστα φάρμακα έτσι ώστε, να ελέγξουμε τον κορονοϊό». Τονίζει χαρακτηριστικά ότι «μεγάλο μέρος της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας στον ιατροβιολογικό τομέα εργάζεται αυτή τη στιγμή προς την κατεύθυνση αυτή.

Στην εμβληματική δράση ύψους σχεδόν 2,5 εκατομμυρίων ευρώ συμμετέχουν 10 φορείς (Ερευνητικά Κέντρα, Ακαδημαϊκά Ιδρύματα και Κέντρα Αναφοράς κοροναϊού) και όπως αναφέρει ο κ. Θάνος, «είναι μια συλλογική ερευνητική προσπάθεια που γίνεται έγκαιρα και είναι συμπληρωματική και ουσιαστικά ενισχυτική της τεράστιας προσπάθειας που έχει καταβληθεί από την Πολιτεία και τους αρμόδιους επιστήμονες του ΕΟΔΥ, που συμβουλεύουν την κυβέρνηση να λάβει τα σωστά μέτρα, ώστε να μην εξαπλωθεί ο ιός».

Αυτό το έργο έχει δύο βασικούς πυλώνες. Ο πρώτος είναι διαγνωστικός και ο δεύτερος σχετίζεται με την χαρτογράφηση των ιών στην Ελλάδα και την δυναμική αλληλεπίδρασή τους με τα ανθρώπινα κύτταρα.

Ανάπτυξη μοριακών διαγνωστικών τεστ -10.000 περισσότερα τεστ έως τέλος Ιουνίου

Η ομάδα που έχει συσταθεί γι' αυτό το έργο αναπτύσσει μοριακά διαγνωστικά τεστ , τα οποία χρησιμοποιούν ίδια μέσα (in house), δεν θα είναι δηλαδή ΚΙΤ (έτοιμο τεστ που το χρησιμοποιείς αμέσως ) τα οποία χρησιμοποιούνται ως επί το πλείστον από τα περισσότερα κέντρα αναφοράς και για τα οποία υπάρχει τεράστια έλλειψη παγκοσμίως. «Τα μοριακά τεστ, τα οποία αναπτύσσουμε στηρίζονται σε μεθοδολογίες και διαδικασίες οι οποίες ήδη υπάρχουν. Δεν θα εξαρτόμαστε από άλλους, χρησιμοποιούμε υλικά που είναι ευρέως διαθέσιμα στην παγκόσμια αγορά αντιδραστηρίων και είμαστε έτοιμοι να τα διαθέσουμε σε αναλύσεις σχεδόν αμέσως από τι στιγμή που παραγγείλουμε τα αντιδραστήρια. Τα εμπλεκόμενα εργαστήρια διαθέτουν την εμπειρία, διότι παρόμοιες μεθοδολογίες και διαδικασίες αποτελούν μέρος της καθημερινής ρουτίνας τους. Υπολογίζουμε ότι έως το τέλος Ιουνίου θα έχουμε πραγματοποιήσει 10.000 μοριακά τεστ τα οποία θα προστεθούν σε αυτά που πραγματοποιούν τα κέντρα αναφοράς».

Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Θάνος, το πρόγραμμα είναι ανοιχτό . «Όταν αρχίσει να αποδίδει θα εισέλθουν και άλλα εργαστήρια τα οποία αφού βεβαίως πιστοποιηθούν μέσω διεργαστηριακών ελέγχων, θα αυξήσουν την αποτελεσματικότητα και τον συνολικό αριθμό αναλύσεων».

Ανάπτυξη τεστ αντισωμάτων

Το δεύτερο σκέλος δράσεων στον πυλώνα των διαγνωστικών αφορά στην ανάπτυξη τεστ αντισωμάτων και όπως σημειώνει ο κ. Θάνος έχει ήδη ξεκινήσει η εργαστηριακή διαδικασία. Τα τεστ αυτά θα χρησιμοποιούνται σε δύο διαφορετικού τύπου αναλύσεις. Η μία είναι για να ταυτοποιείται εύκολα, γρήγορα και μαζικά το αν κάποιος είναι μολυσμένος από τον ιό, δηλαδή τα αντισώματα θα κατευθύνονται έναντι πρωτεϊνών του ιού.

«Το άλλο σετ αντισωμάτων περιλαμβάνει αντισώματα έναντι των αντισωμάτων που αναπτύσσει ο οργανισμός όταν μολυνθεί από τον ιό. Αν κάποιος έχει αντισώματα εναντίον του ιού σημαίνει ότι κάποια στιγμή στο παρελθόν είχε μολυνθεί από τον ιό και ότι οι πιθανότητες να ξανα-αρρωστήσει από τον ιό είναι μικρότερες απ' ότι κάποιος άλλος που δεν έχει αυτά τα αντισώματα». Επίσης προσθέτει, αυτοί που έχουν αντισώματα, θα μπορούν να δώσουν αίμα, να απομονωθεί το πλάσμα , το οποίο περιέχει αυτά τα αντισώματα και να χρησιμοποιηθεί σε ανθρώπους που νοσούν για να αντιμετωπιστεί ο ιός. Υπάρχουν πολλές κλινικές μελέτες σε εξέλιξη για την χρησιμότητα αυτής της θεραπευτικής μεθόδου. Όπως λέει ο κ. Θάνος, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί διότι «δεν γνωρίζουμε εάν τα αντισώματα τα οποία αναπτύσσει κάποιος έναντι του ιού είναι και εξουδετερωτικά για τον ιό».

Χαρτογράφηση των ιών

Οι επιστήμονες προετοιμάζονται και για την επόμενη μέρα και όπως τονίζει ο κ. Θάνος ο δεύτερος πυλώνας της μελέτης είναι περισσότερο μακροπρόθεσμος και έχει στόχο την χαρτογράφηση των ιών που είναι υπεύθυνοι για την πανδημία στην Ελλάδα. «Ο στόχος είναι να απομονώσουμε και να αλληλουχήσουμε περίπου 3500 γονιδιώματα κοροναϊού , δηλαδή να μάθουμε το πλήρες γονιδίωμά τους.

Ο Δημήτρης Θάνος εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι όταν ο ιοί εισέρχονται στα κύτταρα πολλαπλασιάζονται με γρήγορους ρυθμούς και συσσωρεύουν μεταλλάξεις, αλλαγές δηλαδή στο γονιδίωμά τους. Αυτές οι αλλαγές χαρακτηρίζουν τον ιό και μας βοηθούν να «δούμε τη διαδρομή του».

¨Τα δεδομένα από την αλληλούχιση του γονιδιώματος του ιού θα μας επιτρέψουν να παρακολουθήσουμε και να ανιχνεύσουμε την πορεία του ιού σε διάφορες περιοχές της χώρας, δηλαδή το μονοπάτι διάδοσης εντός της Ελλάδας για να ληφθούν τα κατάλληλα προστατευτικά και θεραπευτικά μέτρα. Σε συνδυασμό δε με αντίστοιχες μελέτες που πραγματοποιούνται σε άλλες χώρες θα μας διαφωτίσει για την προέλευση της λοίμωξης στην Ελλάδα, αλλά και για την διασπορά της νόσου στο εξωτερικό με αφετηρία την Ελλάδα» τονίζει ο κ. Θάνος.

Εμπλοκή και της τεχνητής νοημοσύνης

Επιπλέον, προσθέτει ότι το πρόγραμμα θα μελετήσει και τον ρόλο του γονιδιώματος του ανθρώπου με σκοπό την ανάδειξη γενετικών χαρακτηριστικών που σχετίζονται με τον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου και τη βαρύτητά της. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης θα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθόσον αναμένεται να προσφέρουν απαντήσεις σε ερωτήματα όπως το που οφείλεται το ότι κάποιοι ασθενείς με ακραία κλινικά χαρακτηριστικά της νόσου είναι άτομα νεαρής ηλικίας χωρίς υποκείμενες νόσους, ενώ κάποιοι ηλικιωμένοι, ακόμα και με υποκείμενες νόσους, είναι ασυμπτωματικοί. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχουν στον πληθυσμό ομάδες υψηλού κινδύνου οι οποίες δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν με κλασσικές κλινικές μεθόδους. Το πρόγραμμα στοχεύει στον προσδιορισμό γονιδίων τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στον καθορισμό βαρύτητας της νόσου, καθώς και στην προστασία από τον κορονοϊό. «Στο πλαίσιο αυτό θα πραγματοποιήσουμε γονοτύπηση ~3500 κρουσμάτων κορονοϊού στους ίδιους που θα έχουμε κάνει και την γενετική μελέτη του ιού, ούτως ώστε να έχουμε στην διάθεσή μας τον πλήρη συνδυασμό, κλινικής εικόνας, γονιδιώματος του ανθρώπου, του στελέχους του ιού και της ανοσολογικής απάντησης στον ιό. Χρησιμοποιώντας μεθόδους τεχνητής νοημοσύνης που έχουν αναπτύξει οι συμμετέχοντες φορείς, θα εντοπίσουμε και μελετήσουμε τις συσχετίσεις μεταξύ της κλινικής εικόνας, του γονιδιώματος του ανθρώπου και του στελέχους του ιού».

Παρόμοιες μελέτες έχουν ξεκινήσει στην Αγγλία, στις ΗΠΑ, το Ισραήλ, και αλλού και τα αποτελέσματα θα είναι σε βάθος χρόνου.

«Η χώρα έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα αυτή τι στιγμή διότι έλαβε πολύ νωρίς μέτρα, έχει περιορίσει την εξάπλωση και θέλουμε να δούμε τον αντίκτυπο του γενετικού υποβάθρου των Ελλήνων σε σχέση με τον ιό», αναφέρει ο Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΙΙΒΕΑΑ.

Ετοιμαζόμαστε προσθέτει για το δεύτερο κύμα και «στη φάση αυτή θέλουμε να γνωρίζουμε ποια στελέχη του ιού κυκλοφορούν στη χώρα, πού εντοπίζονται και ποιά είναι τα παθογενετικά χαρακτηριστικά τους ούτως ώστε να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα».

Επίσης, σημαντικός στόχος του προγράμματος είναι να δημιουργηθεί τράπεζα βιολογικού υλικού από ασθενείς με covid 19. Αυτό θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο μιας πανευρωπαϊκής ερευνητικής προσπάθειας στην οποία συμμετέχει η Ελλάδα επισήμως. Θα επιτρέψει την μελέτη της επιδημίας με σκοπό την ανάπτυξη καινοτόμων διαγνωστικών και θεραπευτικών εργαλείων και θα προσφέρει την δυνατότητα για μελλοντικές έρευνες.

Επανενεργοποιείται ο ερευνητικός τομέας

Στην Ελλάδα, καταλήγει ο κ. Θάνος διενεργείται έρευνα η οποία είναι πρώτης γραμμής και πολύ υψηλού επιπέδου. «Η Ελλάδα διαθέτει εστίες επιστημονικής αριστείας, ναι μεν η κρίση μπορεί να μείωσε κάποιες δραστηριότητες, δεν επηρέασε όμως την ποιότητα της έρευνας. Τα επιστημονικά μυαλά και η δημιουργική σκέψη εξακολουθούν να είναι εδώ. Επανενεργοποιείται ο μηχανισμός και είμαι βέβαιος ότι θα πάμε πολύ καλύτερα στα αμέσως επόμενα χρόνια απ' ότι είχαμε πάει συνολικά έως σήμερα. Η χώρα έχει δυνατότητες να αποκτήσει περίοπτη θέση στον παγκόσμιο χάρτη έρευνας και καινοτομίας».