Ο ερχομός του Σεπτεμβρίου και το άνοιγμα των σχολείων έχει προκαλέσει πονοκέφαλο τις τελευταίες μέρες στους γονείς. «Υπό ποιες συνθήκες και ποια μέτρα θα λειτουργήσει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα;», «Πως θα μάθουμε στα παιδιά μας να κάνουν σωστή χρήση της μάσκας;», «Προστατεύει όντως η μάσκα από την μετάδοση της πανδημίας ή δημιουργεί αναπνευστικές δυσκολίες;», «Τι θα γίνεται στη περίπτωση που ένα παιδί εμφανίσει συμπτώματα από μία απλή γρίπη, όπως φτέρνισμα ή συνάχι;», «Πως θα αντιμετωπίσουν στο σχολείο το παιδί που έχει προσβληθεί από τον ιό;», «Σε ποιόν βαθμό θα επηρεαστεί η διαδικασία της μάθησης και τι εμπόδια θα εμφανιστούν»; Όλα αυτά τα ερωτήματα έρχονται και αναστατώνουν την ηρεμία των γονέων και ανατρέπουν τα δεδομένα της καθημερινότητα τους. Μα τα παιδιά, όμως, δεν σκέφτονται τίποτα από αυτά. Το μόνο που έχουν στο μυαλό τους είναι πως θα καταστρώσουν την επόμενη σκανταλιά μέσα στην τάξη, ποιο θα είναι το επόμενο παιχνίδι του διαλείμματος, και πως θα δημιουργήσουν δεσμούς με τους συμμαθητές και τους αγαπημένους φίλους που έχουν να συναντήσουν τόσο καιρό, λόγω διακοπών. Και σε όλα αυτά που υφαίνουν την διασκεδαστική πτυχή του σχολείου τι δουλειά έχει η εφαρμογή της μάσκας; Θα ρωτήσει ένα παιδί επανηλλειμένα τους γονείς του, εκφράζοντας δυσαρέσκεια, ενόχληση και γκρίνια. Εδώ έρχεται και παίζει καθοριστικό και ουσιαστικό ρόλο η διαχείριση του ζητήματος για «την σωστή χρήση της μάσκας και την τήρηση των μέτρων», στην καθημερινότητα τους και στην νοοτροπία τους με έναν ομαλό και διακριτικό τρόπο.
1. Μίμηση προτύπου. Τον πρώτο λόγο τον έχετε εσείς, όπου με την συμπεριφορά σας και την τυπικότητα που θα επιδείξετε απέναντι στα μέτρα προστασίας από την πανδημία θα αποτελέσετε ένα επιθυμητό πρότυπο για τα παιδιά σας. Τα οποία πιθανόν να ακολουθήσουν τις κινήσεις σας, όπως συνήθως συμβαίνει και με άλλες ενέργειες ή συνήθειες, που διαδραματίζονται μέσα στο σπίτι. Η μίμηση προτύπου είναι μία διαδικασία, όπως έχει υποστηρίξει και ο Albert Bandura όπου «οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν απλώς και μόνο παρατηρώντας τους άλλους και τις συμπεριφορές τους». Οι άνθρωποι έχουν την τάση να παρατηρούν το περιβάλλον τους και ότι κίνηση πραγματοποιείται μέσα σε αυτό και να σχηματίζουν μία εσωτερική αναπαράσταση, αναπαράγοντας σχεδόν αυτούσια τις πρότυπες συμπεριφορές. Αυτό παίρνει μεγάλη διάσταση, όταν αυτές οι αναπαραστάσεις αξιοποιούνται στην καθημερινότητα και όταν διαδραματίζονται από ανθρώπους που συγκεντρώνουν επάνω τους θαυμασμό, δύναμη, ασφάλεια. Κάπως έτσι , φαντάζουν οι γονείς στα μάτια των παιδιών τους. Σωστοί ήρωες.
2. Επικοινωνία στο τώρα- Ανοιχτές ερωτήσεις. Είναι αναμενόμενο μαζί με όλα τα υπόλοιπα «Γιατί;» που ρωτάνε τα παιδιά στους γονείς τους κατά καιρούς, να προστεθούν λίγα ακόμα γύρω από τις απορίες που τους δημιουργούνται, εξαιτίας
των ιδιαίτερων συνθηκών και καταστάσεων που θα ισχύσουν στο τρέχων εκπαιδευτικό έτος. Ακούνε από την τηλεόραση να υπάρχει ένα κομφούζιο γύρω από το θέμα των σχολείων, πέφτει το αυτί τους σε συζητήσεις μεγάλων για το πως θα τα βγάλουν πέρα με τα νέα μέτρα που θα επιβληθούν εντός του εκπαιδευτικού χώρου και πέρα από τα κλασσικά σχολικά εργαλεία (τσάντα, μολύβια, μαρκαδόροι, αυτοκόλλητα) απαραίτητο και πλέον αγαπημένο αξεσουάρ για τους γονείς αποτελούν οι μάσκες, τα μαντηλάκια καθαρισμού κ.α.,. Η κατάσταση και αυτό το νέφος άγχους που έχει σηκωθεί γύρω από τα σχολεία απαιτεί συζήτηση και επικοινωνία στο εδώ και τώρα. Προσπαθήστε να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις των παιδιών σας, όσο κουραστικές και αν είναι, με απλό και κατανοητό λεξιλόγιο. Κάντε τα παιδιά ισάξιους συνομιλητές. Εφόσον τους περιγράψετε την νέα συνθήκη και τα μέτρα τα οποία πρέπει να τηρήσουν μέσα στον χώρο του σχολείου, αποκρίνετε στα ίδια ερωτήσεις για τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις ανησυχίες που τους γεννιούνται. Με αυτόν τον τρόπο σκεπάζετε τα παιδιά με μία πνοή ασφάλειας και τρυφερότητας , απομακρύνοντας τον πανικό και την ταραχή γύρω από τον «κακό ιό».
(Προτεινόμενες Απαντήσεις «Γιατί πρέπει να φοράμε μάσκα?)
-«Πρέπει να φοράνε μάσκα οπωσδήποτε οι άνθρωποι που βήχουν ή φτερνίζονται». «Ο βήχας είναι συνηθισμένο σύμπτωμα μόλυνσης με τον ιό Covid-19 και ο ιός μεταδίδεται μέσω σταγονιδίων. Επειδή όμως δεν γνωρίζουμε πότε θα τύχει να έρθουμε σε επαφή με έναν άνθρωπο με αυτά τα συμπτώματα, καλό είναι να προστατεύουμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας, φορώντας σωστά την μάσκα μας»
-«Φοράμε την μάσκα μας για να αποφύγουμε την πιθανή μετάδοση του ιού σε τρίτους και να προστατεύσουμε τους γονείς μας και τις ευπαθείς ομάδες»
-«Φοράμε σε δημόσιους χώρους την μάσκα μας για να συντελέσουμε και εμείς με την πράξη μας στον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού.»
3. Επιβράβευση. Η σωστή χρήση της επιβράβευσης και της παρατήρησης ανοίγει τον δρόμο προς μία σταθερή και αποτελεσματική διαπαιδαγώγηση του παιδιού, κάνοντας την οριοθέτηση ένα από τα πιο σημαντικά αλλά συγχρόνως και δύσχρηστα όργανα της εργαλειοθήκης των γονέων. Προφανώς και η χρήση της επιβράβευσης και της τιμωρίας έχει αποδειχθεί αναγκαία για να καταφέρει ο γονέας να καταστήσει τα ηθικά θεμέλια και τα αποδεκτά κοινωνικά μοτίβα στην συμπεριφορά του παιδιού. Η επιβράβευση σε μία επιθυμητή συμπεριφορά, όπως για παράδειγμα το να παίρνει το παιδί την πρωτοβουλία από μονό του να φοράει σωστά την μάσκα του στους χώρους που απαιτείται ή να πλένει καλά τα χέρια του με το που επιστρέφει στο σπίτι ή να θυμάται να παίρνει μαζί του στο σχολείο το αντισηπτικό όπως κάνει και με τα άλλα σχολικά αντικείμενα αποτελούν πλέον συμπεριφορές επιβράβευσης, η οποία θα πρέπει να γίνεται στην αρχή τακτικά και με συνέπεια. Την ίδια περίπου τακτική πρέπει να ακολουθεί και η επιβολή της παρατήρησης με πολύ μεγαλύτερη βέβαια προσοχή στο λεξιλόγιο και στα είδη της.
4. Ενίσχυση Πρωτοβουλίας. Είναι πολύ σημαντικό να επιβραβεύουμε την οποιαδήποτε πρωτοβουλία στα παιδιά, ενδυναμώνοντας έτσι την αυτόεικόνα που σχηματίζουν σιγά σιγά από την ήδη πολύ μικρή ηλικία. Αν μία πράξη τους επιφέρει ως αποτέλεσμα την χαρά, το γέλιο, την αγκαλιά και επιφωνήματα χαράς στους γονείς, τότε το παιδί θα νιώσει ωραία μέσα στις πράξεις του και θα ξανατολμήσει να πάρει πρωτοβουλίες με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και σιγουριά. Η φυσιολογική αλληλουχία των διαδικασιών για την ολοκλήρωση της αυτόεικόνας του παιδιού το οδηγεί ομαλά στην πλήρη ανεξαρτησία και αυτονομία του. Το παιδί μαθαίνει να είναι υπεύθυνο για τις πράξεις του, να συμμορφώνεται σε κανονισμούς και οδηγίες, χωρίς να είναι απαραίτητη η γονική προτροπή και αυτό κάνει ευκολότερο το έργο των δασκάλων στο σχολείο και μειώνει τον φόβο των γονέων, μήπως το παιδί τους δεν καταφέρει να ανταπεξέλθει στα νέα μέτρα, που αφορούν κυρίως την χρήση της μάσκας και την αποφυγή ανταλλαγής αντικειμένων.
5. Δημιουργικότητα. Το παιχνίδι και η συγκεκαλυμένη δημιουργικότητα που ενυπάρχει μέσα σε αυτό έχουν την ιδιότητα να αποκόβουν την σοβαρή και αρνητικά επιφορτισμένη διάσταση μίας κατάστασης και να αναδύουν την άλλη την διασκεδαστική και παιχνιδιάρικη. Μετατρέπουν τον χαρακτήρα της προσαρμογής στις τρέχουσες συγκυρίες από επιτακτικό και αγχογόνο σε ευχάριστο και δημιουργικό. Για να γίνω πιο σαφής, στην προκειμένη περίπτωση, μία καλή πρόταση θα ήταν να αγοράσετε διάφορα υλικά και να βοηθήσετε το παιδί σας να φτιάξει την δικιά του αυτοσχέδια χρωματιστή μάσκα. Το παιδί έτσι μπαίνει στην διαδικασία να δημιουργήσει μόνο του το αξεσουάρ που του στενεύει τα όρια της ελευθερίας μέσα στο σχολικό περιβάλλον και με αυτόν τον τρόπο το κατατάσσει στον νου του ως κάτι άξιο προσοχής ως προς την χρήση του. Άλλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες με χιουμοριστικό χαρακτήρα θα ήταν να ζωγραφίσουν τα παιδιά την σχολική πραγματικότητα, όπως ακριβώς την αντιλαμβάνονται ή να προτείνουν στους δασκάλους εναλλακτικά παιχνίδια που θα διατηρήσουν την προστασία των μέτρων μέσα στην τάξη.
Η φαντασία του παιδιού τρέχει σε μονοπάτια άγνωστα, μονοπάτια που καταλήγουν σε τόπους φανταστικούς , με χρώματα και παιχνιδιάρικες φιγούρες, αγαπημένες μυρωδιές και σαγηνευτικές μελωδίες. Μέσα σε αυτούς τους τόπους αντιμετωπίζουν την πίεση των ενηλίκων, την πίεση των υποχρεώσεων, την πίεση «του μεγαλώνω και πρέπει να προσαρμοστώ» , την πίεση να μάθουν ποιος είναι ο προορισμός τους. Ας επιτρέψουμε λοιπόν στα παιδιά μας να αντιμετωπίσουν την κατάσταση με τον δικό τους μοναδικό τρόπο και να σταθούμε δίπλα τους σε οποιαδήποτε ανησυχία και φόβο, μοιραζόμενοι την σωματική και ψυχολογική κούραση από τον συνεχιζόμενη εμφάνιση της πανδημίας στο νέο σχολικό έτος 2020-2021.
*Eιρήνη Λάτσιου
Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Σχολική Ψυχολόγος.
Ειδικευόμενη σε αναπτυξιακά προβλήματα στην παιδική και εφηβική ηλικία
