Εκδήλωση στη μνήμη χιλιάδων Ιταλών αιχμαλώτων που πνίγηκαν στο ναυάγιο του “Oria”

Τιμήθηκε και φέτος, έστω και με συνθήκες πανδημίας λόγω του κορονοϊού αλλά και με αντίξοες καιρικές συνθήκες λόγω βροχής, η Μνήμη των περίπου 4.100 Ιταλών αιχμαλώτων, που πνίγηκαν στο φοβερό ναυάγιο του “Oria”, κοντά στο Σούνιο, στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1944.

Η τελετή έγινε χθες και όπως φαίνεται και από τις φωτογραφίες που αντλήσαμε από την Ομάδα «Έλληνες Βατραχάνθρωποι» η παρουσία του κόσμου ήταν ελάχιστη, καθώς δεν είχαν σταλεί προσκλήσεις, περιοριζόμενη στους απολύτως απαραίτητους επίσημους.

Στην τελετή παραβρέθηκαν η Πρέσβης της Ιταλίας κυρία Patrizia Falsinelli, ο Πρόξενος της Ιταλίας στην Αθήνα Alessandro Tutino, ο Ακόλουθος Αμύνης της Ιταλίας Σμήναρχος (Ι) Efrem Moioli, ο δήμαρχος Σαρωνικού Πέτρου Φιλίππου, ο οποίος στο σύντομο χαιρετισμό του αναφέρθηκε στο τραγικό περιστατικό του πολέμου, και άλλοι.

Ποιο ήταν όμως το “Oria” και πως προκλήθηκε αυτή η πολύνεκρη ναυτική τραγωδία εν καιρώ πολέμου;

Αντιγράφουμε από το «Βικιπαίδεια».

Το ατμόπλοιο (SS=Steam Ship) “Oria” ήταν νορβηγικό ατμόπλοιο, το οποίο βυθίστηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1944, προκαλώντας τον θάνατο περίπου 4.100 Ιταλών αιχμαλώτων πολέμου. Η βύθισή του αποτέλεσε την 4η μεγαλύτερη ναυτική τραγωδία στην ιστορία του Β’ ΠΠ και την χειρότερη απώλεια ζωών από βύθιση ενός μόνο πλοίου στη Μεσόγειο.

Το “Oria” κατασκευάστηκε το 1920 στο Σάντερλαντ από την Osbourne, Graham & Co. Το συνολικό τονάζ του ήταν 2.127 τόνοι και αποτελούσε ιδιοκτησία της νορβηγικής εταιρείας Fearnley & Eger με έδρα το Όσλο. Με την έναρξη του Β΄ ΠΠ αποτέλεσε τμήμα μίας νηοπομπής με προορισμό τη Βόρεια Αφρική και τον Ιούνιο του 1940, λίγο μετά τη γερμανική εισβολή στη Νορβηγία βρισκόταν υπό περιορισμό στην Καζαμπλάνκα. Ένα χρόνο αργότερα το πλοίο επιτάχθηκε από την Κυβέρνηση του Βισύ, μετονομάστηκε σε “Sainte Julienne” και χρησιμοποιήθηκε στη Μεσόγειο. Το Νοέμβριο του 1942 επεστράφη επίσημα στον νόμιμο ιδιοκτήτη του, οπότε και πήρε εκ νέου το παλιό του όνομα, “Oria”, σύντομα όμως δόθηκε στην γερμανική εταιρεία Mittelmeer Reederei GmbH με έδρα το Αμβούργο.

Το φθινόπωρο του 1943, μετά την παράδοση των ιταλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα στους Γερμανούς, οι τελευταίοι έπρεπε να μεταφέρουν δεκάδες χιλιάδες Ιταλούς αιχμαλώτους πολέμου δια θαλάσσης. Αυτές οι μεταφορές συχνά γίνονταν με ακατάλληλα σκάφη, στοιβάζοντας αιχμαλώτους στ’ αμπάρια των πλοίων και χωρίς την τήρηση κανόνων ασφαλείας. Αρκετά πλοία βυθίστηκαν, είτε συνεπεία συμμαχικών επιθέσεων είτε ατυχημάτων, προκαλώντας το θάνατο χιλιάδων αιχμαλώτων.

Το “Oria” ήταν ένα από τα σκάφη που επιλέχθηκαν για τη μεταφορά Ιταλών αιχμαλώτων. Στις 11 Φεβρουαρίου 1944 απέπλευσε από τη Ρόδο με προορισμό τον Πειραιά, μεταφέροντας 4.046 Ιταλούς αιχμαλώτους (43 αξιωματικούς, 118 υπαξιωματικούς και 3.885 στρατιώτες), 90 Γερμανούς σε υπηρεσία για τη φύλαξή τους και το πλήρωμά του. Την επόμενη ημέρα το πλοίο έπεσε σε καταιγίδα, εξετράπη της πορείας και προσέκρουσε στα βράχια της νησίδας Πάτροκλος, ανοικτά του ακρωτηρίου Σούνιο, άνοιξε αμέσως ρήγμα και βυθίστηκε. Κάποια πλοία, φτάνοντας λόγω κακοκαιρίας 3 ημέρες μετά στο ναυάγιο, διέσωσαν 6 Ιταλούς, 21 Γερμανούς, τον Νορβηγό καπετάνιο και τον Έλληνα μηχανικό. Όλοι οι υπόλοιποι έχασαν τη ζωή τους συμπεριλαμβανομένων και 21 Ελλήνων μελών του πληρώματος.

Μετά το ναυάγιο, η απέναντι παραλία του Χάρακα, όπως και το Λαγονήσι, γέμισαν πτώματα. Οι Γερμανoί έθαψαν τους νεκρούς Ιταλούς σε ομαδικό τάφο, σε απόσταση εκατό μέτρων από τη θάλασσα...

Η υπόθεση του ναυαγίου του “Oria” ήλθε ξανά στην επιφάνεια το 2006 με πρωτοβουλία των τοπικών ελληνικών αρχών, έπειτα και από τις σχετικές έρευνες του δύτη Αριστοτέλη Ζερβούδη, ο οποίος ανακάλυψε το ναυάγιο το 1999. Η ταυτοποίηση του ναυαγίου από τον Ζερβούδη έγινε το 2001, μετά από έρευνα στα αρχεία της Γερμανικής Ναυτικής Διοίκησης. Το 2002 ο Ζερβούδης, μετά από τις έρευνες που είχε κάνει στο βυθό με τους δύτες Αντώνη Γκάφα και Δημήτρη Καρτέρη, δημοσιοποίησε την πρώτη έγκυρη αναφορά για την κατάσταση του ναυαγισμένου “Oria”. Για τις υπηρεσίες του και τη συνεισφορά του στις καταδυτικές αποστολές, ο Ζερβούδης ανακηρύχθηκε στα τέλη του 2017 από τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας Σερτζιο Ματαρέλλα, «Ιππότης του Τάγματος του Αστέρα της Ιταλίας» (Cavaliere dell' Ordine della Stella d'Italia).

To 2012, στο Βαϊάνο της Τοσκάνης (επαρχία Πράτο) έλαβε χώρα η πρώτη ιταλική εκδήλωση μνήμης για τα θύματα του “Oria”, με τη συνεργασία του «Κέντρου Ιστορικής και Εθνογραφικής Τεκμηρίωσης» (Fondazione del Centro documentazione storico etnografico/CDSE).

Το Φεβρουάριο του 2014, στην 70^η επέτειο από το ναυάγιο, ο Δήμος Σαρωνικού, σε συνεργασία με το «Σύνδεσμο Πνευματικής και Κοινωνικής Δραστηριότητας Κερατέας Χρυσή Τομή» και το «Δίκτυο Συγγενών Θυμάτων του Oria», oργάνωσαν εκδήλωση στην Κερατέα, κατά τη οποία έγιναν και τα αποκαλυπτήρια του μνημείου που κατασκευάστηκε προς τιμήν των θυμάτων, απέναντι από το σημείο βύθισης του πλοίου (60^ο χιλιόμετρο Λεωφόρου Αθηνών–Σουνίου). 

Παράλληλα, ο δύτης Αρ. Ζερβούδης ως εκπρόσωπος των οικογενειών των θυμάτων του “Oria”, τοποθέτησε αναμνηστική πλάκα στο βυθό, στο σημείο που χάθηκε το πλοίο. Το 2015, ο Γιώργος Ιατρού γύρισε το ιστορικό ντοκιμαντέρ “memORIA”, με θέμα το ναυάγιο του πλοίου, το οποίο προβλήθηκε από την εκπομπή της ΕΡΤ2 «Τεκμήρια ελληνισμού» το Φεβρουάριο του 2016 και, επίσης, προκρίθηκε για συμμετοχή στο 18^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης. Εκδηλώσεις μνήμης για τα θύματα της τραγωδίας οργανώνονται και στην Ιταλία, στην πόλη Μαρτάνο του Λέτσε, με τη συμμετοχή και της Εθνικής Ένωσης Παρτιζάνων Ιταλίας» (Associazione Nazionale Partigiani d’Italia)».