Δικαστήρια με... τηλεδιασκέψεις: Το σχέδιο για εξ ‘αποστάσεως καταθέσεις μαρτύρων - Η διαδικασία, οι δικλίδες ασφαλείας και τα οφέλη

Ένα μεγάλο βήμα προόδου ετοιμάζεται στον τομέα της Δικαιοσύνης με τη νέα υπηρεσία που υλοποιείται και αφορά τις τηλεδιασκέψεις στα δικαστήρια. Με την ολοκλήρωση του έργου, θα υπάρχει η δυνατότητα μάρτυρες να καταθέτουν σε δικαστήριο εξ αποστάσεως, μέσω τηλεδιάσκεψης, η οποία θα πραγματοποιείται σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές.

Ο σχετικός διαγωνισμός έχει περάσει στο στάδιο της ολοκλήρωσης. Φορέας υλοποίησης του έργου (συνολικού ύψους 21 εκατομμυρίων ευρώ) είναι η Κοινωνία της Πληροφορίας Α.Ε., εποπτευόμενος φορέας του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Καθώς, λοιπόν, υπάρχει σημαντική πρόοδος στο έργο, τις επόμενες ημέρες οι συναρμόδιοι υπουργοί, δηλαδή ο Κυριάκος Πιερρακάκης, ο Κώστας Τσιάρας και ο Τάκης Θεοδωρικάκος, πρόκειται να το παρουσιάσουν σε αίθουσα του Πρωτοδικείου Αθηνών, κάνοντας φυσικά και τις απαραίτητες προσομοιώσεις.

Τι αλλάζει στον τομέα της Δικαιοσύνης;

Όσοι έχουν βρεθεί έστω και μία φορά σε αίθουσα δικαστηρίου πιθανότατα θυμούνται έστω μία υπόθεση η οποία αναβλήθηκε ή καθυστέρησε εξαιτίας της απουσίας ενός διαδίκου ή ενός μάρτυρα. Μάλιστα, σύμφωνα με δικηγορικές πηγές, υπάρχουν ακόμα και περιπτώσεις που τα σχετικά κωλύματα προβάλλονται προσχηματικά, προκειμένου η υπόθεση να χρονίσει προς το συμφέρον κάποιας από τις δύο πλευρές. Ακόμα, όμως, και αν αφήσουμε στην άκρη αυτές τις περιπτώσεις, η μετακίνηση ενός διαδίκου ή ενός μάρτυρα είναι πολλές φορές δυσχερής και δαπανηρή.

Με την υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου, θα είναι δυνατή η εξέταση από το δικαστήριο ενός διαδίκου ή ενός μάρτυρα σε αστικές και ποινικές υποθέσεις. Η νέα δυνατότητα εξέτασης μέσω τηλεδιάσκεψης θα δίνεται σε μάρτυρες οι οποίοι διαμένουν μακριά από τον τόπο διεξαγωγής της δίκης ή ακόμα και στο εξωτερικό. Παράλληλα, στις ποινικές δίκες θα υπάρχει η δυνατότητα εξέτασης για κατηγορούμενους οι οποίοι είναι κρατούμενοι σε κάποιο σωφρονιστικό κατάστημα. Μάλιστα, η συγκεκριμένη δυνατότητα θα δίνεται τόσο στο ακροατήριο όσο και σε προ-στάδια της δίκης (προκαταρκτική εξέταση, προανάκριση, ανάκριση).

Πώς οι πολίτες θα γλυτώνουν χρόνο και χρήμα από τις μετακινήσεις και η Δικαιοσύνη θα αποκτήσει ταχύτητα και ποιότητα, ενώ το κράτος θα εξοικονομήσει πόρους και έμψυχο δυναμικό

Σημαντική εμπειρία 

Την τελευταία διετία, μέσω της εξυπηρέτησης πολιτών με βιντεοκλήση σε μια σειρά από υπηρεσίες, το ελληνικό Δημόσιο έχει αποκτήσει σημαντική εμπειρία ως προς την οργάνωση και την υλοποίηση των σχετικών διαδικασιών. ΚΕΠ, προξενεία, Εφορίες, ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ) και e-ΕΦΚΑ είναι οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις στις οποίες οι πολίτες προγραμματίζουν το ψηφιακό τους ραντεβού και εξυπηρετούνται από το σπίτι ή το γραφείο τους.

Ασφαλώς, όμως, μια αντίστοιχη νομική διαδικασία απαιτεί πρόσθετες δικλίδες ασφαλείας. Για τον λόγο αυτόν, η κατάθεση μέσω τηλεδιάσκεψης θα είναι εφικτή μόνο όταν ο μάρτυρας ή ο κατηγορούμενος βρίσκονται σε πιστοποιημένο και ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Ο σχεδιασμός προβλέπει την εγκατάσταση του αναγκαίου εξοπλισμού σε αστυνομικά τμήματα, ώστε να υπάρχει η εγγύηση από τους αρμόδιους υπαλλήλους ότι τηρούνται όλες οι προδιαγραφές μιας κατάθεσης μάρτυρα, ενώ το ίδιο θα ισχύει και για τα καταστήματα κράτησης για την εξέταση κρατουμένων.

Αντίστοιχα, οι δικαστικές αίθουσες και τα ανακριτικά γραφεία θα αποκτήσουν και αυτές τον αντίστοιχο τεχνικό εξοπλισμό, ώστε η εικόνα και η φωνή του μάρτυρα να είναι προσβάσιμες σε όσους βρίσκονται στην αίθουσα, προκειμένου η κατάθεση να διεξάγεται πραγματικά σαν να είναι παρών με φυσική παρουσία ο κατηγορούμενος και, έτσι, να τηρούνται όλες οι προδιαγραφές που θέτει ο νόμος.

Όταν θα προκύπτει ανάγκη για εξ αποστάσεως εξέταση προσώπου, θα γίνεται η απαραίτητη προετοιμασία, ώστε να υπάρχει διαθέσιμος χώρος εξέτασης κατά τον χρόνο που αυτό το πρόσωπο αναμένεται να κληθεί από το δικαστήριο να καταθέσει. Με τον τρόπο αυτόν ο μάρτυρας θα ξέρει ότι έχει «ραντεβού» σε ένα συγκεκριμένο αστυνομικό τμήμα σε συγκεκριμένη ώρα. Αυτονόητα πριν από την κατάθεση θα γίνεται και η απαραίτητη ταυτοποίηση: Ο μάρτυρας θα θέτει υπόψη του δικαστηρίου όσα γνωρίζει, θα απαντά στις ερωτήσεις που θα του τίθενται και, κατόπιν, η τηλεδιάσκεψη θα ολοκληρώνεται και θα καταχωρίζεται στα πρακτικά του δικαστηρίου.

Χωρίς επιβάρυνση χρόνου και κόστους

Το νέο μέτρο θα εξυπηρετήσει πρώτα και κύρια πλήθος πολιτών που επιβαρύνονται σε χρόνο και κόστος για να μεταβούν σε άλλη πόλη προκειμένου να καταθέσουν σε μια υπόθεση. Μάλιστα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η επιβάρυνση αυτή δεν γίνεται μία φορά, αλλά πολλές, καθώς μια υπόθεση μπορεί να αναβληθεί είτε με αίτημα διαδίκου είτε λόγω παρέλευσης του ωραρίου.

Σημαντικά είναι τα οφέλη και για την ίδια τη Δικαιοσύνη, σε επίπεδο τόσο ταχύτητας όσο και ποιότητας. Από τη στιγμή που ένας μάρτυρας μπορεί να καταθέσει εξ αποστάσεως, θα μειωθούν οι λόγοι που οδηγούν μια υπόθεση σε αναβολή, αλλά ταυτόχρονα θα καθίσταται ευκολότερη η κατάθεση μαρτύρων οι οποίοι, καίτοι ουσιώδεις σε μια υπόθεση, πολλές φορές καθίσταται αδύνατον να προσέλθουν στο δικαστήριο. Μεγάλο είναι το όφελος και από την πλευρά του κράτους. Αρχικά, αναμένεται να καταγραφεί σημαντική εξοικονόμηση υλικών και ανθρώπινων πόρων. Είναι ενδεικτικό ότι περίπου 800 αστυνομικοί απασχολούνται κατά μέσο όρο σε καθημερινή βάση για την πραγματοποίηση όλων των μεταγωγών.

Τέλος, ριζική θα είναι η αναβάθμιση ως προς την κατάθεση ευάλωτων μαρτύρων (ανήλικων) ή́ μαρτύρων που έχουν υποστεί́ βία (κακοποιημένων γυναικών). Ήδη εδώ και πολλά χρόνια στο εξωτερικό προκρίνεται η εξ αποστάσεως κατάθεσή τους, καθώς η διά ζώσης παρουσία τους στο δικαστήριο ενδέχεται τους φορτίσει υπέρμετρα, σε βάρος τόσο της ψυχικής τους υγείας όσο και της μαρτυρίας τους.