» συνομίλησαν για τις συναρπαστικές και καθ’ όλα ελπιδοφόρες ιατρικές επιστημονικές εξελίξεις στην ογκολογία με την καθηγήτρια Παθολογίας και Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθύντρια της Β’ προπαιδευτικής παθολογικής κλινικής του πανεπιστημιακού νοσοκομείου Χαϊδαρίου «Αττικόν», Αμάντα Ψυρρή.
Σε ποιον τύπο καρκίνου στοχεύει το υπό κλινικές δοκιμές εμβόλιο, τεχνολογίας mRNA, για το οποίο έχουμε ήδη κάποια θετικά αποτελέσματα από τις κλινικές δοκιμές του, και σε ποιο σημείο βρισκόμαστε;
Ενώ τα εμβόλια κατά του καρκίνου με βάση την τεχνολογία mRNA κατασκευάζονται εδώ και δεκαετίες, η κλινική τους ανάπτυξη είχε επιβραδυνθεί. Ωστόσο, η εμπειρία κάποιων φαρμακευτικών εταιρειών σε αυτή την τεχνολογία εμβολίων οδήγησε στην ταχεία ανάπτυξη των εμβολίων mRNA για τον COVID-19. Με την ταχεία ανάπτυξη των εμβολίων για τον COVID-19, το ενδιαφέρον για τα εμβόλια κατά του καρκίνου με την τεχνολογία του mRNA έχει αναβιώσει.
Τα εμβόλια κατά του καρκίνου mRNA εισάγουν μια αλληλουχία mRNA που αντιστοιχεί σε ένα αντιγόνο που εκφράζεται από ένα καρκινικό κύτταρο, διεγείροντας έτσι μια ανοσοαπόκριση για αναγνώριση και καταστροφή καρκινικών κυττάρων που εκφράζουν αυτά τα αντιγόνα. Το εξατομικευμένο εμβόλιο καρκίνου mRNA (mRNA-4157), πρωτοστατεί στον τομέα των εξατομικευμένων εμβολίων μέχρι στιγμής. Το εμβόλιο έδειξε θετικά αποτελέσματα σε κλινικές δοκιμές Φάσης ΙΙ, που ανακοινώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2022, όταν χρησιμοποιήθηκε σε συνδυασμό με τον αναστολέα σημείου ελέγχου του ανοσοποιητικού (pembrolizumab) σε ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα. Η χρήση του mRNA-4157 σε συνδυασμό με το Ρembrolizumab βρέθηκε ότι μειώνει τον κίνδυνο υποτροπής ή θανάτου κατά 44% σε ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης μεταστατικoύ μελανώματος 13 εβδομάδες πριν από τη χορήγηση της θεραπείας σε κλινικές δοκιμές Φάσης II. Επειτα από αυτά τα αποτελέσματα, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) όρισε τον συνδυασμό ως breakthrough therapy, για να επισπεύσει την ανάπτυξη και την αξιολόγηση του εμβολίου σε συνδυασμό με Pembrolizumab, ενώ ξεκίνησαν δοκιμές Φάσης ΙΙΙ αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας του συνδυασμού σε ασθενείς με πλήρως εξαιρεθέν μελάνωμα σταδίων IIΒ-IV τον Ιούλιο του 2023. Οι φαρμακευτικές εταιρείες σχεδιάζουν επίσης να επεκτείνουν τη θεραπεία σε άλλες μορφές καρκίνου και συνεχίζουν τις δοκιμές Φάσης Ι σε ασθενείς με συμπαγείς όγκους.
Πόσο πιθανό είναι να έχουμε σύντομα ολοκληρωμένα θετικά αποτελέσματα και, κατά την εκτίμησή σας, πότε θα είναι διαθέσιμο το εμβόλιο στην κλινική πράξη;
Οι δοκιμές Φάσης ΙΙΙ χρειάζονται κάποια χρόνια να ολοκληρωθούν. Τουλάχιστον μία τριετία απαιτείται για την ολοκλήρωση της μελέτης και την έγκριση της θεραπείας από τις ρυθμιστικές Αρχές, αλλά μπορεί και περισσότερο.
Γιατί η Ελλάδα δεν συμμετέχει στις κλινικές δοκιμές του εμβολίου αυτού; Θα μπορούσαμε να εντάξουμε Ελληνες ογκολογικούς ασθενείς σε αυτές τις κλινικές μελέτες, προκειμένου αυτοί να επωφεληθούν από τις θετικές επενέργειες του εμβολίου. Τι συνέβη;
Η Ελλάδα θα συμμετέχει σε μελέτες με το εμβόλιο. Στο «Αττικόν» θα ανοίξει μελέτη σε ασθενείς με καρκίνο κεφαλής τραχήλου και στο «Λαϊκό» σε ασθενείς με μελάνωμα.
Στο «Αττικόν» θα ανοίξει μελέτη σε ασθενείς με καρκίνο κεφαλής τραχήλου και στο «Λαϊκό» σε ασθενείς με μελάνωμα
Με βάση όλα τα διαθέσιμα στοιχεία έως σήμερα, με ποιον τρόπο θα εξουδετερώνεται ο παγκρεατικός καρκίνος;
Τα δεδομένα για τον καρκίνο του παγκρέατος είναι πολύ πρώιμα. Σε μια μελέτη Φάσης Ι σε ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε χειρουργική εκτομή καρκίνου παγκρέατος, που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό «Nature», πραγματοποιήθηκε ανάλυση της γονιδιακής αλληλουχίας όγκων παγκρέατος για την εύρεση πρωτεϊνών που μπορεί να πυροδοτήσουν μια ανοσολογική απόκριση. Στη συνέχεια οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αυτές τις πληροφορίες για να δημιουργήσουν ένα εξατομικευμένο εμβόλιο mRNA για κάθε ασθενή. Κάθε εμβόλιο στόχευε έως και 20 νεοαντιγόνα. Τα εξατομικευμένα εμβόλια δημιουργήθηκαν με επιτυχία σε 18 από τους 19 συμμετέχοντες στη μελέτη. Η διαδικασία από τη χειρουργική επέμβαση έως τη χορήγηση της πρώτης δόσης του εμβολίου κράτησε κατά μέσο όρο περίπου εννέα εβδομάδες.
Ολοι οι ασθενείς έλαβαν ένα φάρμακο που ονομάζεται Αtezolizumab πριν από τον εμβολιασμό. Αυτό το φάρμακο, που είναι αναστολέας σημείου ελέγχου του ανοσοποιητικού, εμποδίζει τα καρκινικά κύτταρα να αποφύγουν την καταστροφή τους από το ανοσοποιητικό σύστημα. Στη συνέχεια, το εμβόλιο χορηγήθηκε σε εννέα δόσεις για αρκετούς μήνες. Μετά τις πρώτες οκτώ δόσεις, οι συμμετέχοντες στη μελέτη ξεκίνησαν επίσης τα κλασικά φάρμακα χημειοθεραπείας για τον καρκίνο παγκρέατος (Folfirinox), ακολουθούμενα από μια ένατη αναμνηστική δόση.
Δεκαέξι εθελοντές παρέμειναν αρκετά υγιείς ώστε να λάβουν τουλάχιστον μερικές από τις δόσεις του εμβολίου. Στους μισούς από αυτούς τους ασθενείς τα εμβόλια ενεργοποίησαν ισχυρά ανοσοκύτταρα, που ονομάζονται Τ λεμφοκύτταρα, τα οποία μπορούσαν να αναγνωρίσουν τα ειδικά αντιγόνα του καρκίνου παγκρέατος του ασθενή.
Τα λεμφοκύτταρα που αναγνώρισαν τα νεοαντιγόνα του όγκου δεν υπήρχαν στο αίμα πριν από τον εμβολιασμό. Μεταξύ των οκτώ ασθενών με ισχυρές ανοσολογικές αποκρίσεις, οι μισοί είχαν Τ λεμφοκύτταρα που στοχεύουν περισσότερα από ένα νεοαντιγόνα εμβολίου. Ενάμιση χρόνο μετά τη θεραπεία, ο καρκίνος δεν είχε υποτροπιάσει σε κανέναν από τους ασθενείς που είχαν ισχυρή ανοσολογική απόκριση στο εμβόλιο.
Αντίθετα, μεταξύ εκείνων των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα δεν ανταποκρίθηκε στο εμβόλιο, ο καρκίνος επανεμφανίστηκε κατά μέσο όρο σε λίγο περισσότερο από έναν χρόνο. Σε έναν ασθενή με ισχυρή ανταπόκριση, τα Τ κύτταρα που παρήχθησαν από το εμβόλιο φάνηκε ακόμα και να εξαλείφουν μια μικρή ηπατική μετάσταση. Αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι τα Τ λεμφοκύτταρα που ενεργοποιήθηκαν από το εμβόλιο ήταν ικανά να εμποδίσουν την υποτροπή σε ασθενείς που είχαν χειρουργηθεί για καρκίνο παγκρέατος και έλαβαν το εμβόλιο σε συνδυασμό με Αtezolizumab και χημειοθεραπεία με Folfirinox ως επικουρική θεραπεία.
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» στις 9/9
