Τα θρυλικά αλφαβητάρια του 20ού αιώνα, το Σάββατο ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ με τα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ
Τα Παραπολιτικά αυτό το Σάββατο 2 Σεπτεμβρίου σας προσκαλούν σε ένα νοσταλγικό ταξίδι σε μια εποχή αθωότητας και σας προσφέρουν τα τρία πιο γνωστά και μακροβιότερα αναγνωστικά στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, τα οποία μεγάλωσαν γενιές και γενιές μαθητών, για να επιλέξετε ένα: Το αγαπημένο αλφαβητάριο «Τα καλά παιδιά», το «Αλφαβητάριο» του 1955 σε κείμενα των Γιαννέλη και Σακκά, και το διάσημο «Αλφαβητάριο με τον Ήλιο»!
Η Άννα, η Λόλα, η Έλλη και ο Μίμης έρχονται ξανά κοντά μας, για να μας θυμίσουν τις πιο αθώες στιγμές της παιδικής ηλικίας, αλλά και για να προσφέρουν τις πολύτιμες γνώσεις τους στα νέα παιδιά που τα βλέπουν για πρώτη φορά!
Το διάσημο, πλέον, και αγαπημένο αλφαβητάριο «Τα καλά παιδιά» που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το σχολικό έτος 1949-1950 για τα παιδιά της πρώτης τάξης του δημοτικού σχολείου.
Μέσα από το μοναδικό αυτό αλφαβητάριο, κειμήλιο, πλέον, της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, οι μικροί μαθητές της εποχής διδάσκονταν για πρώτη φορά ανάγνωση από ένα αλφαβητάριο με την υπογραφή του σπουδαίου δασκάλου Επαμεινώνδα Γεραντώνη στα κείμενα και του ζωγράφου και χαράκτη Κώστα Γραμματόπουλου στην εικονογράφηση. Στη μετεμφυλιακή Ελλάδα -και ενώ η χώρα σε κλίμα ψυχροπολεμικό επιχειρούσε την ανόρθωσή της και τα σχολεία αντιμετωπίζουν έλλειψη διδακτικού προσωπικού, καθώς πολλοί δάσκαλοι είχαν χάσει τη ζωή τους στον πόλεμο και στον Εμφύλιο- δημιουργήθηκε το πρώτο θρυλικό μεταπολεμικό αλφαβητάρι, το οποίο εκδόθηκε από τον Οργανισμό Εκδόσεως Σχολικών.
Το «Αλφαβητάριο», γραμμένο σε γλώσσα δημοτική, με ορισμένα στοιχεία της καθαρεύουσας, με σκηνές και εικόνες που κεντρίζουν το ενδιαφέρον των παιδιών, δίχως πληκτικό διδακτισμό, μετέφερε στους μαθητές τις αξίες της καλοσύνης, της υπευθυνότητας, της εργατικότητας, της αγάπης προς τα ζώα, αλλά και της διασκέδασης.
«…Τα αλφαβητάρια μιλάνε στην ψυχή των ανθρώπων. Αν τα ανοίξετε, θα καταλάβετε».
Κώστας Γραμματόπουλος
Το θρυλικό «αλφαβητάριο» του 1955, το πιο γνωστό και μακροβιότερο αναγνωστικό στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης που μεγάλωσε γενιές και γενιές μαθητών, με τα κείμενα των Ι.Κ. Γιαννέλη και Γ. Σακκά, και την αυθεντική εικονογράφηση του σπουδαίου Έλληνα ζωγράφου και χαράκτη, Κώστα Γραμματόπουλου.
Στο εξώφυλλο του βλέπουμε δύο παιδάκια αγκαλιασμένα να διαβάζουν, ντυμένα με τις σχολικές ποδιές, με το χαρακτηριστικό μπλε και άσπρο. Η ποδιά δηλαδή και ο γιακάς αντιστοιχούσαν στα χρώματα της ελληνικής σημαίας. Αν μια εικόνα συνοδεύει τη συλλογική μνήμη από τα μαθητικά χρόνια των προηγούμενων γενιών, αυτή σίγουρα είναι το εξώφυλλο του «Αλφαβηταρίου» του Δημοτικού. Για τα «πρωτάκια» εκείνης της εποχής που το διδάχτηκαν σημαίνει πολλά: σχολείο, μπλε ποδιά, κοτσιδάκια στα μαλλιά, αυστηροί δάσκαλοι, καθαρεύουσα, οξείες και περισπωμένες, μαυροπίνακες, κιμωλίες, μπλε τετράδια, ξύλινα θρανία, διάλειμμα για κυνηγητό, σχοινάκι ή κουτσό, μήλα, πολλές και γλυκές αναμνήσεις!
Πρωταγωνιστές του αναγνωστικού ήταν μια τυπική ελληνική οικογένεια της εποχής. Ο μπαμπάς Θωμάς, η μητέρα Φανή, η Άννα, ο Ρήγας, Νίνα, είναι μερικοί από τους ήρωες του βιβλίου. Η πιο διάσημη βέβαια είναι η Λόλα, η αγαπημένη ηρωίδα των μαθητών, αλλά και το μήλο της. «Έλλη, να ένα μήλο. Λόλα να ένα άλλο, Άννα να μήλα» έγραφε το Αλφαβητάριο στη σελίδα που οι μικροί μαθητές διδάσκονταν το γράμμα «μ».
Το «Αλφαβητάριο με τον ήλιο» που είναι ένα από τα διασημότερα αναγνωστικά του 20ού αιώνα τα οποία έχουν αγαπηθεί και συνδεθεί με συγκεκριμένες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις ή ιστορικές περιόδους της χώρας μας.
Για πρώτη φορά, καθιερώνεται η δημοτική γλώσσα σε όλες τις τάξεις του δημοτικού σχολείου, με παράλληλη διδασκαλία της καθαρεύουσας στις δύο τελευταίες τάξεις, ενώ επίσης προκηρύσσεται η συγγραφή αναγνωστικών στη δημοτική γλώσσα, τα οποία θα είναι προσαρμοσμένα στις σύγχρονες ανάγκες των μαθητών.
Πρωταγωνιστικές μορφές της μεταρρύθμισης ήταν οι συνεργάτες του Εκπαιδευτικού Ομίλου: ο Δημοσθένης Ανδρεάδης, ο Αλέξανδρος Δελμούζος, ο Ζαχαρίας Λ. Παπαντωνίου, ο Παύλος Νιρβάνας και ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης. Έτσι, τη διετία 1917-1919 κυκλοφόρησαν τα πρώτα αναγνωστικά στη δημοτική. Μεταξύ αυτών "Το αλφαβητάρι με τον ήλιο" (όπως αποκαλούσαν οι μαθητές το "Αλφαβητάριο" της Συντακτικής Επιτροπής και όπως έχει έκτοτε επικρατήσει να λέγεται). Το βιβλίο αυτό θεωρείται σημαντικότατος σταθμός όχι μόνο στην ιστορία του ελληνικού σχολικού βιβλίου αλλά και γενικότερα στην εξέλιξη των ελληνικών εκπαιδευτικών πραγμάτων.
Η μεταρρύθμιση όμως αυτή υπήρξε σύντομη καθώς, αμέσως μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου το 1920, συγκροτήθηκε αρμόδια "Επιτροπεία" η οποία εις άπταιστον καθαρεύουσα, αποφάνθηκε ότι τα βιβλία αυτά ως "εθνικά επιλήψιμα" έπρεπε "να εκβληθώσι πάραυτα εκ των σχολείων και να καώσι", ενώ οι δημιουργοί τους έπρεπε να διωχθούν ποινικά για τη "διαφθορά της ελληνικής γλώσσας".
Ωστόσο, το "Το αλφαβητάρι με τον ήλιο" δεν κάηκε, παρά απομακρύνθηκε προσωρινά από τις σχολικές αίθουσες, στις οποίες επέστρεψε από το 1928, μετά τη νίκη του Ελευθέριου Βενιζέλου στις εκλογές της 19ης Αυγούστου. Μάλιστα, έναν χρόνο αργότερα -και δέκα χρόνια από την πρώτη του έκδοση-, το 1929, κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο "Δημητράκου ΑΕ" το δεύτερο μέρος του "Αλφαβηταρίου", αρχικά με εικονογράφηση του Φώτη Κόντογλου, ενώ κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 1930 επανέρχεται η εικονογράφηση του Κ. Μαλέα. Οι εκδόσεις που γίνονται από το 1929 και στο εξής περιλαμβάνουν και τα δύο μέρη -το πρώτο, όπου τα παιδιά μαθαίνουν τα γράμματα και τους φθόγγους με σύντομες προτάσεις, και το δεύτερο, όπου παρατίθενται μεγαλύτερα κείμενα.
Με τα αγαπημένα αναγνωστικά που σας προσφέρουν αυτό το Σάββατο 2 Σεπτεμβρίου τα Παραπολιτικά θα ταξιδέψετε, μέσα από τα γλαφυρά τους κείμενα και την καλλιτεχνική τους εικονογράφηση, σε εποχές νοσταλγίας και παιδικής αθωότητας.
