Μη χάσετε με την «Απογευματινή της Κυριακής» στις 15.10, τον τρίτο τόμο από το κλασικό και βραβευμένο από τη Γαλλική Ακαδημία έργο του κορυφαίου βυζαντινολόγου όλων των εποχών Καρόλου Ντιλ, «Πορτρέτα Βυζαντινών».

Το συναρπαστικό αυτό έργο αποτελεί μια γλαφυρή ξενάγηση στο προσκήνιο και παρασκήνιο της ζωής των ηγεμόνων του Βυζαντίου, μέσα από την οποία ο αναγνώστης παρακολουθεί, ερμηνεύει και εμβαθύνει στα γεγονότα που σηματοδότησαν, χρωμάτισαν και διαμόρφωσαν τη βυζαντινή ιστορία.

Στα «Πορτρέτα Βυζαντινών» ο αναγνώστης θα βρει μια ολόκληρη σειρά από υπάρξεις ρομαντικές, μελαγχολικές ή τραγικές που συμβολίζουν και εξηγούν αρκετά καλά τη βασική και μόνιμη παρεξήγηση που -παρ' όλες τους τις προσπάθειες να προσεγγίσουν και να αλληλοκατανοηθούν- χώριζε πάντα σε δύο εχθρικούς και αντιμαχόμενους κόσμους, τον Ελληνικό και τον Λατινικό.

«Η σύγχρονη Ελλάδα οφείλει πολύ περισσότερα στο χριστιανικό Βυζάντιο παρά στην Αθήνα του Περικλή και του Φειδία», έγραφε στις αρχές του 20ού αιώνα ο Γάλλος ιστορικός και ακαδημαϊκός Κάρολος Ντιλ (1859-1944), ένας από τους διαπρεπέστερους βυζαντινολόγους της εποχής του, καθηγητής στα πανεπιστήμια του Νανσί, του Παρισιού και του Χάρβαρντ που, με τα βιβλία και τη διδασκαλία του, άνοιξε νέους δρόμους στη μελέτη του βυζαντινού πολιτισμού. Σ' αυτόν χρωστάμε την κλασική πλέον «Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας», έργο-αναφοράς πολύτιμο για την εθνική μας αυτογνωσία.

«Δεν πρέπει να φανταζόμαστε ότι στα χίλια χρόνια που επέζησε, μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το Βυζάντιο ακολούθησε μια συνεχή πορεία προς την καταστροφή. Τις κρίσεις στις οποίες παραλίγο να υποκύψει, ακολούθησαν πολλές φορές περίοδοι ασύγκριτης λάμψης», διευκρινίζει ο Ντιλ στις εισαγωγικές σελίδες της «Ιστορίας...» του. Κι ευθύς εξαρχής επισημαίνει τη σωτήρια για την Ευρώπη στρατιωτική αξία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την άνθιση στους κόλπους της του «πιο εκλεπτυσμένου πολιτισμού του Μεσαίωνα» και την «παντοδύναμη» πνευματική επιρροή της τόσο στη Δύση όσο και στην σλαβική και ασιατική Ανατολή.

Όπως παραδέχεται ο Γάλλος ιστορικός, «Θα 'ταν παιδιάστικο ν' αποκρύψουμε τα ελαττώματα αυτού του κράτους. Γνώρισε πολύ συχνά επαναστάσεις των ανακτόρων και στρατιωτικές στάσεις. Αγάπησε με πάθος τα παιχνίδια του ιπποδρόμου και ακόμη περισσότερο τις θεολογικές έριδες. Παρά την κομψότητα του πολιτισμού του, τα ήθη του ήταν συχνά σκληρά και βάρβαρα, και παρήγαγε σε μεγάλη αφθονία μέτριους χαρακτήρες και κακές ψυχές. Αλλά ό,τι κι αν ήταν, αυτό το κράτος υπήρξε μεγάλο... Κι όσο μακρινή κι αν φαίνεται η ιστορία του, δεν είναι καθόλου μια ιστορία νεκρή που πρέπει να ξεχαστεί».

O συγγραφέας

Ο διαπρεπής Γάλλος βυζαντινολόγος Κάρολος Ντιλ (Charles Diehl, 1859-1944), γεννήθηκε στο Στρασβούργο της Αλσατίας. Σπούδασε στο Παρίσι στην École Normale Supérieure και στη συνέχεια έμεινε για δύο χρόνια στη Ρώμη, όπου ασχολήθηκε με τη ρωμαϊκή και βυζαντινή αρχαιολογία. Έγινε καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Νανσί και στη συνέχεια καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού και αργότερα εξελέγη μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Επισκέφτηκε πολλές χώρες στην Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική και την Αμερική, και δίδαξε δύο εξάμηνα στο Harvard. Ο Ντιλ καλλιέργησε όλους τους κλάδους της Βυζαντινολογίας και με τα βιβλία και τη διδασκαλία του άνοιξε νέους δρόμους στη μελέτη του βυζαντινού πολιτισμού. Τα κείμενά του ξεχωρίζουν κυρίως για την ακρίβεια και τη σαφήνειά τους, καθώς και για το ύφος τους. Τα πιο γνωστά έργα του είναι «Η Θεοδώρα, Η αυτοκράτειρα του Βυζαντίου», «Η Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» και «Η Βυζαντινή κοινωνία στην εποχή των Κομνηνών».

Συνοπτικά ο Γ’ τόμος, που κυκλοφορεί την Κυριακή 15 Οκτωβρίου:

Στον τρίτο κατά σειρά τόμο αυτού του έργου το θέμα που μας απασχολεί είναι αν την εποχή των Κομνηνών και των Παλαιολόγων οι πριγκίπισσες της Δύσης που μοιράστηκαν την

πορφύρα του Βυζαντινού Καίσαρα κατάφεραν να διατηρήσουν τις ιδέες και τα ήθη της γενέτειράς τους στη νέα τους πατρίδα ή αν εξελληνίστηκαν όταν ήρθαν σε επαφή με τον πιο πολιτισμένο και καλλιεργημένο κόσμο στον οποίο βρέθηκαν. Η απάντηση σε

αυτά τα ερωτήματα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τη γενικότερη ιστορία του Βυζαντίου και του πολιτισμού του και θα μας βοηθήσει να αποτιμήσουμε το κέρδος που αποκόμισαν από αυτή την επαφή οι δύο άνισοι σε αξία πολιτισμοί, αλλά και να διαπιστώσουμε ποιος άσκησε τη μεγαλύτερη και μονιμότερη επιρροή.

Η μοίρα των εξόριστων πριγκιπισσών που ανήλθαν στον βυζαντινό θρόνο χάρη στον γάμο τους έχει κάτι το μελαγχολικό. Απομακρύνθηκαν για τα παιχνίδια της πολιτικής από τις πατρίδες τους κι έμειναν σχεδόν πάντα ξένες στον καινούριο κόσμο

όπου τις οδήγησε το πεπρωμένο τους. Πάνω απ’ όλα όμως η ιστορία τους αποδεικνύει το αδύνατο της συνεννόησης ανάμεσα στους Έλληνες και τους Λατίνους εκείνης της εποχής· πόσο βαθιά υπήρξε η άβυσσος που κατάφεραν να ανοίξουν οι Σταυροφορίες ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή παρά τις ειλικρινείς προσπάθειες αλληλοκατανόησης και ένωσης. Ποτέ τους δεν κατόρθωσαν να συνεννοηθούν, δεν μπόρεσαν να σταθούν φιλικά

η μια στο πλευρό της άλλης. Η λογοτεχνία, μέσα από τα μεσαιωνικά ιπποτικά μυθιστορήματα, έρχεται με τη σειρά της να επιβεβαιώσει με τον δικό της χαρακτηριστικό τρόπο αυτά που μας διδάσκει η ιστορία: την αιώνια όσο και θλιβερή αντινομία μεταξύ Ελλήνων και Λατίνων. Στην επαφή της με τη Δύση η βυζαντινή κοινωνία μεταβλήθηκε

επιφανειακά. Η προσέγγιση των δύο πολιτισμών που προέκυψε από τις Σταυροφορίες εισήγαγε στην Ανατολή ορισμένα δυτικά ήθη. Ωστόσο, η κοινωνία παρέμεινε κατά βάθος απαρασάλευτα βυζαντινή. Παρά τις προσπάθειες των ηγεμόνων, παρά τις πολιτικές αναγκαιότητες, οι δύο κόσμοι ποτέ δεν πλησίασαν ούτε κατανόησαν ο ένας τον άλλο.

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΕΒΔΟΜΟ

Ένας αυλικός ποιητής στον αιώνα των Κομνηνών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΟΓΔΟΟ

Πριγκίπισσες της Δύσης στην Αυλή των Κομνηνών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΕΝΑΤΟ

Η Κωνστάντια Χοενστάουφεν, αυτοκράτειρα της Νίκαιας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΚΟΣΤΟ

Πριγκίπισσες της Δύσης στην Αυλή των Παλαιολόγων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΚΟΣΤΟ ΠΡΩΤΟ

Οι γάμοι των τελευταίων Παλαιολόγων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΚΟΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Το μυθιστόρημα του Διγενή Ακρίτη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΚΟΣΤΟ ΤΡΙΤΟ

Δύο βυζαντινά ιπποτικά μυθιστορήματα