ΤΡΙΑ ΝΕΑ ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΑ ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ

ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΜΕ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ

Αυτό το Σάββατο 14.10 τα Παραπολιτικά σας προσφέρουν για πρώτη φορά τρία σκληρόδετα συλλεκτικά λεύκωματα σε μια πολυτελή έκδοση με μοναδικές αεροφωτογραφίες, για να επιλέξετε!

«ΕΛΛΑΣ ΑΝΩΘΕΝ - ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ»

Το μυστηριακό, λατρευτικό θαυματουργό Περιβόλι της Παναγίας, το Άγιο Όρος με τα είκοσι μοναστήρια του τις  δώδεκα Σκήτες, τα εξακόσια περίπου κελιά  και τη πληθώρα ασκητηρίων. Μία συλλογή θαυμαστών φωτογραφιών από έναν τόπο θεικής ομορφιάς, σοφίας και κατάνυξης, που προκαλούν το δέος.

Δεν ξεχνώ το χαμόγελο του Γέροντα Φιλήμονα, από τη σκήτη του Προφήτου Ηλιού, μετά το τέλος μιας κοπιαστικής μέρας γεμάτης διακονία...

Στο Άγιον Όρος ο ύπνος δεν είναι και πολύ φίλος και το σκοτάδι είναι πάντα διαπερατό από το εσωτερικό φως. Οι μαύρες σκιές των μοναχών, καθώς εγείρονται από τις στρωμνές τους στη μία μετά τα μεσάνυχτα, πυρπολούνται από φωτιά πνευματική χωρίς να κατακαίονται. Αυτό επιδιώκουν, τουλάχιστον. Το σήμαντρον πρώτα τους καλεί σε ιδιωτική προσευχή, να συνεχίσουν τη συνομιλία με τον Ερωμένο τους, που άφησαν πριν λίγες ώρες: «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με τον αμαρτωλόν». Αυτός είναι ο κανόνας. Στις δύο η προσευχή γίνεται κοινή στο Καθολικό της Μονής ή στο Κυριακό της Σκήτης, όπου υπό το φως των κεριών και των καντηλιών οι καλόγηροι παίρνουν τις θέσεις τους στους χορούς για το Μεσονυκτικό. Στις τρεις ψάλλεται ο Όρθρος, για να ακολουθήσει η Λειτουργία. Ήδη χαράζει. Η συνέχεια στην Τράπεζα, για ελιές, παξιμάδι και τσάι. Κι εδώ οι τοιχογραφίες, οι σκηνές από τον Ιωάννη της Κλίμακος, ή τον Συμεών, τον Νέο Θεολόγο, οι εικόνες της Δευτέρας Παρουσίας υπομιμνήσκουν το καθήκον για συνεχή άσκηση. Η χαρά της ζωής έγκειται στη νήψη (την ανάνηψη από την αμαρτία), στα όσα περιέγραψαν με λόγο και με έργο οι νηπτικοί πατέρες. Στις τρεις μετά το μεσημέρι σημαίνει ο Εσπερινός (σ’ άλλα μοναστήρια στις πέντε), στις επτά το βράδυ το Απόδειπνον, για να ξαναρχίσει ο κύκλος την επόμενη μέρα. Αενάως. Ώσπου να κοιμηθεί ο κάθε γέροντας, για να ανοίξει τα μάτια του στην αιώνια ζωή. Κι ώσπου να τον οδηγήσουν οι συναθλητές του με χαρμολύπη σε μια τρύπα γης έξω από τη Μονή, τυλιγμένο με το ράσο του το ίδιο, διαρκές σάβανο και σε ζωή και σε θάνατο. Ο ασκητής είναι πεθαμένος βιοτικά, αλλά όχι νεκρός.

Αυτό που σήμερα κυριολεκτικά συγκλονίζει στο Όρος είναι η θαυμαστή αναβίωση, χωρίς εκπτώσεις ιδεολογικές ή φολκλοριστικές, της μεγάλης ησυχαστικής, νηπτικής, φιλοκαλικής παράδοσης. Ό,τι δίδασκε ο Μέγας Αντώνιος το 270 περίπου, στη μόνωση της αιγυπτιακής ερήμου, χίλια χρόνια πριν τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης –αποτελεί λαμπρό πρότυπό του–, ό,τι έγραψε ο μυστηριώδης Διονύσιος Αρεοπαγίτης το 500 περίπου, ό,τι υποστήριζαν οι Σιναΐτες πατέρες, ο Άγιος Μάξιμος ο ομολογητής, ο Άγιος Συμεών –ο Νέος Θεολόγος–, ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, που μόνασε σ’ ένα κελί δίπλα στο Βατοπέδι, γύρω στα 1320-25 και αργότερα, το 1331 κοντά στη Λαύρα, συγγράφοντας τις Τρεις Τριάδες υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων, είναι σήμερα ζωντανό και επίκαιρο. Η διδασκαλία του Γρηγορίου επικυρώθηκε το 1341, από τις αθωνικές αρχές πρώτα, από δύο συνόδους έπειτα, που συνήλθαν στην Πόλη και καταδίκασαν τον αντίπαλό του μοναχό Βαρλαάμ.  Είναι γοητευτικός και βαθιά ποιητικός ο τρόπος που ο Άγιος Μάρκος Εφέσου, ο Ευγενικός, ερμηνεύει τη μυστική προσευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με». Το κείμενό του εμπεριέχεται στον τελευταίο τόμο της ελληνικής Φιλοκαλίας, (όπ.αν. σ. 66), ενώ αυτή η λέξη γίνεται διάσημη στα σλαβόνικα, μεταφρασμένη ως Dobrotoliubie. Τεχνικές περισυλλογής, απόλυτη αγάπη, διαρκής προσευχή, αναζήτηση του άκτιστου φωτός, θέωση του ανθρώπου με μέσα πνευματικά, «το να γίνει η σάρκα πνεύμα», που ήθελε ο Καζαντζάκης, έρωτας για το κάλλος στην απόλυτή του έκφραση, δηλαδή τον Θεό –να που αναβιώνει κι ένας χριστιανικός «πλατωνισμός»–, ενεργός κι όχι αφηρημένη σοφία, ώστε να καθαίρονται σώμα και νους μέσα από μία ατομική αλλά και συλλογική (κοινοτική) εμπειρία. Ιδού πώς επιτυγχάνεται η «νήψις», η βαθύτερη γλύκα που εμποτίζει την ψυχή, πραΰνοντάς την από την υπερβολή, τον πειρασμό, τους αρνητικούς διαλογισμούς.

Πεζοπορώντας στον Άθω ή εισερχόμενος μισονυσταγμένος και εν ρέμβη στις σκοτεινές λιτές και στα ημιφωτισμένα καθολικά των μοναστηριών, είδα ανάμεσα στις άλλες σκιές που έψελναν ή που προσκυνούσαν γονυπετείς τις εικόνες, είδα –τ’ ορκίζομαι– τον κυρ Αλέξανδρο, τον κυρ Φώτη, τον Σπύρο Παπαλουκά με τα πινέλα του αχόρταγα, έτοιμο ν’ αναζητήσει το πρώτο φως, τον κυρ Νίκο να αδειάζει απ’ τον υπνόσακό του την έλαφο των άστρων, αλλά και τον Φιοντόρ ή τον Σολόβιεφ να περιεργάζονται τις τοιχογραφίες και τον Ρίμσι-Κόρσακοφ να ξαναψέλνει το «Πάτερ Ημών»…

Μάνος Στεφανίδης

«ΧΑΜΕΝΕΣ ΠΑΤΡΙΔΕΣ - ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ»

Η Μεγάλη Εκκλησία του Γένους των Ελλήνων, η Αγία Σοφία, το µοναδικό αυτό κτιριακό αριστούργηµα που κοσµεί την Κωνσταντινούπολη εδώ και αιώνες, η εκκλησία που πραγµατικά έγινε σύµβολο της ίδιας της Ορθοδοξίας, παρουσιάζεται µε τρόπο συγκλονιστικό µέσα από τις σελίδες του αφιερωµατικού αυτού τόµου.

Το σπάνιο εικονογραφικό υλικό, που παρουσιάζει την πολυθρύλητη εκκλησία σε όλες τις εκφάνσεις της και την καταγράφει στην ολότητά της, θεωρούµε ότι αποτελεί µια σηµαντική συµβολή στη διάσωση της ιστορικής µνήµης, αλλά και τη διάδοση της ακτινοβολίας της στην Οικουµένη.

Όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος αποφάσισε να µεταφέρει την πρωτεύουσα του κράτους του από την παλαιά Ρώµη στο Βυζάντιο (324), η νέα αυτή πόλη τιµητικά ονοµάστηκε Κωνσταντινούπολη.

Στα σχέδιά του, τα οποία περιλάµβαναν πρόγραµµα έργων που θα καθιστούσαν τη νέα πρωτεύουσα τον «οµφαλό» της γης, µε διεθνή ακτινοβολία, υπήρξε και η οικοδόµηση ενός µεγάλου, εντυπωσιακού ναού. ∆υστυχώς, λιγοστές είναι οι ιστορικές µαρτυρίες για το θέµα αυτό. Η αρχαιότερη, όµως, για την κατασκευή του µεγάλου αυτού χριστιανικού ναού στην Κωνσταντινούπολη µας διασώζεται από τον ιστορικό Σωκράτη (440 µ.Χ.), ο οποίος αναφέρεται στη συνέχεια του ναού και όχι στη θεµελίωσή του.

Μια άλλη µαρτυρία, η οποία συνάγεται από λαϊκές διηγήσεις, αποδίδει την οικοδόµηση του πρώτου µεγαλοπρεπούς ναού στον Μεγάλο Κωνσταντίνο, τον 10ο αι., ο οποίος είναι και ιδρυτής της αυτοκρατορίας και της πρωτεύουσάς της.

Οι µεταγενέστεροι Βυζαντινοί συγγραφείς εκφράζουν διαφορετικές απόψεις: άλλοι αποδίδουν την ανέγερση του πρώτου ναού στον Κωνστάντιο και άλλοι στον Κωνσταντίνο. Εκείνο που γνωρίζουµε µε βεβαιότητα είναι ότι τα εγκαίνια του ναού έγιναν µε επισηµότητα το 360. Ο ναός καθιερώθηκε στο όνοµα του Ιησού Χριστού, ο οποίος, σύµφωνα µε τον Απόστολο Παύλο, προσδιορίζεται ως «η Σοφία του Θεού». Ο ναός αυτός χρησιµοποιήθηκε εξαρχής ως πατριαρ-χικός.

Το 404 οπαδοί του επισκόπου Χρυσόστοµου, εξαγριωµένοι επειδή ο αυτοκράτορας Αρκαδίας τον είχε εξορίσει, πυρπόλησαν το ναό. Η καταστροφή ήταν µεγάλη, αλλά όχι ολοκληρωτική. Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Β’ (408-450) ανοικοδόµησε αµέσως το ναό, στον ίδιο αρχιτεκτονικό τύπο της βασιλικής. Τα εγκαίνια του νέου ναού έγιναν το 415.[...]

«ΕΛΛΑΣ ΑΝΩΘΕΝ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ»

Νιώστε το δέος, ταξιδεύοντας στα ησυχαστήρια της πατρίδας μας. Κοιτάζοντας τα μοναστήρια της Ελλάδας μπορεί κανείς να νιώσει θρησκευτική κατάνυξη και ταυτόχρονα ψυχική και ηθική ανάταση. Η πολύπαθη κατά καιρούς Ελλάδα είναι μία χώρα με έντονο θρησκευτικό στοιχείο και με τις  περισσότερες μονές, διάσπαρτες σχεδόν σε κάθε γωνιά της, αφού από την αρχαιότητα ο άνθρωπος προσπαθούσε να αντλήσει δύναμη από το θρησκευτικό στοιχείο, για να συνεχίσει την πορεία του στη ζωή, αλλά και για να θεραπεύσει τις πληγές της θνητής του φύσης.

Λένε ότι το μοναστήρι είναι το ησυχαστήριο όχι μόνο του ανθρώπου, αλλά και του Θεού. Λένε ότι στους ημιφωτισμένους διαδρόμους, στο υποβλητικό καθολικό, στην ταπεινή τράπεζα, στα λιτά κελιά, στο γαλήνιο αίθριο, η παρουσία του Θεού γίνεται αισθητή με έναν τρόπο διαφορετικό, λες και η ουσία Του εδώ βρίσκει την πραγματική έκφρασή της, την απόλυτη εναρμόνιση με τα κτίσματά Του.

Λένε ότι στα μοναστήρια η ατμόσφαιρα είναι πιο ελαφριά, το φως έχει άλλη υφή και ο χρόνος έχει διαφορετική αίσθηση, απαλύνοντας τις αιχμηρές γωνίες της καθημερινότητας. Ίσως αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ελλάδα, πολύπαθη σε διάφορες φάσεις της πορείας της, είναι από τις χώρες με τις περισσότερες μονές, διάσπαρτες σε κάθε γωνιά της σχεδόν. Σαν μια προσπάθεια, θαρρείς, να ξορκίσει ο άνθρωπος την έλλειψη του θεϊκού στοιχείου στη ζωή του, που ευθύνεται για τόσα και τόσα δεινά...

Λένε ότι κοιτάζοντας τα μοναστήρια της Ελλάδας από ψηλά μπορεί κανείς να ανυψωθεί για λίγο στη σφαίρα του Θείου και να απεκδυθεί την ανθρώπινη υπόστασή του για τόσο όσο του χρειάζεται προκειμένου να θεραπεύσει τις πληγές της θνητής του φύσης, επιστρέφοντας σε αυτήν καθαρμένος πια και έτοιμος να ξεκινήσει τον κύκλο από την αρχή.

* Όσοι αναγνώστες έχασαν έναν ή περισσότερους τόμους της σειράς, μπορούν να τους παραγγείλουν από τον εφημεριδοπώλη τους ή να καλέσουν στο 211 1091100 (Δευτέρα - Παρασκευή, ώρες 10.00-18.00). Ισχύει μέχρι εξαντλήσεως των αποθεμάτων.