Οι προσπάθειες της Ελλάδας να κινητοποιήσει τους βασικούς οικονομικούς πρωταγωνιστές, μέσα από την ενίσχυση των υφιστάμενων και τη συγκρότηση νέων υποδομών έρευνας και καινοτομίας και τη χρηματοδοτική στήριξη της έρευνας στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, είχαν ως αποτέλεσμα τη μερική βελτίωση των επιδόσεων της χώρας. Οι συνολικές δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α) στην Ελλάδα το 2015 αυξήθηκαν κατά 13,1%, σε σχέση με το 2014, δήλωσε ο Γ. Στουρνάρας σε ομιλία του με θέμα: «Σύνδεση ΑΕΙ, Ερευνητικών Κέντρων και Επιχειρήσεων στην Ελλάδα: Παρόν και Μέλλον» Αναλυτικά εδώ:

Σύμφωνα με τον διοικητή της ΤτΕ, οι περισσότερες έρευνες είναι ενδεικτικές του υψηλού μορφωτικού επιπέδου των Ελλήνων που μεταναστεύουν, και πτυχιούχοι μηχανικοί και πληροφορικής αποτελούν ένα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό.

Το ποιοτικό αυτό χαρακτηριστικό του «brain drain», δημιουργεί εντονότερο πρόβλημα στην επίτευξη της «έξυπνης ανάπτυξης». Επίσης, υποβαθμίζεται η σημασία της χώρας ως προορισμού επενδυτών, επειδή η έλλειψη υψηλά καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού μειώνει την πιθανότητα προσέλκυσης επενδύσεων από επιχειρήσεις εντάσεως γνώσης.

Οι κίνδυνοι του ελληνικού οικοσυστήματος έρευνας και καινοτομίας που οξύνονται από το brain drain είναι η γήρανση του πληθυσμού των ερευνητών και η δυσκολία αντικατάστασής τους. Υπό τις σημερινές συνθήκες το brain drain είναι δύσκολο να ανακοπεί χωρίς ειδικές δράσεις. Η δημιουργία των δομών κινητικότητας των ερευνητών (brain circulation) θα βοηθήσει πολλαπλά το ελληνικό οικοσύστημα Ε&Α. Σταδιακά, οι δομές αυτές θα μπορούσαν να συμβάλουν στη δημιουργία των συνθηκών για τον επαναπατρισμό των μεταναστών υψηλών προσόντων, επαγγελματιών δηλαδή που ειδικεύθηκαν με σπουδές ή εργασία, προκειμένου να αξιοποιήσουν την εμπειρία τους σε καλύτερες θέσεις εργασίας (μετατρέποντας το brain drain σε brain gain).

Η ενθάρρυνση και ενίσχυση της έρευνας, η διάχυση της τεχνολογίας και η τόνωση της επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων αποτελούν το τρίπτυχο για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του ανθρώπινου κεφαλαίου, η οποία θα εστιάζει στη δημιουργία αξίας μέσω της διασύνδεσης του, απομονωμένου σήμερα, δημόσιου ερευνητικού συστήματος με τον παραγωγικό τομέα, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην αναπτυξιακή διαδικασία.

Στο πλαίσιο της διαμόρφωσης ενός εθνικού σχεδίου παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας για την επανένταξη της ελληνικής οικονομίας σε νέα αναπτυξιακή τροχιά με οδηγό ένα νέο παραγωγικό πρότυπο, η Ελλάδα θα πρέπει να επενδύσει συνδυασμένα στις τρεις αυτές δυνάμεις. Η παραγωγή, η διάχυση και η αξιοποίηση της γνώσης συγκροτούν το απαραίτητο υπόβαθρο για να σταθεί η ελληνική επιχειρηματικότητα και η ελληνική οικονομία γενικότερα στις νέες συνθήκες μίας αναδυόμενης οικονομίας της γνώσης.

Βασικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη μπορούν να έχουν οι επιχειρήσεις, οι οποίες όμως λειτουργούν σε περιβάλλον που επηρεάζεται σε μεγάλο ακόμη βαθμό από το κράτος. Η ύπαρξη του κατάλληλου, ευέλικτου θεσμικού πλαισίου και η λήψη των απαραίτητων μέτρων για την υποστήριξη της υπάρχουσας επιχειρηματικής δραστηριότητας, όπως και για την προώθηση της νέας επιχειρηματικότητας, μπορούν να επιδράσουν ουσιαστικά στην πορεία του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας μιας χώρας.

Η δημόσια παρέμβαση μπορεί να ενθαρρύνει τόσο τη διάχυση της τεχνολογίας, δηλαδή τη στήριξη της εμπορικής αξιοποίησης της ερευνητικής δραστηριότητας που παράγεται στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα, όσο και τη δημιουργία παραγωγικής διεξόδου στις φιλοδοξίες των χαρισματικών και ταλαντούχων νέων επιστημόνων.

Η επιστημονική έρευνα απαιτεί σοβαρή και διαρκή χρηματοδότηση, αξιοκρατία, εξωστρέφεια και στενή συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα. Απαιτεί επίσης την κουλτούρα του επιχειρηματικού ρίσκου, της επένδυσης σε καινοτόμες δραστηριότητες, που θα αποφέρουν κέρδος σε βάθος χρόνου.

Ο ιδιωτικός τομέας οφείλει να εμπιστευθεί το καινοτόμο ταλέντο των νέων Ελλήνων επιστημόνων.

Ενδεικτικές κατευθύνσεις είναι:

α) η χρηματοδοτική υποστήριξη (δημόσια και ιδιωτική) του εθνικού συστήματος έρευνας και καινοτομίας, με ενίσχυση της ιδιωτικής συμμετοχής και με την αξιοποίηση κατάλληλων εργαλείων προσανατολισμένων στις επενδύσεις υψηλότερου κινδύνου,

β) η προώθηση της λειτουργικής ενοποίησης του εθνικού ερευνητικού συστήματος και η αποτελεσματικότερη αλληλεπίδραση ανάμεσα στους φορείς που δημιουργούν γνώση και σε αυτούς που τη μετασχηματίζουν και την αξιοποιούν εμπορικά σε καινοτόμα και βιώσιμα προϊόντα/υπηρεσίες και διεργασίες,

γ) η παροχή κινήτρων για την ενίσχυση της βιομηχανικής έρευνας, λαμβάνοντας υπόψη τι ισχύει στις λοιπές χώρες-μέλη της ΕΕ,

δ) η αναβάθμιση και αναζωογόνηση του ερευνητικού και εκπαιδευτικού συστήματος και η αντιμετώπιση των συστημικών υστερήσεων που χαρακτηρίζουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση,

ε) η υποστήριξη των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων ως φορέων μεταφοράς τεχνογνωσίας και ανάπτυξης περιφερειακών συστημάτων καινοτομίας στο πλαίσιο μιας στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης,

στ) η βελτίωση των εσωτερικών συνδέσεων, που διαχρονικά αποτελούν σήμα κατατεθέν της πολιτικής καινοτομίας, όπως δίκτυα τριπλής και τετραπλής έλικας, τρίγωνα γνώσης, συνεργασίες πανεπιστημίων-επιχειρήσεων,

ζ) η παροχή κινήτρων για συνεργασίες σε θέματα κατοχύρωσης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και

η) η προώθηση- αξιοποίηση της ψηφιακής επιχειρηματικότητας.

Οπως τόνισε ο κ. Στουρνάρας, ο σύγχρονος κόσμος της αγοράς εργασίας στην Ευρώπη επιζητά συνεχώς περισσότερους πτυχιούχους με γνώσεις και δεξιότητες από την Ανώτατη Εκπαίδευση. Τα ελληνικά ΑΕΙ οφείλουν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις αναπτύσσοντας δράσεις σύνδεσης με την αγορά εργασίας αλλά και συνεργασίες μεταξύ πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων. Στόχος είναι να συνδεθεί η καινοτομία, το παραγόμενο δηλαδή υλικό της έρευνας, με τον κόσμο της αγοράς εργασίας, προσδίδοντας μια δυναμική και ποιοτικότερη διάσταση στην αναπτυξιακή διαδικασία της χώρας.

Η ανάδειξη των προτεραιοτήτων θα πρέπει να προκύπτει από τη συνεχή και δυναμική διαβούλευση όλων των παραγόντων που συγκροτούν το οικοσύστημα καινοτομίας (επιχειρήσεις, ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα, Υπουργεία, Περιφέρειες κ.λπ.), ενώ πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάδειξη των τεχνολογικών προτεραιοτήτων πρέπει να έχουν οι επιχειρήσεις και οι παραγωγικοί φορείς γενικότερα.

Ο αναπτυξιακός σχεδιασμός της χώρας θα πρέπει να κινηθεί στη λογική του οικονομικού μετασχηματισμού, υιοθετώντας πολιτικές διάχυσης της γνώσης και τεχνολογικής διαφοροποίησης, ώστε να δημιουργηθούν νέες παραγωγικές δυνατότητες σε πεδία με υψηλή δυναμική ανάπτυξης με στόχο την αντιμετώπιση των συσσωρευμένων κοινωνικών και οικονομικών προκλήσεων.

Η συμπόρευση των δυνάμεων της γνώσης, της υγιούς επιχειρηματικότητας και της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ανάκαμψη και την εδραίωση συνθηκών ευημερίας, αναφέρει ο κ. Στουρνάρας.