Νέο μνημόνιο διά της πλαγίας οδού, με το ΔΝΤ να έχει ενεργό ρόλο ακόμη κι αν η Ευρωζώνη τού ξεπληρώσει τα δάνεια που έχει δώσει στην Ελλάδα, και τμηματική ελάφρυνση του χρέους (με αντάλλαγμα μεταρρυθμίσεις) έως το 2022 περιλαμβάνει το «γερμανικό σχέδιο» για την επόμενη ημέρα μετά το τέλος του τρέχοντος προγράμματος.

Όπως αναφέρει ο Κώστας Τσαχάκης στην κυριακάτικη «Ελευθερία του Τύπου», πρωταγωνιστικό ρόλο στο σχέδιο αυτό θα έχει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), ο οποίος θα αναλάβει να παράσχει Προληπτική Γραμμή Στήριξης (ECCL) στην Ελλάδα, εφόσον βέβαια διαπιστωθεί πως θα δεν χρειαστεί ένα νέο, τέταρτο πρόγραμμα διάσωσης.

Στο Βερολίνο αλλά και στις Βρυξέλλες είναι πεπεισμένοι ότι είναι αδύνατον να διατηρήσει η χώρα μας σταθερή ανοιχτή πρόσβαση στις αγορές και ως εκ τούτου θα χρειαστεί την «εγγύηση» του ESM για να πορευθεί μετά τον Αύγουστο του 2018. Επιπρόσθετα, δεν θα άφηναν σε καμία περίπτωση την ελληνική κυβέρνηση (τη σημερινή ή την επόμενη) να «χαλαρώσει» μέσα στα επόμενα χρόνια, καθώς έχει δεσμευθεί για σειρά δημοσιονομικών μέτρων και στόχων έως το 2022.

Στο Μέγαρο Μαξίμου και στο υπουργείο Οικονομικών, παρότι έχουν λάβει το μήνυμα των δανειστών, εξακολουθούν να κυκλοφορούν ότι είναι εφικτή μια «αυτόνομη» πορεία χωρίς περαιτέρω χρηματοδότηση από τους εταίρους, με το ζήτημα αυτό να αναμένεται να κυριαρχήσει στις διαπραγματεύσεις με την Ευρωζώνη, όπου, όπως έχει αποδειχθεί κατ’ επανάληψη τα τελευταία χρόνια, στο τέλος περνά η γερμανική… γραμμή.

Τι είναι όμως η Προληπτική Γραμμή Στήριξης και πώς δεσμεύει τη χώρα για τα επόμενα χρόνια; Σύμφωνα με το καταστατικό του ESM, προβλέπονται τα ακόλουθα:
- Κατ’ αρχάς, η πιστωτική γραμμή αφορά είτε σε παροχή δανείου είτε στην απόκτηση ομολόγων από την πρωτογενή αγορά. Το ποσό που θα συμφωνηθεί μπορεί να εκταμιευθεί ή να παραμείνει ως «μαξιλάρι» ώστε η Ελλάδα να έχει καλύτερη αντιμετώπιση και, φυσικά, χαμηλότερα επιτόκια σε περίπτωση εξόδου στις αγορές.
- Η χώρα υποβάλλει αίτημα προς τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και υπογράφει MoU, το γνωστό σε όλους μας μνημόνιο. Σε αυτό θα περιγράφονται λεπτομερώς οι όροι πολιτικής οι οποίοι θα συνοδεύουν την προληπτική χρηματοδοτική συνδρομή.
- Κομισιόν, ΕΚΤ και ΔΝΤ θα κληθούν να διαπραγματευθούν την οικονομική πολιτική που θα ακολουθηθεί και τα μέτρα που θα ληφθούν.
- Οταν εγκριθεί η πιστωτική γραμμή, η χώρα που την έχει ζητήσει θα βρεθεί υπό καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας. Εποπτεία που είναι ανεξάρτητη από το αν θα γίνει χρήση των διαθέσιμων κεφαλαίων ή όχι.
- Στη συνέχεα η Κομισιόν, η ΕΚΤ και, όπου κρίνεται σκόπιμο, το ΔΝΤ θα πραγματοποιούν «τακτικούς ελέγχους» για να διαπιστώνουν την οικονομικό πρόοδο και τη συμμόρφωση της Ελλάδας με τα συμφωνηθέντα. Στο καταστατικό του ESM δεν ορίζεται με σαφήνεια η συχνότητα των ελέγχων. Ομως προσδιορίζεται επακριβώς η υποχρέωση της Κομισιόν να ενημερώνει τον ESM αναφορικά με την πρόοδο της χώρας κάθε τρίμηνο. Σε περίπτωση που δεν έχουν υλοποιηθεί οι παρεμβάσεις που έχουν συμφωνηθεί, η Κομισιόν θα έχει τη δυνατότητα να προτείνει τη λήψη επιπλέον μέτρων.

Θα πρέπει να σημειωθεί πως ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τους όρους της προληπτικής πιστωτικής γραμμής αν το κρίνει σκόπιμο, ακόμη και να την καταργήσει, οδηγώντας τη χώρα σε κανονικό πρόγραμμα, όπως αυτό που βρίσκεται σήμερα σε πλήρη εξέλιξη. Σε πρώτη φάση το MoU που υπογράφεται είναι διάρκειας ενός έτους, ενώ μπορεί να ανανεωθεί δύο φορές, για ένα εξάμηνο τη φορά.

Γίνεται αντιληπτό από τις παραμέτρους που συνοδεύουν το χρηματοδοτικό αυτό εργαλείο του μηχανισμού πως μιλάμε για ένα «κανονικό» μνημόνιο με μέτρα ελέγχους και τριμηνιαίες εκθέσεις προόδου από τους «θεσμούς» όπως ακριβώς συμβαίνει από το 2010 και μετά.

Πάντως, από την πλευρά της κυβέρνησης τόσο ο εκπρόσωπός της Δημήτρης Τζανακόπουλος όσο και ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος δηλώνουν σε κάθε ευκαιρία ότι του χρόνου τον Αύγουστο θα επιτευχθεί η οριστική έξοδος από τα μνημόνια και θα παύσει η επιτροπεία. Αυτή την τακτική αναμένεται να ακολουθήσουν και στο επόμενο διάστημα, καθώς θεωρούν πως θα μπορέσουν να περάσουν επικοινωνιακά ότι η προληπτική γραμμή στήριξης είναι μια προσωρινή διαδικασία και ότι δεν πρόκειται για μνημόνιο σαν κι αυτά που περιελάμβαναν τα προγράμματα διάσωσης. Και θα κινηθούν επικοινωνιακά (όπως άλλωστε συνηθίζει να κάνει η κυβέρνηση), αφού γνωρίζουν πως είναι εξαιρετικά δύσκολο έως απίθανο να αποφύγουν το ΕCCL.

Αλλωστε, το οικονομικό επιτελείο έχει λάβει μηνύματα και από τραπεζικούς παράγοντες οι οποίοι επισημαίνουν έναν ακόμη κρίσιμο παράγοντα: το κόστος δανεισμού του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Συγκεκριμένα, σε περίπτωση που η Ελλάδα ολοκλήρωνε το πρόγραμμα το 2018 και αποφάσιζε να βγει μόνη της στις αγορές, χωρίς τη στήριξη της Ευρωζώνης, μέσω της προληπτικής γραμμής, τότε η ΕΚΤ θα ήταν υποχρεωμένη να άρει το waiver, δηλαδή την κατ’ εξαίρεση αποδοχή των ελληνικών ομολόγων ως ενεχύρων για να δανείζει τις ελληνικές τράπεζες. Σήμερα η ΕΚΤ αποδέχεται τα ομόλογα των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων ως εχέγγυα, παρά τη βαθμολογία τους από τους οίκους αξιολόγησης στην κατηγορία «σκουπίδια» (junk) επειδή η χώρα είναι σε πρόγραμμα στήριξης. Εφόσον το πρόγραμμα αυτό εκλείψει και οι οίκοι αξιολόγησης δεν έχουν αναβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας και του τραπεζικού συστήματος, η ΕΚΤ θα είναι υποχρεωμένη να άρει το waiver, άρα να μη δανείζει με χαμηλά επιτόκια τις εγχώριες τράπεζες, κάτι που έγινε τον Φεβρουάριο του 2015. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας απόφασης θα ήταν η επιστροφή των τραπεζών σε εξάρτηση από τον έκτακτο μηχανισμό της Τραπέζης της Ελλάδος (ELA), ο οποίος έχει πολύ μεγαλύτερο κόστος.