Η 20η Αυγούστου είναι τυπικά η τελευταία ημέρα του τρίτου Μνημονίου. Αυτό τουλάχιστον ισχυρίζεται η κυβέρνηση, κάτι που δεν συμμερίζεται, όχι μόνο η Αντιπολίτευση που κάνει λόγο για αυταπάτες της κυβέρνησης, αλλά ούτε και μέρος της Ευρώπης, που μιλάει για σκληρή εποπτεία, όπως και ο διεθνής Τύπος που σήμερα είναι… πραγματικός οδοστρωτήρας για την κυβέρνηση και τους ισχυρισμούς της περί καθαρής εξόδου της χώρας.

  Η πραγματικότητα και τα οικονομικά στοιχεία φαίνεται ότι δεν θα αφήσουν την κυβέρνηση να κάνει την θερινή φιέστα που υπολόγιζε καθώς οι αριθμοί… δεν βγαίνουν, ούτε για το ΑΕΠ, ούτε για την οικονομική κατάσταση της χώρας, ούτε για το χρέος, ούτε για την καθημερινότητα των πολιτών.  

«Τα προγράμματα διάσωσης τελείωνουν, ο πόνος όμως κάθε άλλο παρά τελειώνει» γράφουν χαρακτηριστικά οι New York Times.   «Η Ελλάδα φτάνει στο σημείο καμπής ενός εκ των πιο ισχυρών οικονομικών κρίσεων στην Ευρώπη. Η οικονομία επιστρέψει σιγά-σιγά στην ανάπτυξη αλλά το τίμημα που πλήρωσε η Ελλάδα για την επιστροφή της ήταν βαρύ. Μια δεκαετία περικοπών και αυξήσεων στους φόρους προκειμένου να επιδιορθωθούν τα δημόσια οικονομικά της χώρας άφησαν πίσω τους το 1/3 των Ελλήνων κοντά στη φτώχια σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ» επισημαίνουν οι ΝΥΤ.  

«Τα οικογενειακά εισοδήματα έπεσαν κατά 30% και περισσότερο από το 20% των Ελλήνων δεν μπορεί να πληρώσει βασικές έξοδα όπως το ενοίκιο του σπιτιού, ο λογαριασμός του ηλεκτρικού ή ένα δάνειο στην τράπεζα. Ένα τρίτο των οικογενειών έχουν τουλάχιστον ένα άνεργο μέλος ενώ η Ελλάδα έχει ενα από τα υψηλότερα ευρωπαϊκά επίπεδα φτώχειας μέσα στην εργασία (in-work poverty)» προστίθεται στο άρθρο.  

Οι ΝΥΤ επισημαίνουν ότι ακομά και μετά τη λήξη του προγράμματος η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσει να κρατά σφιχτό το ζωνάρι για χρόνια ενώ οι δανειστές θα παρακολουθούν τη δημοσιονομική πειθαρχία και την πρόοδο στις δομικές μεταρρυθμίσεις.   «Η Αθήνα θα πρέπει να προσελκύσει περισσότερες επενδύσεις αλλά και να αναμορφώσει τον τραπεζικό της τομέα για να τονώσει την ανάπτυξη», αναφέρουν οι Financial Times σε άρθρο τους για την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια.   «Το τέλος του προγράμματος δεν σημαίνει και το τέλος των δεσμεύσεων της Ελλάδας στους διεθνείς πιστωτές», αναφέρουν οι FT. Μία από τις πιο σημαντικές είναι ότι η χώρα, σε αντάλλαγμα για τη συμφωνία στο χρέος του περασμένου Ιουνίου, θα πρέπει να διατηρεί πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2022.

Αποτυχία σημαίνει ότι υπάρχει ο κίνδυνος να αποσυρθεί ένα μέρος της στήριξης.   Το δημοσίευμα μεταφέρει επίσης δηλώσεις Έλληνα αξιωματούχου για αλλαγές στο μίγμα πολιτικής με "δημοσιονομικά συνετά" μέτρα τόνωσης της οικονομίας. Η χώρα "είναι σε μια ευχάριστη θέση καθώς μπορούμε ταυτόχρονα να πετυχαίνουμε τον στόχο για το πρωτογενές πλεόνασμα και σταδιακά να αλλάξουμε το μίγμα της δημοσιονομικής πολιτικής σε μια πιο φιλική προς την ανάπτυξη κατεύθυνση", δηλώνει.  

Οι FT με γραφήματα δείχνουν ότι «η ελληνική οικονομία ανακάμπτει, αλλά έχει ακόμα πολύ δρόμο».  

Μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι σύμφωνα με το ΔΝΤ το ΑΕΠ το 2023 θα είναι ακόμα 17% χαμηλότερα από τα επίπεδα του 2007. Αντίθετα η Πορτογαλία και η Ισπανία έχουν αναπληρώσει τη χαμένη οικονομική παραγωγή.   Οι τιμές των ακινήτων κατά μέσο όρο 42% κάτω σε σχέση με μια δεκαετία πριν. Παράλληλα, ωστόσο, οι ξένες επενδύσεις, κυρίως και στα ακίνητα έχουν αυξηθεί κατά 34% από το 2014. Την περίοδο 14-16 μπήκαν 850 εκ. ευρώ στις αγορές ακινήτων.   Πρόκληση ωστόσο παραμένουν τα κόκκινα δάνεια, που είναι σχεδόν το μισό όλων των δανείων στη χώρα.

Το επίπεδό τους είναι οκταπλάσιο του επιπέδου τους προ κρίσης.   Η ανεργία είναι υπερδιπλάσια σε σχέση με την εποχή πριν από την κρίση. Αν και δημιουργήθηκαν 300.000 θέσεις εργασίας από τον Μάρτιο του 2015 πολλές είναι προσωρινής ή μερικής απασχόλησης, ενώ οι μισθοί είναι 22% κάτω σε σχέση με το 2009.   Το 2007 οι Έλληνες ήταν πιο εύποροι κατά 21% από τους Πορτογάλους, κατά 71% από τους Πολωνούς και σχεδόν με το ίδιο κατά κεφαλήν εισόδημα με τους Ισπανούς. Σήμερα είναι σχεδόν 9% φτωχότεροι από Πορτογάλους και Πολωνούς, ενώ οι Ισπανοί είναι σχεδόν 40% πλουσιότεροι. Η Ελλάδα είναι πλέον η τέταρτη πιο φτωχή χώρα της ΕΕ μετά τις Βουλγαρία, Κροατία και Ρουμανία.  

Και οι Times αναφέρονται εκτενώς στην «έξοδο» από το μνημόνιο, συγκρίνοντας τον τερματισμό του τρίτου προγράμματος στήριξης με τον Φειδιππίδη που ανήγγειλε τη νίκη στη μάχη του Μαραθώνα στους Αθηναίους και έπεσε νεκρός.   Τονίζει παράλληλα το άρθρο, ότι η χώρα βρίσκεται σε εύθραυστη κατάσταση και ενδέχεται να βιώσει μια νέα κρίση. Κλείνει δε με τα λόγια ενός συνταξιούχου, ο οποίος ανέφερε για την επίπλαστη κανονικότητα στην οποία έχει περάσει η Ελλάδα, πως οφείλεται στο γεγονός ότι ««η εθνική μας οργή έχει μετατραπεί σε εθνική παραίτηση».   Σύμφωνα με τον μύθο, μετά τη μάχη του Μαραθώνα όπου η Αθηναίοι νίκησαν τους Πέρσες, ο Φειδιππίδης διένυσε τρέχοντας την απόσταση από το πεδίο της μάχης μέχρι την πόλη, ανήγγειλε τη νίκη και έπεσε νεκρός. Σήμερα πλέον, καταχρεωμένοι και υπερφορολογημένοι, ωστόσο απέχοντας ελάχιστα βήματα από τον τερματισμό του τρίτου και τελευταίου από τα προγράμματα στήριξης που εκπονήθηκαν για την αντιμετώπιση της χειρότερης μεταπολεμικής κρίσης στην Ευρώπη, οι Έλληνες νιώθουν ότι υφίστανται την ίδια μοίρα.

«Έχουμε φτάσει στα όριά μας, έχουμε αφανιστεί, πνιγόμαστε μετά από οκτώ χρόνια λιτότητας. Δεν ξέρω πως μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι πρόκειται για νίκη», δηλώνει ο Γ. Καλεσάκης, συνταξιούχος αγρότης από τον Μαραθώνα. Ωστόσο αυτό υποστήριξε ο Αλέξης Τσίπρας, που εφόρμησε στην εξουσία το 2015 υποσχόμενος να τερματίσει την λιτότητα.   Την Δευτέρα το πρόγραμμα λήγει, σηματοδοτώντας ένα νέο κεφάλαιο για τη χώρα, όπως είπε. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος δήλωσε ότι από τα μεσάνυχτα της Κυριακής «ο ελληνικός λαός θα μπορεί να χαμογελάει και πάλι. Η κρίση και ένα από τα πιο επώδυνα προγράμματα λιτότητα της σύγχρονης ιστορίας θα έχει τελειώσει». Οι μεταρρυθμίσεις έχουν αποδώσει, στα χαρτιά τουλάχιστον, αποτρέποντας της άτακτη έξοδο της χώρας από το ευρώ. Το 2017 η οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό 1,4% και κατά το πρώτο τρίμηνο του 2018 με 2%, μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ευρώπης.   Η ανεργία, που είχε φτάσει στο 30% το 2013, μειώθηκε κατά δέκα μονάδες. Σε όλη τη χώρα ξεπηδούν καινοτόμες επιχειρήσεις και ο τουρισμός ανθεί. Μετά από χρόνια έκτακτών συνόδων κορυφής, ο κ. Τσίπρας κατόρθωσε φέτος να πραγματοποιήσει δύο επιτυχημένες εξόδους στις αγορές. Όμως, όσο υποσχόμενες και αν είναι αυτές οι ενδείξεις, παραπέμπουν σε μια ανάκαμψη εν τη γενέσει της, προειδοποιούν οι οικονομολόγοι.

Οι οικονομικοί δείκτες μπορούν εύκολα να μεταβληθούν από το ένα τρίμηνο στο άλλο, ενώ οι πληγές της Ελλάδας δεν έχουν κλείσει ακόμη και η χώρα βρίσκεται σε εύθραυστη κατάσταση και ενδέχεται να βιώσει μια νέα κρίση.   Πολλοί Έλληνες δεν πιστεύουν πως η καθημερινότητά τους θα βελτιωθεί. Από τα τέλη του 2009, η Ελλάδα χρειάστηκε την στήριξη τριών προγραμμάτων συνολικού ύψους 320 δις ευρώ για να παραμείνει ζωντανή. Σε αντάλλαγμα, οι δανειστές επέβαλαν στην Αθήνα μέτρα λιτότητας 72 δις ευρώ, περίπου 40% του ΑΕΠ. Μισθοί και συντάξεις περικόπηκαν μέχρι και 40%, 15.000 απολύθηκαν από τον δημόσιο τομέα και η φορολογία έφτασε να είναι η υψηλότερη στην Ευρώπη, όλα αυτά για να πεισθούν οι πιστωτές ότι η Ελλάδα μπορεί να παραμείνει στην ευρωζώνη και να αποπληρώσει τα χρέη της.

Τέσσερις διαδοχικές κυβερνήσεις απέτυχαν.  

Ο κ. Τσίπρας επαίρεται ότι οδήγησε την χώρα στην οικονομική ασφάλεια, όμως ελάχιστοι Έλληνες θα γιορτάσουν μαζί του την Δευτέρα. Θέλοντας να εξασφαλίσει την έξοδο από το πρόγραμμα, τόσο ο ίδιος, όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ δέσμευσαν τους Έλληνες σε μια σειρά στόχων, όπως η επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων 3,5% μέχρι το 2022 και 2% κατόπιν και μέχρι το 2060. Ελάχιστες χώρες παγκοσμίως έχουν κατορθώσει κάτι παρόμοιο. Πάνω από 100.000 αυτοαπασχολούμενοι έκλεισαν τις επιχειρήσεις τους από το 2016, σύμφωνα με τις στατιστικές. Ορισμένοι από αυτούς στράφηκαν στην σκιώδη οικονομία, άλλοι προσέφυγαν στις μειωμένες, αλλά σταθερές συντάξεις των γονέων τους για υποστήριξη.

Αυτοί που επλήγησαν σκληρότερα είναι οι νέοι, που σε μεγάλο βαθμό παραμένουν άνεργοι. Ο νέος γύρος περικοπών στις συντάξεις και τα επιδόματα, που η Αθήνα δεσμεύθηκε να εφαρμόσει μετά την έξοδο, ενδέχεται να ωθήσει το 50% του πληθυσμού στη φτώχεια. Περίπου 500.000 νέοι έχουν φύγει από τη χώρα αναζητώντας εργασία για να βοηθήσουν τις οικογένειές τους.   Όπως δήλωσε ένας συνταξιούχος από τον Μαραθώνα, έχει επανέλθει μια αίσθηση κανονικότητας σε ένα βαθμό, μόνον όμως επειδή «η εθνική μας οργή έχει μετατραπεί σε εθνική παραίτηση».    

BBC: Η έξοδος από τα μνημόνια δίνει λίγες ελπίδες στους νέους  

Στις επιπτώσεις στη ζωή των νέων Ελλήνων και «στη ζημιά που έχει ήδη γίνει» επικεντρώνεται σε άρθρο του το BBC.   Στο δημοσίευμα υπενθυμίζεται πρόσφατη δημοσκόπηση σύμφωνα με την οποία τρεις στους τέσσερις υποστηρίζουν αφενός ότι η χώρα έχει λάθος κατεύθυνση και αφετέρου ότι τα Μνημόνια αντί να σώσουν την Ελλάδα της προκάλεσαν κακό.   «Οι φόροι παραμένουν υψηλοί και το 90% των Ελλήνων πιστεύει ότι οι δανειστές θα συνεχίσουν να παρακολουθούν στενά τις δαπάνες της χώρας τα επόμενα χρόνια» προστίθεται στο άρθρο.  

Όπως τονίζεται η κρίση που χτύπησε όλους τους Έλληνες αποδείχθηκε ιδιαίτερα σκληρή για τους νέους. Την οχταετία 2008-2016 το 4% των Ελλήνων - περισσότεροι από 400.000 άνθρωποι - έγινε μετανάστης με αποτέλεσμα ενώ το 2008 οι Έλληνες ηλικίας 20-39 ετών ήταν το 29% του πληθυσμού, μέσα σε μόλις 4 χρόνια μειώθηκαν στο 24% του πληθυσμού.   Στο BBC μιλά ο ανταποκριτής του Der Spiegel στην Ελλάδα, Γιώργος Χρηστίδης, ο οποίος το 2012 είχε γράψει ένα κομμάτι για το βρετανικό δίκτυο για τους Έλληνες φίλους του «που ένας-ένας φεύγουν από την Ελλάδα».   Όπως λέει, η βελτίωση στην οικονομία μετά την κορύφωση της κρίσης το 2012 δεν αποτέλεσε επαρκή λόγο για να αλλάξει αυτή η κατάσταση.  

«Οι χαμηλοί μισθοί και οι υψηλοί φόροι για τους ελεύθερους επαγγελματίες έχουν μειώσει τις περιπτώσεις εκείνων των Ελλήνων που θα επιθυμούσαν επιστροφή στη χώρα αν έβρισκαν μια αξιόλογη εργασία και καλές προοπτικές. Ακόμα και στο καλύτερο δυνατό σενάριο μια μόνιμης θέσης εργασίας υπάρχουν δυσκολίες αν θέλεις να αποκτήσεις παιδιά και να έχεις μια γεμάτη ζωή» σημειώνεται στο άρθρο.  

Το BBC κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην υψηλή ανεργία των νέων που για τους κάτω των 25 φτάνει το 58%. «Οι άνθρωποι είναι πεπεισμένοι, και δικαίως, ότι οι πολιτικές λιτότητας θα συνεχιστούν για χρόνια» δηλώνει στο BBC ο λέκτορας στο πανεπιστήμιο του Μπράιτον Βασίλης Λεοντίτσης.   «Η καθημερινή πραγματικότητα των νέων Ελλήνων παραμένει εξαιρετικά αβέβαιη» προσθέτει.  

Αναφερόμενος ειδικά στον ΣΥΡΙΖΑ ο κ. Λεοντίτσης σημειώνει ότι «κατάλαβε ότι έπρεπε να υλοποιήσει τις πολιτικές λιτότηατς από την Τρόικα. Η πολιτική και οικονομική κατάσταση που οραματίστηκε δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Ο ΣΥΡΙΖΑ μαζί με τον κυβερνητικό εταίρο του όχι μόνο διατήρησε τις πολιτικές λιτότητας αλλά σε αρκετές περιπτώσεις τις έκανε και πιο ισχυρές».   «Τρία χρόνια μετά (σ.σ. την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση) το τρίτο δανειακό πρόγραμμα τελειώνει. Αλλά οι συνέπειες θα είναι ορατές για δεκαετίες» σημειώνει το BBC.  

Το άρθρο κλείνει ξανά με τον Γιώργο Χρηστίδη ο οποίος πλέον φοβάται για το μέλλον των δύο παιδιών του ηλικίας 5 και 11 ετών. «Φοβάμαι για το μέλλον τους εδώ. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι θα πάρει χρόνια ή δεκαετίες για την Ελλάδα να επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα ευδαιμονίας. Γι' αυτό οι γονείς όπως εγώ προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο δυνατό με βάση τις ικανότητές τους προκειμένου να εφοδιάσουν τα παιδιά τους με τις ικανότητες και γνώσεις που θα τα βοηθήσουν να αποκτήσουν ευκαιρίες γνώσης και εργασίας στο εξωτερικό - αν αυτό χρειαστεί».   Ωστόσο ο ίδιος σημειώνει: «δεν τα παρατάω. Πιστεύω ότι είναι καθήκον μας τουλάχιστον να προσπαθήσουμε να πετύχουμε στην Ελλάδα πριν να τα παρατήσουμε και να μεταναστεύσουμε».    

The Guardian: Μετά από οκτώ χρόνια, η Ελλάδα αρκούντως δυνατή για να σταθεί στα πόδια της  

«Την Δευτέρα και μετά από οκτώ χρόνια, η Ελλάδα θα θεωρηθεί αρκούντως δυνατή για να σταθεί στα πόδια της και το διεθνές πρόγραμμα στήριξης θα λήξει. Οι Έλληνες θα αποχαιρετίσουν την τρόικα, που ουσιαστικά κυβερνούσε τη χώρα από το 2010» γράφει ο βρετανικός Guardian . «Να είστε προσεκτικοί με τις διακηρύξεις περί success story, αλληλεγγύης και ορθολογικής πολιτικής που αποκατέστησαν την οικονομική σταθερότητα και απέτρεψαν την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Απέχουν πολύ από την αλήθεια. Τα ελληνικά προγράμματα υπήρξαν μια κολοσσιαία αποτυχία.  

Πρόκειται για μια ιστορία ανικανότητας, δογματισμού, αχρείαστων καθυστερήσεων και προάσπισης των συμφερόντων των τραπεζών σε βάρος των αναγκών του λαού» σημειώνει η βρετανική εφημερίδα και πρόσθετε: Οι συνέπειες θα είναι μακροπρόθεσμες. Πρόσφατα, η ελληνική οικονομία άρχισε να αναπτύσσεται, όμως έχει να καλύψει τεράστιο έδαφος.

Η απώλεια σχεδόν του ενός τρίτου του ΑΕΠ μπορούσε να είχε αποφευχθεί, όμως η Ελλάδα, αλλά και η υπόλοιπη Ευρώπη, αποδέχθηκε την ιδέα πως προτεραιότητα είναι ο ισοσκελισμός των προϋπολογισμών μέσω του αποπληθωρισμού. Η χώρα εισήλθε σε ένα καθοδικό σπιράλ, με απώλειες θέσεων εργασίας και πτώση των φορολογικών εσόδων.  

Το δημόσιο χρέος ανέβαινε, προκαλώντας πιέσεις για ακόμη περισσότερες περικοπές. Έχει συμβεί μια εκτεταμένη και μόνιμη καταστροφή, με κοινωνικό κόστος από μια δεκαετία αποτυχημένης λιτότητας.   Περισσότερο όμως από κάθε τι άλλο, το παλαιό κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ ηγεσίας και λαού έχει διαρραγεί. Κάποτε οι ψηφοφόροι πίστευαν ότι με την σκληρή εργασία τους θα απολάμβαναν έναν αξιοπρεπή μισθό, ενώ το κράτος θα τους φρόντιζε στους δύσκολους καιρούς. Αν αυτή η πίστη δεν υπάρχει πια, αυτό οφείλεται πολύ και στα όσα συνέβησαν στην Ελλάδα τα τελευταία οκτώ χρόνια.     Στην έξοδο της Ελλάδας από το πρόγραμμα οικονομικής στήριξης αναφέρονται σε εκτενή άρθρα τους και άλλοι μεγάλοι δημοσιογραφικοί οργανισμοί, παρουσιάζοντας, με χρονολογική σειρά, πως εξελίχθηκε η κατάσταση στη χώρα από το 2010 και μετά, αλλά και τις προοπτικές που ανοίγονται στο μέλλον.   «Η Ελλάδα εξέρχεται από το πρόγραμμα στήριξης» μεταδίδει χαρακτηριστικά το πρακτορείο Bloomberg, ενώ για «Λήξη του μαραθωνίου των προγραμμάτων στήριξης» κάνει λόγο η Wall Street Journal.    

Bloomberg: Η Ελλάδα εξέρχεται από το πρόγραμμα στήριξης  

«Η Ελλάδα εξέρχεται από το πρόγραμμα στήριξης, γεγονός συμβολικό για τη υπέρβαση της κρίσης χρέους που πυροδοτήθηκε πριν οκτώ χρόνια και άλλαξε ριζικά την οικονομία και τις ζωές των ανθρώπων» μεταδίδει το πρακτορείο Bloomberg.  

Όταν, τον Μάιο του 2010, εκπονήθηκε το πρώτο από τα τρία προγράμματα, οι πολιτικοί των χωρών της ευρωζώνης υποστήριξαν πως η κρίση ήταν το αποτέλεσμα χρόνιας δημοσιονομικής και οικονομικής απειθαρχίας. Τα δάνεια χορηγήθηκαν συνοδευόμενα από αυστηρούς όρους, για να δικαιολογηθεί η παραβίαση της ρήτρας περί μη διάσωσης χώρας στην ευρωζώνη. Ποιες ήταν οι επιδόσεις της Ελλάδας;   Οικονομικό πλήγμα: Την ώρα που η κατάρρευση της Ελλάδας προκάλεσε κραδασμούς πολύ πέραν των συνόρων της, οι επιπτώσεις στο εσωτερικό της χώρας με πληθυσμό μόλις 11 εκατομμυρίων υπήρξε ιδιαίτερα δραματικό. Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 25% και το επίπεδο διαβίωσης κατέρρευσε, αφού χάθηκαν ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας και η ανεργία σκαρφάλωσε κάποια στιγμή στο 28%.

Δημόσια οικονομικά: Το ελληνικό σκέλος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης εκδηλώθηκε όταν η κυβέρνηση του τότε νεοεκλεγέντος πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου αποκάλυψε την αλήθεια για τα δημοσιονομικά της χώρας, με το έλλειμμα του 2009 να διογκώνεται πάνω από το 15% του ΑΕΠ, πενταπλάσιο από το όριο της ΕΕ. Κατά τα τελευταία χρόνια, η συζήτηση στράφηκε περισσότερο στο συνολικό ύψος του χρέους και το ισοζύγιο. Δόθηκε λιγότερη προσοχή στο γεγονός ότι επί δύο χρόνια τα έσοδα υπερβαίνουν τις δαπάνες και η κυβέρνηση επιτυγχάνει πλεόνασμα. Η επιτυχία αυτή οφείλεται στις περικοπές των δαπανών ενώ τα έσοδα διατηρήθηκαν στα ίδια περίπου επίπεδα. Δεδομένου όμως του μεγέθους της ύφεσης, η διατήρηση των εσόδων σε σταθερά επίπεδα σημαίνει τεράστια αφαίμαξη της μεσαίας τάξης, που καλείται να καταβάλει όλο και υψηλότερους φόρους.  

Δημόσια διοίκηση: Στο τομέα των δαπανών, τα προβλήματα της Ελλάδας οφείλονταν εν μέρει στην έκρηξη της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα την περίοδο που προηγήθηκε της κατάρρευσης. Η άρνηση να απολυθεί προσωπικό του δημοσίου έγινε πολύ νωρίς αιτία διαξιφισμών μεταξύ της κυβέρνησης και των δανειστών. Το θέμα έχασε την σημασία του όταν το προσωπικό μειώθηκε κατά 150.000 μετά την εφαρμογή του μέτρου της μιας πρόσληψης ανά πέντε αποχωρήσεις. Ωστόσο η πρόοδος υπήρξε αργή στην απονομή δικαιοσύνης, ενώ το βάρος της γραφειοκρατίας δυσκολεύει την προσέλκυση επενδύσεων.  

Ανταγωνιστικότητα: Επί οκτώ χρόνια, η μόνιμη επωδός των εταίρων της ευρωζώνης και του ΔΝΤ ήταν πως η Ελλάδα χρειάζεται περισσότερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να γίνει ανταγωνιστικότερη. Εφαρμόζοντας τρία προγράμματα, η Ελλάδα πούλησε κρατικά ακίνητα, πραγματοποίησε σαρωτικές αλλαγές στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και άλλαξε επαγγελματικές ρυθμίσεις, από τους δικηγόρους μέχρι τα κομμωτήρια. Μεγάλη υπήρξε και η μείωση του εργατικού κόστους, ιδίως μετά τις αλλαγές στις συλλογικές συμβάσεις και την μείωση του βασικού μισθού. Οι δανειστές υποστηρίζουν ότι η μείωση απλά αντιστάθμισε τις μεγάλες αυξήσεις που είχαν γίνει την περίοδο που προηγήθηκε της κρίσης, αυξήσεις που δεν ήταν εναρμονισμένες με την παραγωγικότητα της οικονομίας.

Η μείωση των μισθών, συνδυασμένη με την αύξηση της φορολόγησης και την απώλεια θέσεων εργασίας, υπήρξε κύριος παράγοντας για την πτώση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων. Ο πρωθυπουργός Α. Τσίπρας θέλει να καταργήσει ορισμένες από τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις μετά την λήξη του προγράμματος και να αυξήσει τον κατώτατο μισθό. Η Ελλάδα δεν κατόρθωσε την ανάκαμψη με ατμομηχανή τις εξαγωγές που πέτυχαν άλλες χώρες, όπως η Ιρλανδία και η Ισπανία. Ωστόσο σχεδόν εξαφάνισε το έλλειμμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, ενώ οι εξαγωγές αυξήθηκαν ως ποσοστό του ΑΕΠ.  

Χρηματοπιστωτικός τομέας: Όταν εκδηλώθηκε η κρίση, οι τραπεζίτες αρέσκονταν να υποστηρίζουν ότι η διοίκηση των ιδρυμάτων τους ήταν συντηρητική και το πρόβλημα γεννήθηκε από τον δημόσιο τομέα.

Όμως η καταστροφή δεν άργησε να έρθει. Οι τράπεζες πρακτικά πτώχευσαν για ένα διάστημα το 2012, η αναδιάρθρωση του χρέους εξαφάνισε την αξία των ομολόγων που είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους και τρία χρόνια μετά, έκλεισαν επί εβδομάδες πριν ανοίξουν και πάλι μετά την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων. Ακόμη αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις, βεβαρυμμένες με μη εξυπηρετούμενα δάνεια που ανέρχονται στο 50% του συνόλου. Τα προβλήματα αυτά οδήγησαν σε απώλειες καταθέσεων και διαύλων διατραπεζικού δανεισμού, ενώ κρατήθηκαν ζωντανές χάρη στην παροχή ρευστότητας από την ΕΚΤ.

Η ανάγκη για τον δανεισμό αυτό μειώνεται πλέον σταθερά και, ενώ η χώρα οδεύει προς την έξοδο από το πρόγραμμα, αναπληρώθηκε από διατραπεζικό δανεισμό για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης, τονίζει το Bloomberg.    

WSJ: Λήξη του μαραθωνίου των προγραμμάτων στήριξης

  Η λήξη την Δευτέρα του μαραθωνίου των προγραμμάτων στήριξης της Ελλάδας θα σηματοδοτούσε τον τερματισμό της κρίσης της ευρωζώνης, αν δεν υπήρχε η Ιταλία και οι ενοχλητικοί φόβοι ότι οι ατέλειες της νομισματικής ένωσης δεν έχουν διορθωθεί, γράφει η Wall Street Journal.  

Οι θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα χαιρετήσουν ως νίκη την ολοκλήρωση του τελευταίου ελληνικού προγράμματος, ενός οκτάχρονου δράματος που πυροδότησε πανευρωπαϊκό πανικό. Η ελληνική οικονομία άρχισε και πάλι να αναπτύσσεσαι, αν και η ανάκαμψη έχει πολύ δρόμο ακόμη. Διαψεύδοντας τις προβλέψεις πολλών, η Ελλάδα παρέμεινε στην ευρωζώνη, χάρη στην ισχυρή υποστήριξη της κοινής γνώμης, έστω και εν μέσω μιας από τις βαθύτερες υφέσεις της σύγχρονης ιστορίας.

Εν τω μεταξύ, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν, η Γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ και άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες συζητούν για τα επόμενα βήματα ενίσχυσης της νομισματικής ένωσης, βασιζόμενοι στις πολλές καινοτομίες που έγιναν κατά την διάρκεια της κρίσης.

Όμως η Ιταλία δείχνει ότι ενδεχομένως να μην αρκούν. Οι νέα αναταραχή των αγορών την προηγούμενη εβδομάδα και οι φραστικές επιθέσεις κατά του ευρωπαϊκού κατεστημένου από τους πολιτικούς στη Ρώμη δείχνουν πως το φάσμα της αποσταθεροποιητικής φυγής κεφαλαίων από μια χώρα της ευρωζώνης μπορεί να επανέλθει.

Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν αντλήσει πολλά μαθήματα από την κατάρρευση των αγορών ομολόγων που παραλίγο να καταστρέψει το ευρώ την περίοδο 2010-12. Έχουν συστήσει μηχανισμούς ασφάλειας που περιλαμβάνουν μόνιμο μηχανισμό διάσωσης και κεντρική τραπεζική εποπτεία. Όμως οι αιτίες της κρίσης χρέους δεν έχουν εξαλειφθεί. Σε τελική ανάλυση η υπεράσπιση του ευρώ επαφίεται στην απροθυμία των απλών ευρωπαίων ψηφοφόρων να δουν τις αποταμιεύσεις και τις περιουσίες τους να χάνονται μέσα στο χάος μιας διάσπασης, όπως δηλώνει ο Γιάκομπ Φανκ Κίρκεργκαρντ , του Peterson Institute for International Economics στην Ουάσινγκτον.

«Αυτό είναι το καθοριστικό μάθημα από την ελληνική κρίση. Η αποχώρηση από το ευρώ δεν είναι αδύνατη, αλλά οι επιπτώσεις είναι τόσο καταστροφικές που από πολιτική άποψη είναι αβάσταχτες». Αυτός είναι ο λόγος που το 2015 η Ελλάδα επέστρεψε από την άβυσσο, τονίζει η WSJ.