ΕΚΤΑΚΤΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
Κικίλιας: Προχωρούμε στη δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου εμβολιασμών
Τη δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου εμβολιασμών προαναγγέλλει μεταξύ άλλων ο υπουργός Υγείας Βασίλης Κικίλιας, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Το Βήμα» και τη δημοσιογράφο Υγείας Μάρθα Καϊτανίδη.
Συγκεκριμένα, η συνέντευξη του Βασίλη Κικίλια έχει ως εξής:
Η τοποθέτηση των νέων διοικητών ξεσήκωσε κύμα αντιδράσεων, όχι αδικαιολόγητα, ακόμη και στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας. Χαρακτηριστικό ότι το Υπουργείο δεν δημοσίευσε τα βιογραφικά τους. Γιατί δεν τοποθετήθηκαν μάνατζερς; Ήταν αυτό που θέλατε για την επόμενη μέρα στα δημόσια νοσοκομεία;
Εμείς ζητάμε από τους νέους Διοικητές των νοσοκομείων, γρήγορα και θετικά αποτελέσματα. Στην πολιτική και την διοίκηση, όλοι κρίνονται τελικά από το αποτέλεσμα. Με ρωτάτε αν υπήρξαν και αστοχίες; Η απάντηση είναι ναι. Αλλά όπως είδατε, τα λάθη διορθώνονται και επίσης από τους 111 Διοικητές και Αναπληρωτές Διοικητές, οι 80 (72%) έχουν και μεταπτυχιακό τίτλο ή διδακτορικό.
Μου κάνει εντύπωση πάντως ότι η θεσμοθέτηση της αξιολόγησης των Διοικήσεων ανά τρίμηνο, μια δικλείδα ασφαλείας που θα λειτουργήσει προς όφελος όλων, δεν αναγνωρίζεται από την αντιπολίτευση. Γιατί; Μήπως διότι έχουν αλλεργία σε κάθε μορφή αξιολόγησης;
Έχουμε θέσει ποιοτικούς και ποσοτικούς στόχους, στο πλαίσιο που αξιολογούνται όλοι οι σύγχρονοι μάνατζερς. Οι στόχοι περιλαμβάνονται στο Συμβόλαιο Αποδοτικότητας που υπογράφουν οι νέοι Διοικητές. Δηλαδή μεταξύ άλλων, η μείωση των νοσοκομειακών λοιμώξεων και της χρήσης αντιβιοτικών, η διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων των ασθενών, η εκπόνηση Επιχειρησιακών Σχεδίων Δράσης, ενώ παράλληλα υπάρχει πρόβλεψη για τη μέτρηση και βελτίωση του βαθμού ικανοποίησης ασθενών και εργαζομένων.
Υπάρχουν πολλοί «ήρωες» στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Γιατροί, νοσηλευτές, παραϊατρικό προσωπικό, που κάνουν με αυταπάρνηση τη δουλειά τους. Και δική μου υποχρέωση είναι να βελτιώσω σημαντικά, τόσο τις συνθήκες που εργάζονται, όσο και την ποιότητα της περίθαλψης των ασθενών.
Ο πρόσφατος θάνατος του 8χρονου αγοριού, από διφθερίτιδα, αναζωπύρωσε τη συζήτηση περί εμβολιαστικής κάλυψης παιδιών αλλά και ενηλίκων. Σκέπτεστε να κάνετε υποχρεωτικό τον εμβολιασμό;
Βρίσκομαι σε στενή συνεργασία με τους επιστήμονες της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, προκειμένου να θεσμοθετήσουμε ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης, στο πλαίσιο των κατευθυντήριων γραμμών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Ξέρετε, το ζήτημα του εμβολιασμού είναι πολύ σημαντικό για τη Δημόσια Υγεία και δυστυχώς πολλοί είναι αυτοί που δεν αντιλαμβάνονται τη βαρύτητά του. Βάσει λοιπόν του Π.Ο.Υ. προγραμματίζουμε τα εξής: Τη δημιουργία μητρώου εμβολιασμών και τη διασύνδεσή του με τον ατομικό ηλεκτρονικό φάκελο υγείας. Τη διασφάλιση της επάρκειας των εμβολίων που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Πρόγραμμα. Τον συστηματικό εμβολιασμό ειδικών πληθυσμιακών ομάδων, όπως πρόσφυγες και μετανάστες. Και τέλος, με όλα αυτά που ανεύθυνα ακούγονται και γράφονται, μια επικοινωνιακή στρατηγική για την αντικειμενική ενημέρωση του κοινού ως προς την αναγκαιότητα και την ωφέλεια των εμβολιασμών. Να σας πω επίσης, ότι ήδη φέτος έχουν εμβολιαστεί με το αντιγριπικό εμβόλιο σχεδόν 1.000.000 συμπολίτες μας παραπάνω από πέρσι, κάτι πολύ σημαντικό ειδικά για τις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού.
Τι μέτρα περιλαμβάνει το νομοσχέδιο που επεξεργάζεστε για τη Δημόσια Υγεία;
Αν γυρίσουμε πίσω στον χρόνο, έχουν καταγραφεί σημαντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες για τη Δημόσια Υγεία το 1997 επί υπουργίας Γείτονα, το 2003 επί Στεφανή και το 2005 επί Νικήτα Κακλαμάνη. Έχουν περάσει 15 χρόνια, η κοινωνία έχει αλλάξει, κυρίως λόγω της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που, μη γελιόμαστε, επηρέασαν αρνητικά το επίπεδο υγείας και ποιότητας ζωής των Ελλήνων. Και ακόμη περισσότερο αν σκεφθεί κανείς ότι εντάθηκαν και οι ανισότητες ως προς την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Άρα πρέπει να γίνουν διορθωτικές κινήσεις με βάση αυτές τις διαπιστώσεις. Πέραν αυτών, το νομοσχέδιο θα ρυθμίσει τις βασικές προκλήσεις μιας σύγχρονης κοινωνίας, δίνοντας έμφαση στην πρόληψη. Από το screening των κύριων αιτιών νοσηρότητας και πρώιμης θνησιμότητας, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και τα νεοπλάσματα, μέχρι τις πνευμονοπάθειες και το σακχαρώδη διαβήτη.
Όλα όσα σχετίζονται με συμπεριφορικούς παράγοντες, όπως η χρήση καπνικών προϊόντων, η κατάχρηση ινοπνευματωδών, η κακή διατροφή, η απουσία φυσικής άσκησης. Ακόμα και τα φαινόμενα εθισμού και εξάρτησης από «νέους» κινδύνους, όπως τα τυχερά ηλεκτρονικά παίγνια ή ο εθισμός στο διαδίκτυο. Τώρα όλα τα παραπάνω θα αποτυπώνονται στην ετήσια έκθεση για την υγεία του πληθυσμού, με βάση την οποία θα λειτουργεί το πλαίσιο προστασίας της δημόσιας υγείας.
Σε ό,τι αφορά το κάπνισμα, ποιος είναι ο απολογισμός έπειτα από τις πρώτες εβδομάδες εφαρμογής του νόμου;
Ειλικρινά έχω εντυπωσιαστεί από την θετική ανταπόκριση της κοινωνίας. Δεν το περίμενα και νιώθω ότι ενώ η κοινωνία ήταν έτοιμη, η Πολιτεία αδρανούσε γιατί φοβόταν το «πολιτικό κόστος». Διαψεύστηκαν όλοι όσοι προφήτευαν ότι δεν θα συμμορφωθούμε στον αντικαπνιστικό νόμο γιατί «εδώ είναι Ελλάδα». Το 84% των πελατών και το 67% των καταστηματαρχών ήδη ανταποκρίνεται θετικά και επίσης πάνω από 75% θέλει να εφαρμοστεί ο αντικαπνιστικός νόμος.
Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι τα μαγαζιά συνεχίζουν να λειτουργούν κανονικά, στο πλαίσιο του νόμου, σε όλες τις χώρες. Σε κάθε περίπτωση είναι αξιοσημείωτο πως το 10% και πλέον των κλήσεων στο 1142, αφορά συμπολίτες μας που θέλουν να κόψουν το κάπνισμα και ψάχνουν τον τρόπο. Εμείς είμαστε εδώ για να τους βοηθήσουμε.
Στο σύνολο τους και η φαρμακευτική αγορά και οι σύλλογοι ασθενών, παραδέχονται ότι υπάρχει έλλειμμα στην υλοποίηση διαρθρωτικών αλλαγών, που θα εξορθολογίσουν τη φαρμακευτική δαπάνη. Γιατί καθυστερεί η εφαρμογή τους;
Διότι για 4,5 χρόνια η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ήταν εχθρική στην υλοποίηση διαρθρωτικών αλλαγών για τον εξορθολογισμό της φαρμακευτικής δαπάνης. Ξέφυγαν οι τιμές, ξέφυγαν οι ποσότητες, ξέφυγε το clawback, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα στην αγορά φαρμάκου, αλλά κυρίως επιβαρύνοντας τους ασθενείς και τη συμμετοχή τους στη δαπάνη. Τι κάνουμε εμείς; Διασφαλίζουμε την πρόσβαση των ασθενών σε κάθε απαραίτητο φάρμακο με το χαμηλότερο δυνατό κόστος.
Παραλάβαμε "νόμου Ξανθού" με αυξήσεις των τιμών των φαρμάκων μέχρι 10% για το 2020 και νομοθετήσαμε μηδέν αυξήσεις τιμών στα φάρμακα και μέχρι 7% μειώσεις. Πρόκειται για μια μεγάλη επιτυχία της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη που μειώνει σημαντικά τη συμμετοχή των ασθενών στη φαρμακευτική δαπάνη.
Παράλληλα, αναθεωρήσαμε τους κανόνες τιμολόγησης δίνοντας τη δυνατότητα εθελοντικών μειώσεων τιμών με στόχο πάλι, την οικονομική ελάφρυνση των ασθενών.
Απλοποιήσαμε τις διαδικασίες των Επιτροπών Αξιολόγησης και Διαπραγμάτευσης προκειμένου να ξεπεραστούν άσκοπες καθυστερήσεις, στην ένταξη των φαρμάκων σε καθεστώς αποζημίωσης.
Ταυτόχρονα, επαναξιολογώντας φάρμακα, εξορθολογίζουμε την ασφαλιστική αποζημίωση και την αναβάθμιση της λίστας σε αποτελεσματικό εργαλείο συγκράτησης της δαπάνη. Ενισχύουμε τους μηχανισμούς ελέγχου της συνταγογράφησης με την ολοκλήρωση και ένταξη όλων των πρωτοκόλλων.
Τέλος, νομοθετήσαμε το επενδυτικό clawback δίνοντας αναπτυξιακό χαρακτήρα σε ένα άδικο, οριζόντιο μέτρο.
Πώς βλέπετε την επόμενη μέρα μετά τη συμφωνία Τουρκίας - Λιβύης;
Η Τουρκία συστηματικά παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, το οποίο να σας θυμίσω αρνείται να κυρώσει, είτε απειλώντας με παράνομες γεωτρήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ, είτε “γκριζάροντας” ελληνικά νησιά. Με την υπογραφή της συμφωνίας με τη Λιβύη, αγνοεί και παραβιάζει κάθε κανόνα Διεθνούς Δικαίου, στρέφοντας απέναντί της όλη τη διεθνή κοινότητα.
Η Ελλάδα έχει αντιδράσει ψύχραιμα αλλά και αποφασιστικά. Ο Πρωθυπουργός ήδη έθεσε το ζήτημα στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο ΝΑΤΟ και τα διεθνή fora, επικοινώνησε με τον Πρόεδρο Μακρόν. Η Ε.Ε. οφείλει δράσει με κυρώσεις προς την Τουρκία. Η Ελλάδα έχει πολλούς συμμάχους στην περιοχή, όπως το Ισραήλ, που έχουν ήδη ενεργοποιηθεί. Παράλληλα οφείλουμε να αναβαθμίζουμε μόνιμα, το αξιόμαχο και τις δυνατότητες των Ενόπλων Δυνάμεών μας.
Συγκεκριμένα, η συνέντευξη του Βασίλη Κικίλια έχει ως εξής:
Η τοποθέτηση των νέων διοικητών ξεσήκωσε κύμα αντιδράσεων, όχι αδικαιολόγητα, ακόμη και στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας. Χαρακτηριστικό ότι το Υπουργείο δεν δημοσίευσε τα βιογραφικά τους. Γιατί δεν τοποθετήθηκαν μάνατζερς; Ήταν αυτό που θέλατε για την επόμενη μέρα στα δημόσια νοσοκομεία;
Εμείς ζητάμε από τους νέους Διοικητές των νοσοκομείων, γρήγορα και θετικά αποτελέσματα. Στην πολιτική και την διοίκηση, όλοι κρίνονται τελικά από το αποτέλεσμα. Με ρωτάτε αν υπήρξαν και αστοχίες; Η απάντηση είναι ναι. Αλλά όπως είδατε, τα λάθη διορθώνονται και επίσης από τους 111 Διοικητές και Αναπληρωτές Διοικητές, οι 80 (72%) έχουν και μεταπτυχιακό τίτλο ή διδακτορικό.
Μου κάνει εντύπωση πάντως ότι η θεσμοθέτηση της αξιολόγησης των Διοικήσεων ανά τρίμηνο, μια δικλείδα ασφαλείας που θα λειτουργήσει προς όφελος όλων, δεν αναγνωρίζεται από την αντιπολίτευση. Γιατί; Μήπως διότι έχουν αλλεργία σε κάθε μορφή αξιολόγησης;
Έχουμε θέσει ποιοτικούς και ποσοτικούς στόχους, στο πλαίσιο που αξιολογούνται όλοι οι σύγχρονοι μάνατζερς. Οι στόχοι περιλαμβάνονται στο Συμβόλαιο Αποδοτικότητας που υπογράφουν οι νέοι Διοικητές. Δηλαδή μεταξύ άλλων, η μείωση των νοσοκομειακών λοιμώξεων και της χρήσης αντιβιοτικών, η διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων των ασθενών, η εκπόνηση Επιχειρησιακών Σχεδίων Δράσης, ενώ παράλληλα υπάρχει πρόβλεψη για τη μέτρηση και βελτίωση του βαθμού ικανοποίησης ασθενών και εργαζομένων.
Υπάρχουν πολλοί «ήρωες» στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Γιατροί, νοσηλευτές, παραϊατρικό προσωπικό, που κάνουν με αυταπάρνηση τη δουλειά τους. Και δική μου υποχρέωση είναι να βελτιώσω σημαντικά, τόσο τις συνθήκες που εργάζονται, όσο και την ποιότητα της περίθαλψης των ασθενών.
Ο πρόσφατος θάνατος του 8χρονου αγοριού, από διφθερίτιδα, αναζωπύρωσε τη συζήτηση περί εμβολιαστικής κάλυψης παιδιών αλλά και ενηλίκων. Σκέπτεστε να κάνετε υποχρεωτικό τον εμβολιασμό;
Βρίσκομαι σε στενή συνεργασία με τους επιστήμονες της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, προκειμένου να θεσμοθετήσουμε ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης, στο πλαίσιο των κατευθυντήριων γραμμών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Ξέρετε, το ζήτημα του εμβολιασμού είναι πολύ σημαντικό για τη Δημόσια Υγεία και δυστυχώς πολλοί είναι αυτοί που δεν αντιλαμβάνονται τη βαρύτητά του. Βάσει λοιπόν του Π.Ο.Υ. προγραμματίζουμε τα εξής: Τη δημιουργία μητρώου εμβολιασμών και τη διασύνδεσή του με τον ατομικό ηλεκτρονικό φάκελο υγείας. Τη διασφάλιση της επάρκειας των εμβολίων που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Πρόγραμμα. Τον συστηματικό εμβολιασμό ειδικών πληθυσμιακών ομάδων, όπως πρόσφυγες και μετανάστες. Και τέλος, με όλα αυτά που ανεύθυνα ακούγονται και γράφονται, μια επικοινωνιακή στρατηγική για την αντικειμενική ενημέρωση του κοινού ως προς την αναγκαιότητα και την ωφέλεια των εμβολιασμών. Να σας πω επίσης, ότι ήδη φέτος έχουν εμβολιαστεί με το αντιγριπικό εμβόλιο σχεδόν 1.000.000 συμπολίτες μας παραπάνω από πέρσι, κάτι πολύ σημαντικό ειδικά για τις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού.
Τι μέτρα περιλαμβάνει το νομοσχέδιο που επεξεργάζεστε για τη Δημόσια Υγεία;
Αν γυρίσουμε πίσω στον χρόνο, έχουν καταγραφεί σημαντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες για τη Δημόσια Υγεία το 1997 επί υπουργίας Γείτονα, το 2003 επί Στεφανή και το 2005 επί Νικήτα Κακλαμάνη. Έχουν περάσει 15 χρόνια, η κοινωνία έχει αλλάξει, κυρίως λόγω της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που, μη γελιόμαστε, επηρέασαν αρνητικά το επίπεδο υγείας και ποιότητας ζωής των Ελλήνων. Και ακόμη περισσότερο αν σκεφθεί κανείς ότι εντάθηκαν και οι ανισότητες ως προς την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Άρα πρέπει να γίνουν διορθωτικές κινήσεις με βάση αυτές τις διαπιστώσεις. Πέραν αυτών, το νομοσχέδιο θα ρυθμίσει τις βασικές προκλήσεις μιας σύγχρονης κοινωνίας, δίνοντας έμφαση στην πρόληψη. Από το screening των κύριων αιτιών νοσηρότητας και πρώιμης θνησιμότητας, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και τα νεοπλάσματα, μέχρι τις πνευμονοπάθειες και το σακχαρώδη διαβήτη.
Όλα όσα σχετίζονται με συμπεριφορικούς παράγοντες, όπως η χρήση καπνικών προϊόντων, η κατάχρηση ινοπνευματωδών, η κακή διατροφή, η απουσία φυσικής άσκησης. Ακόμα και τα φαινόμενα εθισμού και εξάρτησης από «νέους» κινδύνους, όπως τα τυχερά ηλεκτρονικά παίγνια ή ο εθισμός στο διαδίκτυο. Τώρα όλα τα παραπάνω θα αποτυπώνονται στην ετήσια έκθεση για την υγεία του πληθυσμού, με βάση την οποία θα λειτουργεί το πλαίσιο προστασίας της δημόσιας υγείας.
Σε ό,τι αφορά το κάπνισμα, ποιος είναι ο απολογισμός έπειτα από τις πρώτες εβδομάδες εφαρμογής του νόμου;
Ειλικρινά έχω εντυπωσιαστεί από την θετική ανταπόκριση της κοινωνίας. Δεν το περίμενα και νιώθω ότι ενώ η κοινωνία ήταν έτοιμη, η Πολιτεία αδρανούσε γιατί φοβόταν το «πολιτικό κόστος». Διαψεύστηκαν όλοι όσοι προφήτευαν ότι δεν θα συμμορφωθούμε στον αντικαπνιστικό νόμο γιατί «εδώ είναι Ελλάδα». Το 84% των πελατών και το 67% των καταστηματαρχών ήδη ανταποκρίνεται θετικά και επίσης πάνω από 75% θέλει να εφαρμοστεί ο αντικαπνιστικός νόμος.
Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι τα μαγαζιά συνεχίζουν να λειτουργούν κανονικά, στο πλαίσιο του νόμου, σε όλες τις χώρες. Σε κάθε περίπτωση είναι αξιοσημείωτο πως το 10% και πλέον των κλήσεων στο 1142, αφορά συμπολίτες μας που θέλουν να κόψουν το κάπνισμα και ψάχνουν τον τρόπο. Εμείς είμαστε εδώ για να τους βοηθήσουμε.
Στο σύνολο τους και η φαρμακευτική αγορά και οι σύλλογοι ασθενών, παραδέχονται ότι υπάρχει έλλειμμα στην υλοποίηση διαρθρωτικών αλλαγών, που θα εξορθολογίσουν τη φαρμακευτική δαπάνη. Γιατί καθυστερεί η εφαρμογή τους;
Διότι για 4,5 χρόνια η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ήταν εχθρική στην υλοποίηση διαρθρωτικών αλλαγών για τον εξορθολογισμό της φαρμακευτικής δαπάνης. Ξέφυγαν οι τιμές, ξέφυγαν οι ποσότητες, ξέφυγε το clawback, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα στην αγορά φαρμάκου, αλλά κυρίως επιβαρύνοντας τους ασθενείς και τη συμμετοχή τους στη δαπάνη. Τι κάνουμε εμείς; Διασφαλίζουμε την πρόσβαση των ασθενών σε κάθε απαραίτητο φάρμακο με το χαμηλότερο δυνατό κόστος.
Παραλάβαμε "νόμου Ξανθού" με αυξήσεις των τιμών των φαρμάκων μέχρι 10% για το 2020 και νομοθετήσαμε μηδέν αυξήσεις τιμών στα φάρμακα και μέχρι 7% μειώσεις. Πρόκειται για μια μεγάλη επιτυχία της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη που μειώνει σημαντικά τη συμμετοχή των ασθενών στη φαρμακευτική δαπάνη.
Παράλληλα, αναθεωρήσαμε τους κανόνες τιμολόγησης δίνοντας τη δυνατότητα εθελοντικών μειώσεων τιμών με στόχο πάλι, την οικονομική ελάφρυνση των ασθενών.
Απλοποιήσαμε τις διαδικασίες των Επιτροπών Αξιολόγησης και Διαπραγμάτευσης προκειμένου να ξεπεραστούν άσκοπες καθυστερήσεις, στην ένταξη των φαρμάκων σε καθεστώς αποζημίωσης.
Ταυτόχρονα, επαναξιολογώντας φάρμακα, εξορθολογίζουμε την ασφαλιστική αποζημίωση και την αναβάθμιση της λίστας σε αποτελεσματικό εργαλείο συγκράτησης της δαπάνη. Ενισχύουμε τους μηχανισμούς ελέγχου της συνταγογράφησης με την ολοκλήρωση και ένταξη όλων των πρωτοκόλλων.
Τέλος, νομοθετήσαμε το επενδυτικό clawback δίνοντας αναπτυξιακό χαρακτήρα σε ένα άδικο, οριζόντιο μέτρο.
Πώς βλέπετε την επόμενη μέρα μετά τη συμφωνία Τουρκίας - Λιβύης;
Η Τουρκία συστηματικά παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, το οποίο να σας θυμίσω αρνείται να κυρώσει, είτε απειλώντας με παράνομες γεωτρήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ, είτε “γκριζάροντας” ελληνικά νησιά. Με την υπογραφή της συμφωνίας με τη Λιβύη, αγνοεί και παραβιάζει κάθε κανόνα Διεθνούς Δικαίου, στρέφοντας απέναντί της όλη τη διεθνή κοινότητα.
Η Ελλάδα έχει αντιδράσει ψύχραιμα αλλά και αποφασιστικά. Ο Πρωθυπουργός ήδη έθεσε το ζήτημα στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο ΝΑΤΟ και τα διεθνή fora, επικοινώνησε με τον Πρόεδρο Μακρόν. Η Ε.Ε. οφείλει δράσει με κυρώσεις προς την Τουρκία. Η Ελλάδα έχει πολλούς συμμάχους στην περιοχή, όπως το Ισραήλ, που έχουν ήδη ενεργοποιηθεί. Παράλληλα οφείλουμε να αναβαθμίζουμε μόνιμα, το αξιόμαχο και τις δυνατότητες των Ενόπλων Δυνάμεών μας.