Σε μία ακόμα κίνηση στη διπλωματική σκακιέρα προχώρησε σήμερα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοινώνοντας από το βήμα της Βουλής την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης από τα 6 στα 12 μίλια στο Ιόνιο.

Τι είναι η αιγιαλίτιδα ζώνη

Η αιγιαλίτιδα ζώνη, είναι αυτό που αναφέρουμε συχνά ως «χωρικά ύδατα» και είναι ουσιαστικά ο θαλάσσιος χώρος που εκτείνεται πέρα από την ξηρά, όχι αποκλειστικά την ηπειρωτική χώρα αλλά και νησιωτικούς σχηματισμούς.

Η αιγιαλίτιδα ζώνη αφορά όχι μόνο τον θαλάσσιο χώρο, αλλά και το υπέδαφος και τον εναέριο χώρο. Πρόκειται για ένα δικαίωμα που απορρέει από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και η Ελλάδα δεν το είχε ασκήσει ποτέ μέχρι σήμερα.

Η χώρα μας, με την επέκταση στα 12 μίλια, θα ασκεί πλήρη κυριαρχία στον χώρο αυτόν, με τον ίδιο τρόπο που ασκεί και στο έδαφος, με όλες τις αρμοδιότητες. Ο χώρος που επιλέγει η κάθε χώρα ως αιγιαλίτιδα ζώνη, αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζεται το έδαφος.

Αυτός είναι και ο λόγος που η αιγιαλίτιδα ζώνη αποκτά μεγάλη σημασία για ένα κράτος αφού παίζει ρόλο στην ασφάλεια και την άμυνα, αλλά και την οικονομία, δίνοντας δυνατότητες έρευνας και εκμετάλλευσης του υπεδάφους αλλά και προστασίας του περιβάλλοντος. Η μόνη παραχώρηση από το κυρίαρχο κράτος, είναι το δικαίωμα της «αβλαβούς διέλευσης» πλοίων από τα χωρικά ύδατα. Με το άρθρο 2 του Νόμου 2321/1995, κυρωτικού της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας, προβλέπεται ότι η Ελλάδα έχει το αναφαίρετο δικαίωμα κατ’ εφαρμογή του άρθρου 3 της κυρούμενης σύμβασης να επεκτείνει σε οποιονδήποτε χρόνο το εύρος της χωρικής θάλασσας μέχρι αποστάσεως 12 ναυτικών μιλίων.

Η τμηματική επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 μίλια από την Ελλάδα αποτελεί ένα τρίτο βήμα μετά την οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ιταλία και τη μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο, συμφωνίες οι οποίες ψηφίζονται από τη Βουλή.

Μέχρι σήμερα η Ελλάδα δεν ασκεί το συγκεκριμένο αναφαίρετο δικαίωμά της λόγω ευθείας απειλής από την Τουρκία. Η Τουρκία, με απόφαση της Εθνοσυνέλευσης από το 1995, μόλις τέθηκε σε ισχύ η Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας την οποία η ίδια δεν αποδέχεται, εξέδωσε το γνωστό «casus belli» (αιτία πολέμου) την επέκταση στα 12 μίλια των ελληνικών χωρικών υδάτων. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι η Τουρκία, στα βόρεια σύνορά της έχει ασκήσει το δικαίωμα της επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 μίλια στον Εύξεινο Πόντο. Η θέση που προβάλλει η Τουρκία, με την απειλή πολέμου να υπάρχει αλλά να έχει ατονήσει, είναι ότι για το Αιγαίο πρέπει να συναφθεί μία διακρατική ειδική συμφωνία με την Ελλάδα, μέσω της οποίας θα διασφαλίζονται και τα δικά της δικαιώματα. Όπως υποστηρίζει η Άγκυρα η ύπαρξη όλων των νησιών την αποκλείει από την πρόσβαση στη θάλασσα και κυρίως το υπέδαφος της. Ο λόγος είναι η δυνατότητα του κάθε νησιού να έχει τη δική του αιγιαλίτιδα ζώνη και εκεί όπου δεν ισχύει να εφαρμόζεται η αρχή της μέσης γραμμής, της οποίας κάθε σημείο ισαπέχει από τα πλησιέστερα σημεία των γραμμών βάσης.

Η εξαγγελία Κοτζιά τον Οκτώβριο του 2018

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς είχε ανακοινώσει κατά τη διάρκεια της τελετής παράδοσης-παραλαβής του υπουργείου Εξωτερικών μετά την αποχώρησή του, ότι η Ελλάδα είναι έτοιμη να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της στο Ιόνιο, κάτι που μπορεί να εξαγγέλθηκε αλλά δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα από τον Αλέξη Τσίπρα.

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών είχε περιγράψει τότε τα βήματα λέγοντας χαρακτηριστικά: «Το πρώτο βήμα είναι να κλείσουν οι κόλποι, το δεύτερο βήμα είναι να φτιαχτούν παντού μαζί με τους κόλπους οι γραμμές βάσης και το τρίτο είναι, με βάση αυτά, να γίνει επέκταση από τα 6 στα 12 μίλια».

Η διαφορά με την ΑΟΖ

Η Ελλάδα μπορεί να συμφώνησε με την Ιταλία στην οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών αλλά αυτό είναι κάτι διαφορετικό από την αιγιαλίτιδα ζώνη.

Η διαφορά χωρικών υδάτων και ΑΟΖ είναι πως τα χωρικά ύδατα αφορούν σε πλήρη κυριαρχία, ενώ η ΑΟΖ αποτελεί απλό "κυριαρχικό δικαίωμα", το οποίο αναφέρεται στη δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους μέχρι και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η επιφάνεια είναι διεθνή ύδατα.