ΕΚΤΑΚΤΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
«Γενέθλια» για Τσίπρα: Σήμερα «κλείνει» 13 χρόνια πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ – Οι συγκρούσεις, οι διαγραφές, η πρωθυπουργία και οι διαδοχικές ήττες
Ανδρεας Παπαδοπουλος
Ακριβώς 13 χρόνια συμπληρώνει σήμερα στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ (και του Συνασπισμού) ο Αλέξης Τσίπρας. Ήταν 10 Φεβρουαρίου 2008 όταν στο 5ο συνέδριο κέρδιζε με ποσοστό 70, 4% τον Φώτη Κουβέλη. Φυσικά, τότε, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί την εξέλιξη των γεγονότων και πολύ περισσότερο ότι 7 χρόνια μετά θα γινόταν πρωθυπουργός της χώρας.
Το «ταξίδι» για τον Αλέξη Τσίπρα ουσιαστικά ξεκινάει λίγα χρόνια πριν με την υποψηφιότητά του για το Δήμο της Αθήνας στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2006. Το ποσοστό έκπληξη που πέτυχε σε συνδυασμό με την φρέσκια εικόνα που εξέπεμψε, τον μετέτρεψαν από έναν νεαρό ακτιβιστή της αριστεράς σε ένα φέρελπι πολιτικό της αριστεράς. Κάπως έτσι, ο Αλέκος Αλαβάνος του έδωσε το δαχτυλίδι της ηγεσίας του κόμματος, κάτι για το οποίο, ως γνωστόν, μετάνιωσε οικτρά.
Οι πρώτοι μήνες μόνο εύκολοι δεν ήταν, καθώς στο παρασκήνιο ολοένα και φούντωνε ο εσωκομματικός ανταγωνισμός μεταξύ του Αλέξη Τσίπρα και του Αλέκου Αλαβάνου (σ.σ: ήταν ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, δεδομένου ότι ο κ. Τσίπρας δεν ήταν καν βουλευτής). Η διάσταση ανάμεσά τους κορυφώνεται την άνοιξη του 2009, λίγο πριν τις ευρωεκλογές, σε σχέση με το ποιος θα εκπροσωπήσει τον ΣΥΡΙΖΑ στο debate. Το αρνητικό αποτέλεσμα των ευρωεκλογών χρεώνεται εξ’ ολοκλήρου στον κ. Αλαβάνο, που είχε εντέλει και την ευθύνη της εκπροσώπησης του κόμματος. Το καλοκαίρι του 2009 είναι το πλέον ταραγμένο για τον ΣΥΡΙΖΑ, πολύ περισσότερο όταν τον Ιούλιο του 2009 ο Αλέκος Αλαβάνος αποφασίζει να εγκαταλείψει τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο Αλ. Τσίπρας παίρνει πάνω του όλο το κόμμα και στις εθνικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2009 ο ΣΥΡΙΖΑ καταγράφει μια αξιοπρεπή παρουσία με ένα ποσοστό κοντά στο 5%.
Αποχώρηση Ανανεωτικής Πτέρυγας με Κουβέλη, Τσούκαλη και άλλους
Σταδιακά και με εσωκομματικές εκκαθαρίσεις, ο κ. Τσίπρας γίνεται κυρίαρχος του κόμματος και ξεκινάει τη διαδικασία να φτιάξει τον ΣΥΡΙΖΑ με τους δικούς του όρους. Στο δίλημμα της ενίσχυσης των ριζοσπαστικών χαρακτηριστικών ή των πιο ρεφορμιστικών στοιχείων, τάσσεται αναφανδόν με το πρώτο, με αποτέλεσμα τον Ιούνιο του 2010 να αποχωρήσει από τον ΣΥΡΙΖΑ η ανανεωτική πτέρυγα (Φ.Κουβέλης, Σ.Λυκούδης, Ν.Τσούκαλης, Θ.Λεβέντης, Γρ. Ψαριανός, Α. Φιλίνη, Μ. Σαμπατακάκης, Ασ. Ξηροτύρη, Θ. Μαργαρίτης, Δ. Χατζησωκράτης, Χρ. Μαυροκεφαλίδης, Στ. Μπαγεώργος, Κ. Κάρης, Α. Νεφελούδης κ.α) και να προχωρήσει στη συγκροτήσει της ΔΗΜΑΡ. Για ένα διάστημα τα δυο κόμματα κινούνται στα ίδια δημοσκοπικά επίπεδα και ανταγωνίζονται για το ποιος θα υπερισχύσει στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ ΚΚΕ και ΠΑΣΟΚ.
«Αντιμνημονιακό ρεύμα»
Η αποχώρηση των «ανανεωτικών» λύνει εν πολλοίς τα χέρια του κ. Τσίπρα, καθώς προχωράει σε μεγάλα ανοίγματα τόσο προς την εξωκοινοβουλευτική αριστερά όσο και προς το λεγόμενο βαθύ ΠΑΣΟΚ. Η περιπέτεια του πρώτου μνημονίου σαρώνει το πολιτικό σκηνικό και δημιουργεί τότε νέα δεδομένα. Βουλευτές, αυτοδιοικητικοί, συνδικαλιστές βρίσκουν απάγκιο στον ΣΥΡΙΖΑ και κάπως έτσι ο κ. Τσίπρας καβαλώντας το «αντιμνημονιακό ρεύμα» συγκροτεί τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ (Ενωτικό Κοινωνικό Μέτωπο) με τη συμμετοχή, μεταξύ άλλων, του Παναγιώτη Κουρουμπλή, του Αντώνη Κοτσακά, του Αλέξη Μητρόπουλου κ.α.
Υπόσχεται τα πάντα στους πάντες και γίνεται πρωθυπουργός
Η αντιμνημονιακή συμμαχία βάζει σε δυο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2012, τον ΣΥΡΙΖΑ στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και τον Αλέξη Τσίπρα σε ρόλο δυνάμει πρωθυπουργού. Την περίοδο 2012-2015 ο Αλέξης Τσίπρας πρωτοστατεί με όλους τους τρόπους στην αντιπολίτευση κατά της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου. Υπόσχεται τα πάντα στους πάντες, υιοθετώντας τα αιτήματα όλων των κοινωνικών ομάδων. Με λόγο σκληρό, διχαστικό, συγκρουσιακό, αντιευρωπαϊκό, γίνεται ο αποκλειστικός υποδοχέας της λαϊκής αντίδρασης. Το ποτάμι αυτό τον οδηγεί στην πρωθυπουργία στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015. Ελλείψει αυτοδυναμίας συνεργάζεται με τον Πάνο Καμμένο, μια επιλογή που παρά το παράταιρο του χαρακτήρα της, προετοιμαζόταν παρασκηνιακά όλο το προηγούμενο διάστημα.
Το δημοψήφισμα του «Όχι» έγινε «Ναι»
Η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ είναι εντελώς απροετοίμαστη να κυβερνήσει, όπως δείχνει η περιπέτεια των πρώτων μηνών. Η σύγκρουση με τους εταίρους και δανειστές είναι αναπόφευκτη και η χώρα φτάνει στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και της εξόδου από το ευρώ. Όταν τα πράγματα φτάνουν σε οριακό σημείο, ο Αλέξης Τσίπρας τραβάει το χαρτί του δημοψηφίσματος. Με ένα ασαφές ερώτημα, ο κ. Τσίπρας κερδίζει με 61% ένα δημοψήφισμα παρωδία. Ωστόσο, μέσα σε λίγα 24ωρα, μετατρέπει το περήφανο «όχι» του ελληνικού λαού σε «ναι», υπογράφοντας το τρίτο μνημόνιο. Η επιλογή αυτή φέρνει ραγδαίες εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς το ένα τρίτο της κοινοβουλευτικής ομάδας (Λαφαζάνης, Κωνσταντοπούλου, Βαρουφάκης, Στρατούλης, Λεουτσάκος, Πετράκος κ.α) του ΣΥΡΙΖΑ αποχωρεί.
Κερδίζει τις εκλογές αλλά «πιάνει» κατηφόρα
Ζητώντας ανανέωση της λαϊκής εντολής, ο κ. Τσίπρας κερδίζει με άνεση τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015 και συγκροτεί εκ νέου κυβέρνηση με τον Πάνο Καμμένο. Η συνύπαρξη τους θα είναι άψογη και μάλιστα Τσίπρας και Καμμένος επαίρονται ότι έβγαλαν τη χώρα από τα μνημόνια, όπως συνέβη με την περίφημη εκδήλωση που διοργάνωσαν τον Ιούλιο του 2018 στο Ζάππειο. Λίγες μέρες μετά, ωστόσο, η φωτιά στο Μάτι, με τους δεκάδες νεκρούς και τους τραγικούς χειρισμούς της κυβέρνησης που ελέγχονται πλέον από τη Δικαιοσύνη, καίνε τα όνειρα των δυο συνεταίρων. Η κυβέρνηση έχει πάρει το δρόμο της κατηφόρας και μάλιστα το πολύ αρνητικό κλίμα που επικρατεί στην κοινωνία ενισχύεται με την αποκάλυψη της προκλητικής φωτογραφίας του πρωθυπουργού με το πούρο στο κότερο της κυρίας Παναγοπούλου. Η Συμφωνία των Πρεσπών είναι αυτή που παίζει, ωστόσο, καταλυτικό ρόλο στη διάρρηξη των σχέσεων των δυο κομμάτων και τούτο παρά το γεγονός ότι ο κ. Τσίπρας καταφέρνει να διατηρηθεί για λίγους μήνες ακόμα στην εξουσία μέσω των ψήφων βουλευτών από τους ΑΝΕΛ, το ΠΟΤΑΜΙ, τη Δημοκρατική Συμπαράταξη και ανεξάρτητων.
Έχασε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις
Οι διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις φέρνουν και διαδοχικές ήττες. Μέσα σε λίγες εβδομάδες ο ΣΥΡΙΖΑ χάνει κατά κράτος στις περιφερειακές εκλογές, στις δημοτικές εκλογές, στις ευρωεκλογές και εντέλει στις εθνικές εκλογές της 7ή Ιουλίου 2019. Από τότε και ως σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε φάση περιδίνησης και ο Αλέξης Τσίπρας αδυνατεί να βρει τα πατήματά του. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις, όπως αυτές για τα θέματα της ασφάλειας, των δικαιωμάτων του Κουφοντίνα, της παιδείας, της πανδημίας κ.α, ο ΣΥΡΙΖΑ λειτουργεί με όρους περιθωριακού κόμματος. Την ίδια στιγμή στο επίκεντρο των συζητήσεων είναι μονίμως οι συγκρούσεις των εσωκομματικών τάσεων, δεδομένου ότι το 2021 είναι προγραμματισμένο το κρίσιμο συνέδριο. Δεν γνωρίζουμε αν ο κ. Τσίπρας είναι προληπτικός, πάντως το 13ός έτος που διανύει στην ηγεσία του κόμματος δείχνει καθοριστικό για την πορεία τόσο του ιδίου όσο και του ΣΥΡΙΖΑ.
Το «ταξίδι» για τον Αλέξη Τσίπρα ουσιαστικά ξεκινάει λίγα χρόνια πριν με την υποψηφιότητά του για το Δήμο της Αθήνας στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2006. Το ποσοστό έκπληξη που πέτυχε σε συνδυασμό με την φρέσκια εικόνα που εξέπεμψε, τον μετέτρεψαν από έναν νεαρό ακτιβιστή της αριστεράς σε ένα φέρελπι πολιτικό της αριστεράς. Κάπως έτσι, ο Αλέκος Αλαβάνος του έδωσε το δαχτυλίδι της ηγεσίας του κόμματος, κάτι για το οποίο, ως γνωστόν, μετάνιωσε οικτρά.
Οι πρώτοι μήνες μόνο εύκολοι δεν ήταν, καθώς στο παρασκήνιο ολοένα και φούντωνε ο εσωκομματικός ανταγωνισμός μεταξύ του Αλέξη Τσίπρα και του Αλέκου Αλαβάνου (σ.σ: ήταν ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, δεδομένου ότι ο κ. Τσίπρας δεν ήταν καν βουλευτής). Η διάσταση ανάμεσά τους κορυφώνεται την άνοιξη του 2009, λίγο πριν τις ευρωεκλογές, σε σχέση με το ποιος θα εκπροσωπήσει τον ΣΥΡΙΖΑ στο debate. Το αρνητικό αποτέλεσμα των ευρωεκλογών χρεώνεται εξ’ ολοκλήρου στον κ. Αλαβάνο, που είχε εντέλει και την ευθύνη της εκπροσώπησης του κόμματος. Το καλοκαίρι του 2009 είναι το πλέον ταραγμένο για τον ΣΥΡΙΖΑ, πολύ περισσότερο όταν τον Ιούλιο του 2009 ο Αλέκος Αλαβάνος αποφασίζει να εγκαταλείψει τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο Αλ. Τσίπρας παίρνει πάνω του όλο το κόμμα και στις εθνικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2009 ο ΣΥΡΙΖΑ καταγράφει μια αξιοπρεπή παρουσία με ένα ποσοστό κοντά στο 5%.
Αποχώρηση Ανανεωτικής Πτέρυγας με Κουβέλη, Τσούκαλη και άλλους
Σταδιακά και με εσωκομματικές εκκαθαρίσεις, ο κ. Τσίπρας γίνεται κυρίαρχος του κόμματος και ξεκινάει τη διαδικασία να φτιάξει τον ΣΥΡΙΖΑ με τους δικούς του όρους. Στο δίλημμα της ενίσχυσης των ριζοσπαστικών χαρακτηριστικών ή των πιο ρεφορμιστικών στοιχείων, τάσσεται αναφανδόν με το πρώτο, με αποτέλεσμα τον Ιούνιο του 2010 να αποχωρήσει από τον ΣΥΡΙΖΑ η ανανεωτική πτέρυγα (Φ.Κουβέλης, Σ.Λυκούδης, Ν.Τσούκαλης, Θ.Λεβέντης, Γρ. Ψαριανός, Α. Φιλίνη, Μ. Σαμπατακάκης, Ασ. Ξηροτύρη, Θ. Μαργαρίτης, Δ. Χατζησωκράτης, Χρ. Μαυροκεφαλίδης, Στ. Μπαγεώργος, Κ. Κάρης, Α. Νεφελούδης κ.α) και να προχωρήσει στη συγκροτήσει της ΔΗΜΑΡ. Για ένα διάστημα τα δυο κόμματα κινούνται στα ίδια δημοσκοπικά επίπεδα και ανταγωνίζονται για το ποιος θα υπερισχύσει στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ ΚΚΕ και ΠΑΣΟΚ.
«Αντιμνημονιακό ρεύμα»
Η αποχώρηση των «ανανεωτικών» λύνει εν πολλοίς τα χέρια του κ. Τσίπρα, καθώς προχωράει σε μεγάλα ανοίγματα τόσο προς την εξωκοινοβουλευτική αριστερά όσο και προς το λεγόμενο βαθύ ΠΑΣΟΚ. Η περιπέτεια του πρώτου μνημονίου σαρώνει το πολιτικό σκηνικό και δημιουργεί τότε νέα δεδομένα. Βουλευτές, αυτοδιοικητικοί, συνδικαλιστές βρίσκουν απάγκιο στον ΣΥΡΙΖΑ και κάπως έτσι ο κ. Τσίπρας καβαλώντας το «αντιμνημονιακό ρεύμα» συγκροτεί τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ (Ενωτικό Κοινωνικό Μέτωπο) με τη συμμετοχή, μεταξύ άλλων, του Παναγιώτη Κουρουμπλή, του Αντώνη Κοτσακά, του Αλέξη Μητρόπουλου κ.α.
Υπόσχεται τα πάντα στους πάντες και γίνεται πρωθυπουργός
Η αντιμνημονιακή συμμαχία βάζει σε δυο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2012, τον ΣΥΡΙΖΑ στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και τον Αλέξη Τσίπρα σε ρόλο δυνάμει πρωθυπουργού. Την περίοδο 2012-2015 ο Αλέξης Τσίπρας πρωτοστατεί με όλους τους τρόπους στην αντιπολίτευση κατά της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου. Υπόσχεται τα πάντα στους πάντες, υιοθετώντας τα αιτήματα όλων των κοινωνικών ομάδων. Με λόγο σκληρό, διχαστικό, συγκρουσιακό, αντιευρωπαϊκό, γίνεται ο αποκλειστικός υποδοχέας της λαϊκής αντίδρασης. Το ποτάμι αυτό τον οδηγεί στην πρωθυπουργία στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015. Ελλείψει αυτοδυναμίας συνεργάζεται με τον Πάνο Καμμένο, μια επιλογή που παρά το παράταιρο του χαρακτήρα της, προετοιμαζόταν παρασκηνιακά όλο το προηγούμενο διάστημα.
Το δημοψήφισμα του «Όχι» έγινε «Ναι»
Η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ είναι εντελώς απροετοίμαστη να κυβερνήσει, όπως δείχνει η περιπέτεια των πρώτων μηνών. Η σύγκρουση με τους εταίρους και δανειστές είναι αναπόφευκτη και η χώρα φτάνει στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και της εξόδου από το ευρώ. Όταν τα πράγματα φτάνουν σε οριακό σημείο, ο Αλέξης Τσίπρας τραβάει το χαρτί του δημοψηφίσματος. Με ένα ασαφές ερώτημα, ο κ. Τσίπρας κερδίζει με 61% ένα δημοψήφισμα παρωδία. Ωστόσο, μέσα σε λίγα 24ωρα, μετατρέπει το περήφανο «όχι» του ελληνικού λαού σε «ναι», υπογράφοντας το τρίτο μνημόνιο. Η επιλογή αυτή φέρνει ραγδαίες εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς το ένα τρίτο της κοινοβουλευτικής ομάδας (Λαφαζάνης, Κωνσταντοπούλου, Βαρουφάκης, Στρατούλης, Λεουτσάκος, Πετράκος κ.α) του ΣΥΡΙΖΑ αποχωρεί.
Κερδίζει τις εκλογές αλλά «πιάνει» κατηφόρα
Ζητώντας ανανέωση της λαϊκής εντολής, ο κ. Τσίπρας κερδίζει με άνεση τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015 και συγκροτεί εκ νέου κυβέρνηση με τον Πάνο Καμμένο. Η συνύπαρξη τους θα είναι άψογη και μάλιστα Τσίπρας και Καμμένος επαίρονται ότι έβγαλαν τη χώρα από τα μνημόνια, όπως συνέβη με την περίφημη εκδήλωση που διοργάνωσαν τον Ιούλιο του 2018 στο Ζάππειο. Λίγες μέρες μετά, ωστόσο, η φωτιά στο Μάτι, με τους δεκάδες νεκρούς και τους τραγικούς χειρισμούς της κυβέρνησης που ελέγχονται πλέον από τη Δικαιοσύνη, καίνε τα όνειρα των δυο συνεταίρων. Η κυβέρνηση έχει πάρει το δρόμο της κατηφόρας και μάλιστα το πολύ αρνητικό κλίμα που επικρατεί στην κοινωνία ενισχύεται με την αποκάλυψη της προκλητικής φωτογραφίας του πρωθυπουργού με το πούρο στο κότερο της κυρίας Παναγοπούλου. Η Συμφωνία των Πρεσπών είναι αυτή που παίζει, ωστόσο, καταλυτικό ρόλο στη διάρρηξη των σχέσεων των δυο κομμάτων και τούτο παρά το γεγονός ότι ο κ. Τσίπρας καταφέρνει να διατηρηθεί για λίγους μήνες ακόμα στην εξουσία μέσω των ψήφων βουλευτών από τους ΑΝΕΛ, το ΠΟΤΑΜΙ, τη Δημοκρατική Συμπαράταξη και ανεξάρτητων.
Έχασε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις
Οι διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις φέρνουν και διαδοχικές ήττες. Μέσα σε λίγες εβδομάδες ο ΣΥΡΙΖΑ χάνει κατά κράτος στις περιφερειακές εκλογές, στις δημοτικές εκλογές, στις ευρωεκλογές και εντέλει στις εθνικές εκλογές της 7ή Ιουλίου 2019. Από τότε και ως σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε φάση περιδίνησης και ο Αλέξης Τσίπρας αδυνατεί να βρει τα πατήματά του. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις, όπως αυτές για τα θέματα της ασφάλειας, των δικαιωμάτων του Κουφοντίνα, της παιδείας, της πανδημίας κ.α, ο ΣΥΡΙΖΑ λειτουργεί με όρους περιθωριακού κόμματος. Την ίδια στιγμή στο επίκεντρο των συζητήσεων είναι μονίμως οι συγκρούσεις των εσωκομματικών τάσεων, δεδομένου ότι το 2021 είναι προγραμματισμένο το κρίσιμο συνέδριο. Δεν γνωρίζουμε αν ο κ. Τσίπρας είναι προληπτικός, πάντως το 13ός έτος που διανύει στην ηγεσία του κόμματος δείχνει καθοριστικό για την πορεία τόσο του ιδίου όσο και του ΣΥΡΙΖΑ.
