To «lobbying» ή, αλλιώς, «εξωθεσμική άσκηση επιρροής» είναι αδιαμφισβήτητα μια πραγματικότητα σε όλο τον κόσμο . Από την Ουάσινγκτον μέχρι τις Βρυξέλλες, εκπρόσωποι διαφόρων κλάδων της οικονομίας, αλλά και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, συνωστίζονται με μοναδικό στόχο... να προωθήσουν τα συμφέροντά τους προς τη νομοθετική ή κρατική εξουσία.

Στην Ελλάδα, ο όρος «lobbying» ή «ομάδες επιρροής» με τη συγκεκριμένη πρακτική δημοσίων σχέσεων δεν είναι τόσο ευρέως διαδεδομένος συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρώπης. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι το «lobbying» εντός Ευρωπαϊκής Ενωσης αποτελεί την «αχίλλειο πτέρνα» της διαφάνειας. Το σχέδιο νόμου του υπουργείου Εσωτερικών «Ενίσχυση διαφάνειας και λογοδοσίας σε θεσμικούς φορείς της Πολιτείας, αποκατάσταση ακεραιότητας Ενιαίου Συστήματος Κινητικότητας και λοιπές διατάξεις του υπουργείου Εσωτερικών» θέτει για πρώτη φορά στη θεσμική ιστορία της χώρας κανόνες για το lobbying και την επικοινωνία των θεσμικών φορέων με εκπροσώπους συμφερόντων.

Δηλαδή, θεσπίζει το νομοθετικό πλαίσιο, ώστε οι κρατικοί αξιωματούχοι, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας μέχρι τα μέλη της κυβέρνησης, να μην μπορούν να υποπέσουν στο αδίκημα της δωροδοκίας. Ερχεται να λύσει το σοβαρότατο θέμα της διαφάνειας και της λογοδοσίας στις σχέσεις θεσμικών φορέων κρατικής εξουσίας και «επιχειρηματικών συμφερόντων».

Προσωπικά δώρα αξίας όχι μεγαλύτερης των 200 ευρώ θα μπορούν να δέχονται κυβερνητικοί αξιωματούχοι ή ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, σύμφωνα με το νομοσχέδιο.

Δώρα αξίας μεγαλύτερης των 200 ευρώ θα περιέρχονται στην κυριότητα του Δημοσίου, το οποίο θα δημοσιεύει κάθε χρόνο ανανεωμένο κατάλογό τους και θα αποφασίζει για τη διαχείρισή τους.

Με το νομοθέτημα, για πρώτη φορά θεσπίζονται κανόνες σε σχέση με τα «πολιτικά δώρα», ενώ παράλληλα συστήνεται Εθνικό Μητρώο Διαφάνειας, στο οποίο θα εγγράφονται όσοι εκπροσωπούν ομάδες συμφερόντων που επιθυμούν να ασκήσουν νόμιμη επιρροή σε κυβερνητικούς αξιωματούχους. Ανάμεσά τους μπορεί να συγκαταλέγονται εκπρόσωποι επιχειρηματικών ομίλων ή φορέων της κοινωνίας των πολιτών που ενδιαφέρονται να επηρεάσουν τη διαμόρφωση της δημόσιας πολιτικής.

Ανάγκη ρύθμισης της δραστηριότητας του lobbying στην Ελλάδα

Βασική αρχή του νομοσχεδίου αποτελεί η γενική απαγόρευση αποδοχής δώρων, φιλοξενίας και άλλων ωφελημάτων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τα μέλη της κυβέρνησης. Για τα δώρα αυτά προβλέπεται ακριβώς η δημιουργία ενός συστήματος καταγραφής, δημοσιότητας, φύλαξης, διαχείρισης και αξιοποίησής τους.

Μιλώντας στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» ο υπουργός Εσωτερικών, Μάκης Βορίδης, εξήγησε πως «υπάρχει ανάγκη να ρυθμιστεί η δραστηριότητα του lobbying στην Ελλάδα. Είναι κάτι που είχε επισημανθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από τον ΟΟΣΑ και από άλλους διεθνείς οργανισμούς». Και συμπλήρωσε: «Η προστιθέμενη αξία της νομοθεσίας είναι προφανής: να καταδειχθεί η θετική διάσταση της δραστηριότητας όταν ασκείται με ακεραιότητα και διαφάνεια, διότι τότε, και κάτω από αυτές τις συνθήκες, το lobbying συμβάλλει στην ορθή λήψη των αποφάσεων, φωτίζει πτυχές των θεμάτων, κάνει τη διαδικασία λήψης απόφασης πιο πλήρη, πιο ολοκληρωμένη. Αντίθετα, όσο το lobbying παραμένει αρρύθμιστο και ασκείται χωρίς κανόνες, τότε βρίσκουν έδαφος για να αναπτυχθούν η διαφθορά, η αδιαφάνεια, ο παρασιτισμός».

Ο υπουργός Εσωτερικών ανέφερε ότι «η ρύθμιση που προτείνουμε είναι σταθμισμένη: Λάβαμε υπόψη μας την καναδική, τη γαλλική και την ιρλανδική πρακτική και αποτελεί ένα πρώτο, προσεκτικό και μετριοπαθές βήμα. Καθώς ο θεσμός θα εμπεδώνεται και θα ριζώνει, θα δοθεί η δυνατότητα αυτή η πρώτη μεταρρύθμιση να συνεχιστεί και να γίνει πιο ριζοσπαστική, ανταποκρινόμενη και στις ανάγκες της αγοράς, που ελπίζω μέχρι τότε να έχει προσαρμοστεί και αναπτυχθεί». Το νομοσχέδιο θεσπίζει μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων, που ονομάζεται Μητρώο Διαφάνειας, στο οποίο θα εγγράφονται πλέον υποχρεωτικά οι εκπρόσωποι των ομάδων συμφερόντων. Θα τηρείται ηλεκτρονικά και η πρόσβαση σε αυτό θα είναι διαθέσιμη στο κοινό μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης (gov.gr).

Από την υποχρέωση εγγραφής στο Μητρώο θα εξαιρούνται συνδικαλιστικές οργανώσεις, πολιτικά κόμματα, θεσμικά όργανα, επαγγελματικές ενώσεις, η Εκκλησία και οι διπλωματικές αποστολές. Σε όσους θα εγγράφονται σε αυτό αναγνωρίζεται επισήμως το δικαίωμα επικοινωνίας με μέλη της κυβέρνησης, ως εκπρόσωποι ομάδων συγκεκριμένου τομέα ενδιαφέροντος, ο οποίος θα έχει δηλωθεί και καταγραφεί στο Μητρώο.

Στο τέλος του χρόνου, οι εκπρόσωποι συμφερόντων θα υποβάλλουν στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας ετήσια δήλωση σχετικά με τον τομέα πολιτικής που ασκούν και τον σκοπό των δραστηριοτήτων τους, με τα στοιχεία του προσώπου που άσκησε τη δραστηριότητα επιρροής, με περιγραφή του τρόπου διεξαγωγής της δραστηριότητας αυτής και με το όνομα του φορέα στον οποίο απευθύνθηκε η δραστηριότητα επιρροής.