ΕΚΤΑΚΤΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
Σκυλακάκης: Τα χρήματα από το Ταμείο Ανάπτυξης θα δώσουν πίσω ένα μέρος της ανάπτυξης, εφόσον επενδυθούν σωστά
«Είναι προφανές ότι θα υπάρχουν και μέτρα που ακόμη δεν γνωρίζουμε και θα εξειδικευτούν στη διάρκεια του επόμενου έτους», ανέφερε μεταξύ άλλων
Τα χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης προφανώς και θα δώσουν πίσω ένα μέρος της ανάπτυξης,
εφόσον επενδυθούν τα χρήματα σωστά, τονίζει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Θόδωρος Σκυλακάκης, ενώ σημειώνει με έμφαση ότι «μην ξεχνάτε ότι το «Ελλάδα 2.0» είναι ένα πρόγραμμα αυστηρά επενδυτικό».
Σημειώνει επίσης ότι «το Ταμείο έχει ένα κομμάτι που αφορά σε δημόσια έργα και ένα άλλο κομμάτι για κοινωνικές υποδομές. Είναι προφανές, ότι τα δημόσια έργα αφορούν πλήθος κόσμου».
Αναφερόμενος στην επόμενη χρονιά ο Θεόδωρος Σκυλακάκης σημείωσε ότι «υπάρχουν προβλήματα που είναι σε εξέλιξη, όπως η ακρίβεια και η πανδημία, και σημαντικά ποσά στο αποθεματικό του επόμενου προϋπολογισμού, είναι προφανές ότι θα υπάρχουν και μέτρα που ακόμη δεν γνωρίζουμε και θα εξειδικευτούν στη διάρκεια του επόμενου έτους».
Αναλυτικά η συνέντευξη
Η ανάπτυξη όλα δείχνουν ότι θα είναι κατά πολύ πάνω από την πρόβλεψη του προϋπολογισμού. Υπάρχουν δυνατότητες για νέες στοχευμένες παρεμβάσεις της Πολιτείας;
Ο προϋπολογισμός έχει ολοκληρωθεί. Από εκεί και πέρα, με δεδομένο ότι υπάρχουν προβλήματα που είναι σε εξέλιξη, όπως η ακρίβεια και η πανδημία, και σημαντικά ποσά στο αποθεματικό του επόμενου προϋπολογισμού, είναι προφανές ότι θα υπάρχουν και μέτρα που ακόμη δεν γνωρίζουμε και θα εξειδικευτούν στη διάρκεια του επόμενου έτους. Επιπρόσθετα, υπάρχει η παρέμβαση στο χώρο της ενέργειας, όπου έχουμε δεσμευτεί για έναν μόνιμο μηχανισμό, προκειμένου να αντιμετωπίζουμε την αστάθεια και τις υψηλές τιμές οψέποτε υπάρχουν στο χώρο της ενέργειας.
Η πανδημία μας κόστισε πάνω από 40 δισ. ευρώ. Πόσα χρόνια απαιτούνται για να «κλείσει» η ζημιά;
Η πανδημία μας κόστισε 40 δισ. ευρώ, αλλά είχαμε και το πλεονέκτημα ότι κερδίσαμε ένα μεγάλο ποσό από Ευρωπαϊκούς πόρους, το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν στην Ευρώπη, από επιδοτήσεις και χαμηλότοκα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, που μας καλύπτουν περίπου τη μισή από αυτή τη ζημιά. Ταυτόχρονα, κινηθήκαμε με ταχύτητα στον τομέα των μεταρρυθμίσεων. Κάτι, που γίνεται και διεθνώς αποδεκτό. Βλέπετε όλους τους διεθνείς Οργανισμούς, ακόμα και το νέο Υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας που το επισημαίνει. Κατ' αυτό τον τρόπο, έχουμε θέσει τις βάσεις για μία πολύ ταχύτερη αναπτυξιακή διαδικασία, που θα αποκαταστήσει στη διάρκεια των επόμενων 5-10 ετών τη ζημιά, την οποία μας έκανε η πανδημία, από πλευράς επιβάρυνσης του δημοσίου χρέους.
Ο πληθωρισμός είναι το τίμημα της ταχύτερης, του αναμενομένου, επιστροφής στην κανονικότητα. Πόσο εκτιμάται ότι θα είναι πάνω από τα επίπεδα το 2% και μέχρι πιο σημείο μπορεί να υπάρξει παρέμβαση για ανάσχεσή του;
Ένα κύμα αυξήσεων τιμών, κυρίως στα καύσιμα, δεν οδηγεί κατ' ανάγκη σε πληθωρισμό. Δημιουργείται ο πληθωρισμός, όταν οι προσωρινές αυξήσεις αποκτούν μόνιμο χαρακτήρα και δημιουργείται ένα σπιράλ αυξήσεων τιμών και μισθών. Κοινώς, όταν από τις προσωρινές αυξήσεις περνάμε σε μόνιμες πληθωριστικές προσδοκίες. Αυτό, στην Ευρωζώνη δεν πρόκειται να συμβεί και γι' αυτό υπάρχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία έχει ως μακροχρόνιο στόχο το 2%, που είναι ένα ύψος πληθωρισμού φυσιολογικό για την αναπτυξιακή διαδικασία.
Το «Ελλάδα 2.0» τρέχει με υψηλούς ρυθμούς, αλλά είναι ικανοί αυτοί να δώσουν πίσω ένα μέρος της ανάπτυξης που στέρησε η πανδημία;
Προφανώς θα μας δώσουν πίσω ένα μέρος της ανάπτυξης, εφόσον επενδυθούν τα χρήματα σωστά. Αυτή είναι η δουλειά μας. Διασφαλίζουμε ότι τα χρήματα θα επενδυθούν σωστά. Μην ξεχνάτε ότι το «Ελλάδα 2.0» είναι ένα πρόγραμμα αυστηρά επενδυτικό.
Στα κονδύλια του Ταμείου, ποιοι θα έχουν πρόσβαση; Και το ρωτάω αυτό διότι υπάρχουν φωνές, που λένε ότι δεν είναι για όλους.
Το Ταμείο έχει ένα κομμάτι που αφορά σε δημόσια έργα και ένα άλλο κομμάτι για κοινωνικές υποδομές. Είναι προφανές, ότι τα δημόσια έργα αφορούν πλήθος κόσμου. Για παράδειγμα ένας δρόμος όποιον μπαίνει σε αυτόν, ένα έργο ύδρευσης όσους πίνουν νερό στην περιοχή, ένα έργο αναδάσωσης, μία κοινωνική υποδομή, ένα σύγχρονο νοσοκομείο, μία ψηφιακή τάξη, αφορά τους πάντες. Όλοι έχουμε είτε παιδιά είτε εγγόνια είτε ανάγκη για δημόσιες υποδομές υγείας. Υπάρχουν μεγάλα προγράμματα πρόληψης υγείας, προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας, που απευθύνονται σ' εκείνους που έχουν τη διάθεση να τα αξιοποιήσουν, συμπεριλαμβανομένων των ευάλωτων νοικοκυριών, που αφορούν, κατεξοχήν, τα προγράμματα υγείας και έγκυρης διάγνωσης ασθενειών, καθώς και το πρόγραμμα για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχιας, στο πλαίσιο του «Εξοικονομώ», ύψους 100 εκατ. ευρώ. Επιπρόσθετα, στο Ταμείο Ανάκαμψης υπάρχουν ενισχύσεις, των ιδιωτικών επενδύσεων, ειδικά, για μικρομεσαίους. Περίπου 1,5 δισ. ευρώ πηγαίνει, σχεδόν αποκλειστικά, σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, που έχουν διάθεση να επενδύσουν. Όλοι όσοι θέλουν, πραγματικά, να επενδύσουν μπορούν να επωφεληθούν από αυτά τα αναπτυξιακά εργαλεία. Τέλος, υπάρχει το μεγάλο πρόγραμμα των δανείων, που αφορά όλες τις επιχειρήσεις, με την προϋπόθεση ότι έχουν ή μπορούν να αποκτήσουν, εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος, μέσα στην επόμενη τριετία, τραπεζικό προφίλ.
Αν σας ζητούσα να ιεραρχήσετε τους τομείς που θα έχει παρέμβαση το «Ελλάδα 2.0», ποιοι θα ήταν;
Αυτούς που προβλέπει το ίδιο το Σχέδιο: πράσινη μετάβαση, ψηφιακή μετάβαση, υγεία, παιδεία, ιδιωτικές επενδύσεις, κάλυψη του επενδυτικού κενού, με έμφαση πάλι στις ψηφιακές και πράσινες επενδύσεις, στην εξωστρέφεια, καθώς επίσης στις συνεργασίες και στις συνενώσεις.
Η αντιπολίτευση σας εγκαλεί ότι μέσω του προϋπολογισμού κόβονται κονδύλια από την υγεία σε περίοδο πανδημίας. Ποια είναι η δική σας απάντηση;
Είναι η απάντηση που έδωσα στην Βουλή, όπου παρουσίασα τις δαπάνες του Υπουργείου Υγείας επί ΣΥΡΙΖΑ και τις δαπάνες του Υπουργείου Υγείας για το 2021 και το 2022. Το 2021 προβλέψαμε στον Προϋπολογισμό 4,257 δισ. ευρώ και κάναμε, τελικά, δαπάνες ύψους 5,217 δισ. ευρώ. Οι πρόσθετες δαπάνες, αντιλαμβάνεστε ότι αφορούσαν, κατά κύριο λόγο, τον Covid-19. Το 2022 προβλέπουμε μεγαλύτερες δαπάνες (4,657 δισ. ευρώ) από την πρόβλεψη του 2021 και πολύ μεγαλύτερες δαπάνες, από αυτές του ΣΥΡΙΖΑ, στον τελευταίο δικό του προϋπολογισμό, του 2019 (3,884 δισ. ευρώ πρόβλεψη και 4,041 δισ. ευρώ εκτίμηση). Παράλληλα, έχουμε ένα πολύ μεγάλο αποθεματικό, από το οποίο θα καλυφθούν οι δαπάνες Covid που θα προκύψουν. Πόσες ακριβώς θα είναι αυτές, δεν μπορώ να σας το πω, διότι εξαρτάται από την εξέλιξη της πανδημίας, που έχει ακόμη σοβαρές αβεβαιότητες, δεδομένου ότι έχουμε και την Όμικρον, που ακόμη δεν ξέρουμε πώς ακριβώς θα επηρεάσει. Συνεπώς, οι θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ και των στελεχών του, οι οποίοι συγκρίνουν απολογιστικά στοιχεία που περιλαμβάνουν τις δαπάνες Covid, τις δαπάνες των αποθεματικών, με στοιχεία προϋπολογισμού που δεν τις περιλαμβάνουν, είναι αίολες και γίνονται, δυστυχώς, μόνο για λόγους μικροκομματικού συμφέροντος. Είναι χαρακτηριστικό ότι και το 2020 μας έλεγαν τα ίδια. Ο κύριος Τσίπρας, ο κύριος Τσακαλώτος και η κυρία Αχτσιόγλου στον προϋπολογισμό του 2020 έλεγαν ότι θα μειώσουμε τις δαπάνες υγείας το 2021, κατά 572 εκατ. ευρώ, σε σχέση με το 2020. Τα τελικά στοιχεία έδειξαν ότι δαπανήθηκαν το 2020 4,83 δισ. ευρώ και το 2021 5,22 δισ. ευρώ. Έπεσαν έξω κατά 960 εκατ. ευρώ.
Στην αρχή του 2022 έρχεται ένα πραγματικό «βουνό» υποχρεώσεων για εκείνους που επλήγησαν από την πανδημία. Σας έχει απασχολήσει να δοθεί κάποια νέα μορφή διευκόλυνσης (π.χ. παράταση, περισσότερες δόσεις κ.λπ.);
Ήδη, οι ρυθμίσεις που έχουμε κάνει για την πανδημία είναι εξαιρετικά ευνοϊκές. Για παράδειγμα, στην επιστρεπτέα προκαταβολή θα έχουμε πέντε χρόνια, με πολύ χαμηλό επιτόκιο, ενώ από τα 8,3 δισ. ευρώ που δώσαμε, μόνο τα 3 δισ. ευρώ θα επιστραφούν, τελικά. Σε κάθε περίπτωση, επειδή υπάρχει και η ανάγκη υπολογισμού των ποσών της επιστρεπτέας, είναι ένα θέμα που δεν έχει ολοκληρωθεί τεχνικά, ακόμη, από την ΑΑΔΕ. Ο χρόνος έναρξης πληρωμής είναι ένα ζήτημα που εξετάζει το Υπουργείο Οικονομικών.
Σημειώνει επίσης ότι «το Ταμείο έχει ένα κομμάτι που αφορά σε δημόσια έργα και ένα άλλο κομμάτι για κοινωνικές υποδομές. Είναι προφανές, ότι τα δημόσια έργα αφορούν πλήθος κόσμου».
Αναφερόμενος στην επόμενη χρονιά ο Θεόδωρος Σκυλακάκης σημείωσε ότι «υπάρχουν προβλήματα που είναι σε εξέλιξη, όπως η ακρίβεια και η πανδημία, και σημαντικά ποσά στο αποθεματικό του επόμενου προϋπολογισμού, είναι προφανές ότι θα υπάρχουν και μέτρα που ακόμη δεν γνωρίζουμε και θα εξειδικευτούν στη διάρκεια του επόμενου έτους».
Αναλυτικά η συνέντευξη
Η ανάπτυξη όλα δείχνουν ότι θα είναι κατά πολύ πάνω από την πρόβλεψη του προϋπολογισμού. Υπάρχουν δυνατότητες για νέες στοχευμένες παρεμβάσεις της Πολιτείας; Ο προϋπολογισμός έχει ολοκληρωθεί. Από εκεί και πέρα, με δεδομένο ότι υπάρχουν προβλήματα που είναι σε εξέλιξη, όπως η ακρίβεια και η πανδημία, και σημαντικά ποσά στο αποθεματικό του επόμενου προϋπολογισμού, είναι προφανές ότι θα υπάρχουν και μέτρα που ακόμη δεν γνωρίζουμε και θα εξειδικευτούν στη διάρκεια του επόμενου έτους. Επιπρόσθετα, υπάρχει η παρέμβαση στο χώρο της ενέργειας, όπου έχουμε δεσμευτεί για έναν μόνιμο μηχανισμό, προκειμένου να αντιμετωπίζουμε την αστάθεια και τις υψηλές τιμές οψέποτε υπάρχουν στο χώρο της ενέργειας.
Η πανδημία μας κόστισε πάνω από 40 δισ. ευρώ. Πόσα χρόνια απαιτούνται για να «κλείσει» η ζημιά;
Η πανδημία μας κόστισε 40 δισ. ευρώ, αλλά είχαμε και το πλεονέκτημα ότι κερδίσαμε ένα μεγάλο ποσό από Ευρωπαϊκούς πόρους, το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν στην Ευρώπη, από επιδοτήσεις και χαμηλότοκα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, που μας καλύπτουν περίπου τη μισή από αυτή τη ζημιά. Ταυτόχρονα, κινηθήκαμε με ταχύτητα στον τομέα των μεταρρυθμίσεων. Κάτι, που γίνεται και διεθνώς αποδεκτό. Βλέπετε όλους τους διεθνείς Οργανισμούς, ακόμα και το νέο Υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας που το επισημαίνει. Κατ' αυτό τον τρόπο, έχουμε θέσει τις βάσεις για μία πολύ ταχύτερη αναπτυξιακή διαδικασία, που θα αποκαταστήσει στη διάρκεια των επόμενων 5-10 ετών τη ζημιά, την οποία μας έκανε η πανδημία, από πλευράς επιβάρυνσης του δημοσίου χρέους.
Ο πληθωρισμός είναι το τίμημα της ταχύτερης, του αναμενομένου, επιστροφής στην κανονικότητα. Πόσο εκτιμάται ότι θα είναι πάνω από τα επίπεδα το 2% και μέχρι πιο σημείο μπορεί να υπάρξει παρέμβαση για ανάσχεσή του;
Ένα κύμα αυξήσεων τιμών, κυρίως στα καύσιμα, δεν οδηγεί κατ' ανάγκη σε πληθωρισμό. Δημιουργείται ο πληθωρισμός, όταν οι προσωρινές αυξήσεις αποκτούν μόνιμο χαρακτήρα και δημιουργείται ένα σπιράλ αυξήσεων τιμών και μισθών. Κοινώς, όταν από τις προσωρινές αυξήσεις περνάμε σε μόνιμες πληθωριστικές προσδοκίες. Αυτό, στην Ευρωζώνη δεν πρόκειται να συμβεί και γι' αυτό υπάρχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία έχει ως μακροχρόνιο στόχο το 2%, που είναι ένα ύψος πληθωρισμού φυσιολογικό για την αναπτυξιακή διαδικασία.
Το «Ελλάδα 2.0» τρέχει με υψηλούς ρυθμούς, αλλά είναι ικανοί αυτοί να δώσουν πίσω ένα μέρος της ανάπτυξης που στέρησε η πανδημία;
Προφανώς θα μας δώσουν πίσω ένα μέρος της ανάπτυξης, εφόσον επενδυθούν τα χρήματα σωστά. Αυτή είναι η δουλειά μας. Διασφαλίζουμε ότι τα χρήματα θα επενδυθούν σωστά. Μην ξεχνάτε ότι το «Ελλάδα 2.0» είναι ένα πρόγραμμα αυστηρά επενδυτικό.
Στα κονδύλια του Ταμείου, ποιοι θα έχουν πρόσβαση; Και το ρωτάω αυτό διότι υπάρχουν φωνές, που λένε ότι δεν είναι για όλους.
Το Ταμείο έχει ένα κομμάτι που αφορά σε δημόσια έργα και ένα άλλο κομμάτι για κοινωνικές υποδομές. Είναι προφανές, ότι τα δημόσια έργα αφορούν πλήθος κόσμου. Για παράδειγμα ένας δρόμος όποιον μπαίνει σε αυτόν, ένα έργο ύδρευσης όσους πίνουν νερό στην περιοχή, ένα έργο αναδάσωσης, μία κοινωνική υποδομή, ένα σύγχρονο νοσοκομείο, μία ψηφιακή τάξη, αφορά τους πάντες. Όλοι έχουμε είτε παιδιά είτε εγγόνια είτε ανάγκη για δημόσιες υποδομές υγείας. Υπάρχουν μεγάλα προγράμματα πρόληψης υγείας, προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας, που απευθύνονται σ' εκείνους που έχουν τη διάθεση να τα αξιοποιήσουν, συμπεριλαμβανομένων των ευάλωτων νοικοκυριών, που αφορούν, κατεξοχήν, τα προγράμματα υγείας και έγκυρης διάγνωσης ασθενειών, καθώς και το πρόγραμμα για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχιας, στο πλαίσιο του «Εξοικονομώ», ύψους 100 εκατ. ευρώ. Επιπρόσθετα, στο Ταμείο Ανάκαμψης υπάρχουν ενισχύσεις, των ιδιωτικών επενδύσεων, ειδικά, για μικρομεσαίους. Περίπου 1,5 δισ. ευρώ πηγαίνει, σχεδόν αποκλειστικά, σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, που έχουν διάθεση να επενδύσουν. Όλοι όσοι θέλουν, πραγματικά, να επενδύσουν μπορούν να επωφεληθούν από αυτά τα αναπτυξιακά εργαλεία. Τέλος, υπάρχει το μεγάλο πρόγραμμα των δανείων, που αφορά όλες τις επιχειρήσεις, με την προϋπόθεση ότι έχουν ή μπορούν να αποκτήσουν, εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος, μέσα στην επόμενη τριετία, τραπεζικό προφίλ.
Αν σας ζητούσα να ιεραρχήσετε τους τομείς που θα έχει παρέμβαση το «Ελλάδα 2.0», ποιοι θα ήταν;
Αυτούς που προβλέπει το ίδιο το Σχέδιο: πράσινη μετάβαση, ψηφιακή μετάβαση, υγεία, παιδεία, ιδιωτικές επενδύσεις, κάλυψη του επενδυτικού κενού, με έμφαση πάλι στις ψηφιακές και πράσινες επενδύσεις, στην εξωστρέφεια, καθώς επίσης στις συνεργασίες και στις συνενώσεις.
Η αντιπολίτευση σας εγκαλεί ότι μέσω του προϋπολογισμού κόβονται κονδύλια από την υγεία σε περίοδο πανδημίας. Ποια είναι η δική σας απάντηση;
Είναι η απάντηση που έδωσα στην Βουλή, όπου παρουσίασα τις δαπάνες του Υπουργείου Υγείας επί ΣΥΡΙΖΑ και τις δαπάνες του Υπουργείου Υγείας για το 2021 και το 2022. Το 2021 προβλέψαμε στον Προϋπολογισμό 4,257 δισ. ευρώ και κάναμε, τελικά, δαπάνες ύψους 5,217 δισ. ευρώ. Οι πρόσθετες δαπάνες, αντιλαμβάνεστε ότι αφορούσαν, κατά κύριο λόγο, τον Covid-19. Το 2022 προβλέπουμε μεγαλύτερες δαπάνες (4,657 δισ. ευρώ) από την πρόβλεψη του 2021 και πολύ μεγαλύτερες δαπάνες, από αυτές του ΣΥΡΙΖΑ, στον τελευταίο δικό του προϋπολογισμό, του 2019 (3,884 δισ. ευρώ πρόβλεψη και 4,041 δισ. ευρώ εκτίμηση). Παράλληλα, έχουμε ένα πολύ μεγάλο αποθεματικό, από το οποίο θα καλυφθούν οι δαπάνες Covid που θα προκύψουν. Πόσες ακριβώς θα είναι αυτές, δεν μπορώ να σας το πω, διότι εξαρτάται από την εξέλιξη της πανδημίας, που έχει ακόμη σοβαρές αβεβαιότητες, δεδομένου ότι έχουμε και την Όμικρον, που ακόμη δεν ξέρουμε πώς ακριβώς θα επηρεάσει. Συνεπώς, οι θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ και των στελεχών του, οι οποίοι συγκρίνουν απολογιστικά στοιχεία που περιλαμβάνουν τις δαπάνες Covid, τις δαπάνες των αποθεματικών, με στοιχεία προϋπολογισμού που δεν τις περιλαμβάνουν, είναι αίολες και γίνονται, δυστυχώς, μόνο για λόγους μικροκομματικού συμφέροντος. Είναι χαρακτηριστικό ότι και το 2020 μας έλεγαν τα ίδια. Ο κύριος Τσίπρας, ο κύριος Τσακαλώτος και η κυρία Αχτσιόγλου στον προϋπολογισμό του 2020 έλεγαν ότι θα μειώσουμε τις δαπάνες υγείας το 2021, κατά 572 εκατ. ευρώ, σε σχέση με το 2020. Τα τελικά στοιχεία έδειξαν ότι δαπανήθηκαν το 2020 4,83 δισ. ευρώ και το 2021 5,22 δισ. ευρώ. Έπεσαν έξω κατά 960 εκατ. ευρώ.
Στην αρχή του 2022 έρχεται ένα πραγματικό «βουνό» υποχρεώσεων για εκείνους που επλήγησαν από την πανδημία. Σας έχει απασχολήσει να δοθεί κάποια νέα μορφή διευκόλυνσης (π.χ. παράταση, περισσότερες δόσεις κ.λπ.);
Ήδη, οι ρυθμίσεις που έχουμε κάνει για την πανδημία είναι εξαιρετικά ευνοϊκές. Για παράδειγμα, στην επιστρεπτέα προκαταβολή θα έχουμε πέντε χρόνια, με πολύ χαμηλό επιτόκιο, ενώ από τα 8,3 δισ. ευρώ που δώσαμε, μόνο τα 3 δισ. ευρώ θα επιστραφούν, τελικά. Σε κάθε περίπτωση, επειδή υπάρχει και η ανάγκη υπολογισμού των ποσών της επιστρεπτέας, είναι ένα θέμα που δεν έχει ολοκληρωθεί τεχνικά, ακόμη, από την ΑΑΔΕ. Ο χρόνος έναρξης πληρωμής είναι ένα ζήτημα που εξετάζει το Υπουργείο Οικονομικών.