«Ευελπιστώ ότι τελευταίες δραματικές εξελίξεις είναι ο κρανία θα οδηγήσουν την Τουρκία να αναλογιστεί την σημασία που έχει η τήρηση του διεθνούς δικαίου και η εδραίωση πραγματικών συμμαχικών σχέσεων στην περιοχή», είναι το μήνυμα που στέλνει υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας μέσα από την αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στα «Π» στον απόηχο των καταιγιστικών εξελίξεων των τελευταίων ημερών.

Είμαστε μάρτυρες δραματικών εξελίξεων τις τελευταίες ημέρες. Απειλείται το ευρωπαϊκό οικοδόμημα ειρήνης και ασφάλειας που χτίστηκε μετά τον Βʹ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι ενωμένη η Ευρωπαϊκή Ενωση στο ζήτημα της κρίσης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας; Ποια στάση κρατάει η χώρα μας και ποιες πρόνοιες λαμβάνει για την Ομογένεια της Μαριούπολης;

Η στάση της Ευρωπαϊκής Ενωσης φάνηκε ήδη. Αρχικά, η αναγνώριση από τη Ρωσία της «ανεξαρτησίας» των εδαφών που δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο της ουκρανικής κυβέρνησης στο Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ και στη συνέχεια η ρωσική επίθεση εναντίον της Ουκρανίας καταδικάστηκαν από τη διεθνή κοινότητα, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας, ως κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου. Οπως επισήμανε στην ανακοίνωσή του το υπουργείο Εξωτερικών, η ρωσική επίθεση εναντίον της Ουκρανίας αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και των παγκόσμιων αξιών και υπονομεύει την ευρωπαϊκή ειρήνη και ασφάλεια. Ο σεβασμός της εδαφικής ακεραιότητας, της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας όλων των κρατών του κόσμου, όπως προβλέπεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, αποτελεί για εμάς θεμελιώδη και απαράβατη αρχή. Στο έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων που συνεκλήθη στο Παρίσι, την Τρίτη, οι 27 Ευρωπαίοι υπουργοί Εξωτερικών αποφάσισαν ομόφωνα την επιβολή μιας πρώτης σειράς περιοριστικών μέτρων εναντίον της Ρωσίας και των περιοχών που δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο της ουκρανικής κυβέρνησης. Στη συνέχεια, στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την περασμένη Πέμπτη, όπου συμμετείχε ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, δόθηκαν κατευθυντήριες γραμμές για τη λήψη επιπλέον μέτρων, που επικυρώθηκαν από το έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες, το τρίτο σε μία εβδομάδα, στο οποίο συμμετείχα. Η Ελλάδα βρίσκεται σε πλήρη συντονισμό με τους εταίρους της στην Ενωση και τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ. Στο Συμβούλιο επεσήμανα στους συναδέλφους μου ότι η Ελλάδα έχει ειδικό ενδιαφέρον για την Ουκρανία, καθώς εκεί, και ιδιαίτερα στην Ανατολική Ουκρανία, διαβιοί, από αιώνων, πολυάριθμη ελληνική κοινότητα, η οποία βρίσκεται κυριολεκτικά στη γραμμή του πυρός. Τόσο ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, όσο και εγώ κατά την πρόσφατη επίσκεψή μου στη Μαριούπολη τονίσαμε ότι η Ελλάδα θα σταθεί στο πλάι τους. Παρακολουθούμε στενά και από κοντά τις εξελίξεις και για τον σκοπό αυτόν έχουμε ήδη ενισχύσει το γενικό προξενείο μας στη Μαριούπολη, ενώ και η πρεσβεία μας στο Κίεβο και το γενικό προξενείο στην Οδησσό παρέχουν κάθε δυνατή βοήθεια σε όποιον Ελληνα πολίτη επιθυμεί να αναχωρήσει από την Ουκρανία.

Κύριε υπουργέ, υποστήριξαν ορισμένοι ότι διαβεβαιώσατε πως δεν θα εισβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία, μετά τη συνάντησή σας με τον υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ. Ισχύει;

Ουδεμία σχέση έχει με την πραγματικότητα ο συγκεκριμένος ισχυρισμός. Αυτό το οποίο δήλωσα, απαντώντας σε σχετική ερώτηση, είναι ότι ο κ. Λαβρόφ μού έδωσε τη σχετική διαβεβαίωση. Δεν επρόκειτο, φυσικά, για τη δική μου εκτίμηση. Να σας υπενθυμίσω, επίσης, ότι την ίδια διαβεβαίωση έδωσε ο πρόεδρος της Ρωσίας, Πούτιν, στον πρόεδρο της Γαλλίας, Μακρόν, στη συνάντησή τους στη Μόσχα. Επίσης, αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι πείστηκα από τις διαβεβαιώσεις του Ρώσου ομολόγου μου. Αλλωστε, αν είχα πειστεί, ποιος θα ήταν ο λόγος να δώσω εντολή στο υπουργείο Εξωτερικών να εκδώσει δύο ανακοινώσεις-οδηγίες προς τους Ελληνες πολίτες να αναχωρήσουν άμεσα από την Ουκρανία ή να μην ταξιδέψουν στη χώρα αυτή;

Κύριε υπουργέ, εκτιμάτε ότι η συμπεριφορά της Τουρκίας θα αλλάξει μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και σε ποια κατεύθυνση; Για να ρίξει τους τόνους στις σχέσεις με τη σύμμαχό της στο ΝΑΤΟ, Ελλάδα, και να επαναπροσεγγίσει τη Δύση ή για να επιχειρήσει να αντιγράψει τη Ρωσία στις μεθόδους της;

Ευελπιστώ ότι οι τελευταίες δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία θα οδηγήσουν την Τουρκία να αναλογιστεί τη σημασία που έχουν η τήρηση του Διεθνούς Δικαίου και η εδραίωση πραγματικών συμμαχικών σχέσεων στην περιοχή. Από κάτι τέτοιο μόνο όφελος θα είχε ο τουρκικός λαός και η σημαντική μερίδα της τουρκικής κοινωνίας, που προσβλέπει και σήμερα στην ευρωπαϊκή της προοπτική. Από την άλλη πλευρά, μόνο επιζήμιο θα είναι για την Τουρκία να επιχειρήσει να αξιοποιήσει καιροσκοπικά αυτή τη συγκυρία και ενώ η παγκόσμια κοινή γνώμη είναι εξαιρετικά ευαισθητοποιημένη στο ζήτημα της τήρησης του Διεθνούς Δικαίου και του απαραβίαστου των συνόρων. Σε κάθε περίπτωση, «έχουν γνώση οι φύλακες». Η Ελλάδα ήταν, είναι και θα είναι αποφασισμένη να προασπίσει την εθνική της κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώματα.

Πρώτη φορά η Τουρκία σε τόσο υψηλό επίπεδο και τόσο εμφατικά αμφισβητεί την εθνική μας κυριαρχία στα Δωδεκάνησα. Πού αποδίδετε την ένταση στη ρητορική της Αγκυρας και ποια είναι τα επόμενα βήματα της ελληνικής κυβέρνησης ως απάντηση σε αυτή την κλιμάκωση;

Οι πρόσφατες δηλώσεις των Τούρκων αξιωματούχων που θέτουν υπό αμφισβήτηση την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου όχι μόνο δεν συνάδουν με βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου, αλλά και υπερβαίνουν κάθε έννοια απλής λογικής. Και δεν είναι απλώς απαράδεκτες για εμάς. Εχουν απορριφθεί επίσης, μέσω κατηγορηματικών δηλώσεων, από εταίρους και συμμάχους, όπως η Ε.Ε., οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν μπορώ παρά να χαρακτηρίσω ως ιδιαίτερα θλιβερό και ως ίδιον μιας πάγιας πολιτικής άσκησης πίεσης εκ μέρους της Τουρκίας το γεγονός ότι η εν λόγω κλιμάκωση συμβαίνει σε μια κρίσιμη περίοδο για την αλληλεγγύη και τη συνοχή του ΝΑΤΟ και σε μια περίοδο που αυτή η αλληλεγγύη πρέπει να επιδεικνύεται με κάθε μορφή. Η χώρα μας έχει εκφράσει επανειλημμένα και δημόσια τη θέση της ως προς τις τουρκικές αιτιάσεις για το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου, τις οποίες απορρίπτουμε στο σύνολό τους. Η Ελλάδα απαντά πάντα και θα συνεχίσει να απαντά στις τουρκικές προκλήσεις έχοντας ως βάση θεμελιώδεις αρχές του Διεθνούς Δικαίου, και ιδιαίτερα τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Θα υπάρξει λίαν συντόμως και σχετική επιστολή στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ. Να σημειώσω, τέλος, ότι ο καθολικός χαρακτήρας της εν λόγω Σύμβασης αποδεικνύεται από το γεγονός ότι 168 συμβαλλόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένης της Ε.Ε., την έχουν επικυρώσει. Ακόμα και οι ΗΠΑ, οι οποίες την έχουν υπογράψει, αλλά δεν την έχουν επικυρώσει, την επικαλούνται ως βάση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.

Ο Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και υπέγραψε σειρά συμφωνιών, ενώ ο πρόεδρος του Ισραήλ επισκέπτεται την Αγκυρα. «Σπάει» η απομόνωση της Τουρκίας από χώρες της ευρύτερης περιοχής μας; Πώς το αντιμετωπίζει αυτό η χώρα μας;

Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα ενίσχυσε περαιτέρω τις συμμαχίες και τις εταιρικές της σχέσεις, ασκώντας μια ενεργό εξωτερική πολιτική, που εδράζεται στον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου, και ιδιαίτερα του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Αντιθέτως, η Τουρκία, παραβιάζοντας κατάφωρα το Διεθνές Δίκαιο, συνεχίζει να λειτουργεί ως αποσταθεροποιητικός παράγοντας, με σοβαρό αντίκτυπο για την ειρήνη και την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή. Για εμάς είναι ευκταία η έναρξη συνομιλιών μεταξύ της Τουρκίας και των χωρών εκείνων που συμφωνούν με την Ελλάδα ότι το Διεθνές Δίκαιο συνιστά τη μοναδική βάση επίλυσης διακρατικών διαφορών. Θεωρούμε ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχουν δίαυλοι επικοινωνίας της Τουρκίας με χώρες που εφαρμόζουν θεμελιώδεις αρχές, όπως το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, και παράλληλα προωθούν τις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Στο πλαίσιο αυτό, δεν προσβλέπουμε στον αποκλεισμό της Τουρκίας από την αρχιτεκτονική ασφαλείας της ευρύτερης περιοχής μας, αλλά είμαστε κατηγορηματικοί ως προς μία προϋπόθεση: Η ένταξή της σε αυτήν να επιτευχθεί αποκλειστικά υπό όρους Διεθνούς Δικαίου.

Πέρασαν ακριβώς 13 μήνες από την επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών με την Τουρκία. Εχει σημειωθεί κάποια πρόοδος; Εκτιμάτε ότι θα συνεχιστούν επί μακρόν;

Πριν από λίγες ημέρες πραγματοποιήθηκε ο 64ος γύρος των διερευνητικών επαφών, οι οποίες αποτελούν δίαυλο επικοινωνίας με τη γείτονα χώρα. Οι διερευνητικές επαφές δεν είναι διαπραγμάτευση. Είναι ένας τεχνικός και άτυπος, μη δεσμευτικός δίαυλος συζήτησης. Aν και εφόσον υπάρξουν συγκλίσεις, τότε θα υπάρξει σε μεταγενέστερο στάδιο είτε διαπραγμάτευση είτε συμφωνία για συνυποσχετικό για παραπομπή στη Χάγη, πάντα στη βάση του Διεθνούς Δικαίου. Αυτό ήταν και αυτό είναι πάντα το πλαίσιο. Αφορά συζήτηση για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Πάντως, δεν μπορώ να πω ότι είμαι αισιόδοξος. Οσο δεν σταματούν οι προκλητικές ενέργειες και δηλώσεις από πλευράς Τουρκίας, δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει πρόοδος.

Ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed φαίνεται να μην προχωρά. Η ενεργειακή διπλωματία στην Ανατολική Μεσόγειο συνεχίζει να είναι παρούσα και να αποδίδει καρπούς;

Oι λόγοι της συγκεκριμένης προσέγγισης από πλευράς των ΗΠΑ για τον EastMed δεν ήταν πολιτικοί, αλλά περιβαλλοντικά δεδομένα και θέματα οικονομικής βιωσιμότητας. Οι ΗΠΑ δεν αμφισβήτησαν τη διαδρομή του αγωγού EastMed και γι’ αυτόν τον λόγο, για παράδειγμα, υποστηρίζουν το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης EuroAsia Interconnector, που ακολουθεί παρόμοια διαδρομή όπως ο EastMed. Σε κάθε περίπτωση, στηρίζουμε τις επιδιώξεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης για ενεργειακή αυτονομία. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει σήμερα μια άνευ προηγουμένου αύξηση των τιμών της ενέργειας, η οποία έχει ως αιτία πολιτικούς, γεωγραφικούς και οικονομικούς παράγοντες. Η χώρα μας, μέσα από πρωτοβουλίες και περιφερειακά σχήματα, γίνεται ισχυρός κόμβος φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος στην Ευρώπη. Αναφέρω χαρακτηριστικά τον τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου Αλεξανδρούπολης, που μαζί με τον αναβαθμισμένο τερματικό σταθμό LNG της Ρεβυθούσας προσδίδουν στη χώρα μας ρόλο διαμετακομιστή φυσικού αερίου.

Ο Αλέξης Τσίπρας κατηγόρησε την κυβέρνηση από το βήμα της Βουλής ότι εντάσσει την Αλεξανδρούπολη «σε αμερικανικές επιχειρήσεις, και μάλιστα χωρίς ανταλλάγματα». Προανήγγειλε επίσης ουσιαστικά ότι θα καταψηφίσει την ανανέωση της MDCA. Είναι πράγματι ετεροβαρής η σχέση Ελλάδας - ΗΠΑ, όπως καταγγέλλει η αξιωματική αντιπολίτευση;

Ασφαλώς και δεν πρόκειται για ετεροβαρή σχέση. Η ανανέωση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας - ΗΠΑ αποτελεί τη νομική αποτύπωση της κοινής βούλησης των δύο χωρών να εμβαθύνουν τους ιστορικούς δεσμούς φιλίας και στρατηγικής συνεργασίας. Η συμφωνία φέρνει τη σχέση μας σε «νέα ύψη», για να δανειστώ έναν όρο που χρησιμοποίησε ο Αμερικανός ομόλογός μου, Α. Blinken. Από άποψη περιεχομένου, η συμφωνία είναι καθαρά αμυντική και δεν στρέφεται κατά οιουδήποτε τρίτου. Οι ΗΠΑ επιλέγουν την Ελλάδα ως μία από τις ελάχιστες, πλέον, ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες επενδύουν αμυντικά, και αυτό αποτελεί επιβεβαίωση του στρατηγικού και σταθεροποιητικού ρόλου της χώρας μας στην περιοχή των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής. Παράλληλα, η παρουσία αμερικανικών δυνάμεων σε ελληνικό έδαφος θωρακίζει περαιτέρω τη χώρα μας από εξωτερικές απειλές και ως προς αυτό είναι ενδεικτική η ρητή αναφορά, στο προοίμιο της συμφωνίας, σε αμοιβαία προστασία της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας σε περίπτωση επίθεσης ή απειλής επίθεσης. Και μιας και κάνατε ειδική μνεία στην Αλεξανδρούπολη, να επισημάνω τη μεγάλη συμβολή της συμφωνίας αυτής στην ανάδειξη της γεωπολιτικής σημασίας του λιμανιού της πόλης.

Μετά την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο, θα γίνει η αντίστοιχη κίνηση στο Αιγαίο και στο Κρητικό Πέλαγος και από τι θα εξαρτηθεί το χρονοδιάγραμμα μιας τέτοιας ενέργειας;

Τον Ιανουάριο του 2021 είχα την τιμή να εισηγηθώ στη Βουλή των Ελλήνων το νομοσχέδιο για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο και μέχρι το ακρωτήριο Ταίναρο από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, ένα νομοσχέδιο που υπερψηφίστηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία των κοινοβουλευτικών κομμάτων σε κλίμα εθνικής ομοψυχίας. Με τον νόμο αυτόν η Ελλάδα αύξησε, για πρώτη φορά από το 1947, τον χώρο εθνικής κυριαρχίας της κατά πάνω από 13.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, με ειρηνικά μέσα και στη βάση του Διεθνούς Δικαίου, ασκώντας το αναφαίρετο δικαίωμα που της εκχωρεί το Αρθρο 3 της UNCLOS. Ηταν μια στιγμή ιστορικής σημασίας. Η Ελλάδα, πλέον, δεν διακήρυσσε απλώς ένα δικαίωμά της, αλλά το ασκούσε στην πράξη. Παράλληλα, έχουμε ξεκινήσει τεχνική επεξεργασία, προκειμένου να είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε στην επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια και σε άλλες περιοχές της επικράτειας. Διατηρούμε το αναφαίρετο δικαίωμα να το πράξουμε οπουδήποτε στην επικράτειά μας, οποτεδήποτε το κρίνουμε σκόπιμο. Δική μας απόφαση θα είναι το πού και το πότε.

Κύριε υπουργέ, αμέσως μετά το έκτακτο Συμβούλιο της περασμένης Τρίτης μεταβήκατε στη Σενεγάλη. Ποια η σημασία της επίσκεψης αυτής;

Κύριε Παπαχλιμίντζο, η ελληνική παρουσία στην Αφρική μέσω της Ομογένειας ήταν και παραμένει σημαντική. Αλλά δυστυχώς η ελληνική Πολιτεία δεν ήταν πάντα παρούσα. Το κενό αυτό προσπαθούμε να καλύψουμε. Εχω ήδη επισκεφθεί επτά χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. Το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν έχει αποικιακό παρελθόν είναι αναμφισβήτητα ένα σημαντικό στοιχείο. Η Σενεγάλη είναι μια ιδιαίτερα σημαντική χώρα της γαλλόφωνης Δυτικής Αφρικής. Για τον λόγο αυτόν εξάλλου εγκαινίασα τα γραφεία της πρεσβείας μας στο Ντακάρ κατά την παραμονή μου εκεί. Η χώρα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή του Σαχέλ και πριν από λίγο καιρό ανέλαβε την προεδρία της Αφρικανικής Ενωσης, στην οποία συμμετέχουν πάνω από 50 κράτη. Η ανάπτυξη επαφών, τόσο με τη Σενεγάλη όσο και με το Πράσινο Ακρωτήριο, είναι επίσης σημαντική στο πλαίσιο της υποψηφιότητάς μας για μια θέση μη μόνιμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Πλέον, έχουμε εξασφαλίσει πάνω από 100 γραπτές δεσμεύσεις υποστήριξης. Δεν ήταν τυχαίο ότι τη Σενεγάλη επισκέφθηκαν την προηγουμένη της άφιξής μου τόσο ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν όσο και ο Γερμανός Σταϊνμάιερ. Τέλος, θα ήθελα να κάνω ιδιαίτερη μνεία στον ιστορικό πρόεδρο της Σενεγάλης, τον Leopold Senghor, ο οποίος ήταν λάτρης των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, κάτι που υποδηλώνει την απήχηση του ελληνικού πολιτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.