Την έλλειψη κοινού εδάφους ανάμεσα στις δύο πλευρές στην Κύπρο για ειρηνευτικές συνομιλίες που θα οδηγήσουν σε κοινά συμφωνημένη λύση για το Κυπριακό καταγράφει η έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, για την Ειρηνευτική Δύναμη του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, UNFICYP, που κυκλοφόρησε το βράδυ της Τετάρτης ως επίσημο έγγραφο του Συμβουλίου Ασφαλείας, με αριθμό S/2023/3. Στην έκθεση ο ΓΓ του ΟΗΕ προτείνει στο Συμβούλιο Ασφαλείας την παράταση της θητείας της αποστολής για έξι μήνες, έως τις 31 Ιουλίου 2023.

«Αν και υπήρχε κάποια ελπίδα ότι οι δύο πλευρές θα διπλασίαζαν τις προσπάθειές τους για την επίτευξη συνεργασίας σε πιθανά δικοινοτικά έργα, και με τον τρόπο αυτό θα έχτιζαν περισσότερη εμπιστοσύνη, ανοίγοντας το δρόμο για έναν νέο γύρο συνομιλιών διευθέτησης, αυτές οι ελπίδες διαψεύστηκαν μέσα σε λίγους μήνες. Η άνοδος της σκληρής ρητορικής και από τις δύο πλευρές έχει οδηγήσει σε αυξημένη ακαμψία, ενώ οι προοπτικές για μια αμοιβαία αποδεκτή διευθέτηση εξακολουθούν να εξασθενούν» τονίζει μεταξύ άλλων στην έκθεση ο ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες ο οποίος προτρέπει τις δύο πλευρές να ενθαρρύνουν πιο άμεσες επαφές και τη συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων και να παράσχουν συγκεκριμένη υποστήριξη στις πρωτοβουλίες, όπως ζητήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας.

Διαβάστε την έκθεση του ΓΓ του ΟΗΕ εδώ

Ο ΓΓ του ΟΗΕ κάνει λόγο για κρίση με την οποία είναι αντιμέτωπο το νησί, δεδομένου του αριθμού των αιτούντων άσυλο, των προσφύγων και των παράτυπων μεταναστών σε σύγκριση με το μέγεθος του πληθυσμού του νησιού. "Ωστόσο, η έλλειψη πρόσβασης σε διαδικασίες ασύλου σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο συνεχίζει να επιδεινώνει το πρόβλημα και προκαλεί σοβαρή ανησυχία για τα Ηνωμένα Έθνη” αναφέρεται στην έκθεση.

Στη συνέχεια, ο ΓΓ κάνει έκκληση στις τις δύο πλευρές να συνεργαστούν και να κινητοποιήσουν τις προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση της πηγής του προβλήματος για να συζητηθεί το θέμα της παράτυπης μετανάστευσης μέσα από συναντήσεις που διευκολύνουν οι επιτόπιες αποστολές των Ηνωμένων Εθνών και με τεχνική εμπειρογνωμοσύνη από τον εκπρόσωπο του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών.

«Το πολιτικό κλίμα μεταξύ των δύο πλευρών χαρακτηρίστηκε από σκληρές θέσεις και την αύξηση της μη βοηθητικής ρητορικής, στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας και τη μείωση της εμπιστοσύνης του κοινού στην πιθανότητα οι πλευρές να βρουν κοινό έδαφος για τον δρόμο προς τα εμπρός σχετικά με τις συνομιλίες», αναφέρεται στην έκθεση.

Λέει ακόμη ότι κάθε κοινότητα έτεινε να εστιάζει την προσοχή της στις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και στα κοινωνικοοικονομικά ζητήματα.


Δύο σημαντικές πολιτικές εξελίξεις

Στην έκθεση της Ειρηνευτικής Δύναμης επισημαίνονται δύο σημαντικές πολιτικές εξελίξεις. Όπως λέει, η Τουρκία και η τουρκοκυπριακή ηγεσία καταδίκασαν την ανακοίνωση στις 16 Σεπτεμβρίου από τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι είχαν άρει τους αμυντικούς εμπορικούς περιορισμούς στην Κυπριακή Δημοκρατία για το οικονομικό έτος 2023 και αντέδρασαν υποσχόμενοι να ενισχύσουν τη στρατιωτική τους παρουσία στο βόρειο τμήμα του νησιού.

Μετά την ανακοίνωση της Κυπριακής Δημοκρατίας για σημαντική αύξηση του στρατιωτικού προϋπολογισμού της, η τουρκοκυπριακή ηγεσία δήλωσε ότι οι εξοπλιστικές δραστηριότητες της ελληνοκυπριακής πλευράς δεν θα παραμείνουν χωρίς απάντηση.

Ως δεύτερο σημείο, καταγράφεται ότι στις 19 Σεπτεμβρίου, τουρκοκυπριακή αντιπροσωπεία παρουσίασε στη Γραμματεία ένα σχέδιο εγγράφου πλαισίου με στόχο την επισημοποίηση της σχέση μεταξύ της UNFICYP και των τουρκοκυπριακών αρχών, όπως αναφέρεται.

Νωρίτερα, ο Ειδικός Αντιπρόσωπος/Αναπληρωτής Ειδικός Σύμβουλος είχε επιτύχει συναίνεση με τους εκπροσώπους του Ελληνοκύπριου και Τουρκοκύπριου ηγέτη σχετικά με μια φιλόδοξη ατζέντα για την προώθηση μιας σειράς έργων για την αντιμετώπιση ζητημάτων αμοιβαίου ενδιαφέροντος και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες για μελλοντικές συνομιλίες, συμπληρώνεται.

Στις τακτικές εβδομαδιαίες συναντήσεις τους, προστίθεται, προσπάθησαν να συνεχίσουν να απομονώνουν το έργο των τεχνικών επιτροπών από την ευρύτερη πολιτική δυναμική και δυναμική ασφαλείας σχετικά με το Κυπριακό.

Ως αποτέλεσμα αυτών των προσπαθειών, προστίθεται, πέτυχαν κάποια πρόοδο, με νέες συμφωνίες στους τομείς του περιβάλλοντος, του πολιτισμού, των οικονομικών και εμπορικών θεμάτων, της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ωστόσο, στο δεύτερο μέρος της περιόδου αναφοράς, το δύσκολο πολιτικό περιβάλλον άρχισε να επηρεάζει τη συνεργασία και να δημιουργεί οπισθοδρομήσεις στις δραστηριότητες ορισμένων τεχνικών επιτροπών, συμπληρώνεται.


Η ειρηνευτική δύναμη

Για τις δραστηριότητες της ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο αναφέρεται ότι το έργο της αποστολής συνεχίζει να επηρεάζεται από την έλλειψη κοινού εδάφους μεταξύ των πλευρών όσον αφορά τις ειρηνευτικές συνομιλίες και την απουσία προοπτικών για μια αμοιβαία αποδεκτή λύση. Η δυσπιστία μεταξύ της πολιτικής ηγεσίας των δύο πλευρών συχνά οδηγούν στην ταχεία πολιτική κλιμάκωση τοπικών επεισοδίων χαμηλού επιπέδου, αναφέρεται, τα οποία με τη σειρά τους, ενισχύθηκαν από μεροληπτικά, όπως τα χαρακτηρίζει, δημοφιλή μέσα ενημέρωσης και αύξησαν περαιτέρω τη διχαστική ρητορική. Ως αποτέλεσμα, η αποστολή και η ηγεσία της βρίσκονταν συχνά ανάμεσα σε αντίθετες αφηγήσεις και στην έλλειψη πολιτικής βούλησης να αποτρέψουν μια τέτοια κλιμάκωση, σημειώνεται.

Η εξουσία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, με εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας, εξακολούθησε να αμφισβητείται, τόσο ως προς τη θέση των γραμμών κατάπαυσης του πυρός των Ηνωμένων Εθνών όσο και ως προς τον ρόλο της αποστολής, αναφέρεται στην έκθεση.

Για την πρόληψη εντάσεων μέσα και γύρω από την ουδέτερη ζώνη, σημειώνεται ότι εμπειρικά στοιχεία δείχνουν ότι η παράνομη διακίνηση μέσω της νεκρής ζώνης έχει αυξηθεί, αντανακλώντας ίσως τη συνεχή διεύρυνση του οικονομικού χάσματος μεταξύ των δύο πλευρών. Η βαθιά οικονομική κρίση στο βορρά - όπως αναφέρονται τα κατεχόμενα - είχε ως αποτέλεσμα πολλοί μετανάστες να γίνονται όλο και πιο ευάλωτοι στη χρήση τους για εγκληματικές δραστηριότητες. Η μετακίνηση μεταναστών «τόσο βόρεια όσο και νότια του νησιού» δημιούργησε εντάσεις μεταξύ των πλευρών και συνέχισε να προκαλεί ασυνήθιστα αντιδράσεις που, εν τέλει, δεν αντιμετώπισαν το πρόβλημα και δημιούργησαν νέα αλλάζοντας το στάτους κβο της νεκρής ζώνης, συμπληρώνεται.

Ακόμη, αναφέρεται στη μονάδα των 300 συμβασιούχων που ιδρύθηκε στην Κυπριακή Δημοκρατία για επιτήρηση του φράχτη προκειμένου να εμποδίσει, όπως λέει, τη μετάβαση μεταναστών και αιτούντων άσυλο να περάσουν στο νότο, όπως αναφέρεται στις ελεύθερες περιοχές, ενώ σημειώνει ότι «τέτοιες περιπολίες εντός της νεκρής ζώνης θα θεωρούνταν σημαντική παραβίαση». Λέει επίσης ότι κατά μήκος της βόρειας γραμμής κατάπαυσης του πυρός, η κατασκευή χαρακωμάτων και η τοποθέτηση άλλων εμποδίων εντός της ουδέτερης ζώνης φαίνεται να στοχεύουν στη μονομερή αλλαγή των ορίων της νεκρής ζώνης σε λίγες τοπικές περιοχές.


Βαρώσια

Σε σχέση με τα Βαρώσια γράφει ότι δεν πάρθηκε κανένα μέτρο για συμμόρφωση με την έκκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας στο ψήφισμά του 2646 (2022) για άμεση αναστροφή των ενεργειών που έγιναν από τον Οκτώβριο του 2020. Η UNFICYP δεν παρατήρησε καμία σημαντική αλλαγή στο 3,5% των Βαρωσίων όπου τον Ιούλιο του 2021 είχε ανακοινωθεί ότι το στρατιωτικό καθεστώς είχε αρθεί στο πλαίσιο της προετοιμασίας για ανακαίνιση, προστίθεται. Ωστόσο, λέει ότι η αποστολή έχει περιορισμένη πρόσβαση σε αυτήν την περιοχή.

Λέει ότι πολλοί Κύπριοι και ξένοι συνέχισαν να επισκέπτονται τα σημεία της πόλης τα οποία έγιναν προσβάσιμα στο κοινό. Έγιναν πολιτικές ανακοινώσεις σχετικά με το ενδεχόμενο άνοιγμα δημόσιων κτιρίων στα Βαρώσια, το οποίο προκάλεσε ανησυχία στην ελληνοκυπριακή κοινότητα και προκάλεσε επανειλημμένες εκκλήσεις από την αποστολή, τα κράτη μέλη και τους Ελληνοκύπριους να συμμορφωθούν οι Τουρκοκύπριοι και η Τουρκία με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας για τα Βαρώσια, συμπεριλαμβανομένης της εξασφάλισης συστηματικής και αποτελεσματικής παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων από την αποστολή.

Σε σχέση με το καθεστώς των Βαρωσίων, η έκθεση γράφει ότι η UNFICYP συνεχίζει να καθοδηγείται από τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ως εκ τούτου, η αποστολή και η Γραμματεία έχουν εκφράσει επανειλημμένα ανησυχία για τις εξελίξεις στο περιφραγμένο τμήμα της πόλης ενώ «τα Ηνωμένα Έθνη συνεχίζουν να θεωρούν την Κυβέρνηση της Τουρκίας υπεύθυνη για την κατάσταση στα Βαρώσια».

Ομοίως, γράφει ότι στα Στροβίλια, η ελευθερία κινήσεων της αποστολής είναι περιορισμένη και το στρατιωτικό φυλάκιο παραμένει υπερστελεχωμένο από τις «τουρκοκυπριακές δυνάμεις ασφαλείας».


Εθνική Φρουρά

Εξάλλου, αναφέρεται ότι η αποστολή παρατήρησε ότι η Εθνική Φρουρά πρόσθεσε 65 νέα «μη εξουσιοδοτημένα προκατασκευασμένα πυροβολεία από σκυρόδεμα» κατά μήκος της γραμμής κατάπαυσης του πυρός, ανεβάζοντας το σύνολο από το 2019 σε περίπου 290. Κατά μήκος της βόρειας γραμμής κατάπαυσης του πυρός προστέθηκαν 8 νέα πυροβολεία, ανεβάζοντας το σύνολο σε 11, προστίθεται. Αυτές οι κατασκευές είναι όλες μη εξουσιοδοτημένες και απεικονίζουν τον κίνδυνο κλιμάκωσης που μπορεί να προκαλέσει κάθε μεμονωμένη παραβίαση, αναφέρεται. Η UNFICYP διαμαρτύρεται συνεχώς για τη συνεχιζόμενη στρατιωτικοποίηση των γραμμών κατάπαυσης του πυρός, οι οποίες, μαζί με την ανάπτυξη του φράχτη, ενισχύουν την αντίληψη των «σκληρών συνόρων» λέει η έκθεση.

Ακόμη, αναφέρεται ότι δεν σημειώθηκε πρόοδος κατά την περίοδο αναφοράς σχετικά με την εκκαθάριση των 29 ύποπτων επικίνδυνων περιοχών στο νησί, συμπεριλαμβανομένων των τριών ενεργών ναρκοπεδίων της Εθνικής Φρουράς και του ναρκοπεδίου που κληρονομήθηκε από τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις στα ανατολικά.

Σε σχέση με τη διαχείριση της πολιτικής δραστηριότητας και της τήρησης του νόμου και της τάξης, η έκθεση αναφέρει ότι και οι δύο πλευρές συνέχισαν, κατά καιρούς, να αμφισβητούν την εξουσία της αποστολής που είχε εξουσιοδοτηθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Αυτές οι προκλήσεις αφορούσαν κυρίως δύο σημεία, συνεχίζει, αναφέροντας τις προκλήσεις σχετικά με την ακριβή τοποθεσία των γραμμών κατάπαυσης του πυρός και, δεύτερον, σχετικά με την εξουσία της αποστολής κατά την εκτέλεση της εντολής της, ειδικά μέσα και γύρω από την ουδέτερη ζώνη.

Συνολικά, οι αγροτικές δραστηριότητες στη νεκρή ζώνη διεξήχθησαν σύμφωνα με τους κανόνες της ουδέτερης ζώνης, όπως ορίζονται στο βοηθητικό υπόμνημα της αποστολής, χωρίς να προκληθούν εντάσεις με τις αντίπαλες δυνάμεις, προσθέτει.

Για τις διακοινοτικές σχέσεις, αναφέρει ότι ο Κόλιν Στιούαρτ συνέχισε να συνεργάζεται σε εβδομαδιαία βάση με τους εκπροσώπους των δύο ηγετών. Τέτοιες συναντήσεις, λέει, έχουν αποδειχθεί κρίσιμες για να επιτραπεί μια άμεση πολιτική δέσμευση μεταξύ των πλευρών ελλείψει διαπραγματεύσεων, στην αντιμετώπιση θεμάτων και στη συζήτηση σημαντικών έργων στα οποία εμπλέκονται και οι δύο πλευρές. Στις αρχές της περιόδου αναφοράς συμφωνήθηκε μια ατζέντα για την ανάπτυξη και την εφαρμογή δικοινοτικών έργων, αλλά στα τέλη Οκτωβρίου οι αυξημένοι πολιτικοί περιορισμοί από κάθε πλευρά επιβράδυναν τη συνεργασία, προστίθεται.

Λέει ακόμη ότι τους τελευταίους έξι μήνες, η Κυπριακή Δημοκρατία ήρε εν μέρει την απαγόρευση του εμπορίου της Πράσινης Γραμμής των επεξεργασμένων τροφίμων μη ζωικής προέλευσης που παράγονται στο βορρά, επιτρέποντας για πρώτη φορά την εμπορία έξι νέων προϊόντων. Ωστόσο, τα ψυχολογικά και διοικητικά εμπόδια συνέχισαν να εμποδίζουν το εμπόριο της Πράσινης Γραμμής να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του και να παρεμποδίζει το λεγόμενο «αντίστροφο εμπόριο» – την πώληση ελληνοκυπριακών προϊόντων στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, συμπληρώνει.

Μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι η πρόσβαση σε θρησκευτικούς χώρους αυξήθηκε. Ωστόσο, λέει ότι ορισμένες εντάσεις προέκυψαν σε μερικές περιπτώσεις όταν ορισμένοι Ελληνοκύπριοι ιερείς προσπάθησαν να οργανώσουν λειτουργίες στο «βορρά» και εμποδίστηκαν από τις τουρκοκυπριακές αρχές.

Στην έκθεση σημειώνεται ότι περίπου 61.921 Ουκρανοί υπήκοοι έφτασαν στην Κύπρο μεταξύ 24 Φεβρουαρίου και 30 Οκτωβρίου 2022, εκ των οποίων 17.888 υπέβαλαν αιτήσεις για προσωρινή προστασία με περίπου 14.523 να παρέμειναν στην Κύπρο στα τέλη Οκτωβρίου 2022. Η απότομη αύξηση του αριθμού των αιτήσεων ασύλου συνεχίστηκε στο δεύτερο μέρος του έτους με τον αριθμό των αιτήσεων ασύλου που υποβλήθηκαν έως το τέλος Σεπτεμβρίου 2022 στην Κυπριακή Δημοκρατία να φθάνει τις 16.705, σημειώνοντας αύξηση 93% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο και υπερβαίνοντας κατά 26% τον συνολικό αριθμό των αιτήσεων ασύλου που υποβλήθηκαν στην ολόκληρο το 2021.

Λέει ακόμη ότι η έλλειψη πρόσβασης στις διαδικασίες ασύλου στα σημεία διέλευσης της Πράσινης Γραμμής οδηγεί σε αύξηση των παράτυπων διελεύσεων και θέτει τους αιτούντες άσυλο σε κίνδυνο εκμετάλλευσης.

*Πηγή: protothema.gr