ΕΚΤΑΚΤΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
Βουλή - Νίκη Κεραμέως: «Nα διευκολύνουμε την άσκηση του πιο βασικού δημοκρατικού δικαιώματος για κάθε πολίτη, του δικαιώματος της ψήφου»
Τι είπε η υπουργός Εσωτερικών στην Ολομέλεια
Τα πέντε σημαντικότερα επιχειρήματα που καθιστούν εθνικής σημασίας την ψήφιση του σχεδίου νόμου με τίτλο «Άρση περιορισμών για την εγγραφή στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εκλογέων του εξωτερικού
» ανέδειξε την Τρίτη 25 Ιουλίου ενώπιον της Ολομέλειας της Βουλής η υπουργός Εσωτερικών, Νίκη Κεραμέως.
Η υπουργός επισήμανε τον ισχυρό συμβολισμό της επετείου Αποκατάστασης της Δημοκρατίας, η οποία συμπίπτει με τις ημέρες συζήτησης και ψήφισης του νομοσχεδίου στην Ολομέλεια και σηματοδοτεί ένα νέο πολιτικό ορόσημο για όλες τις Ελληνίδες και όλους τους Έλληνες, όπου κι αν βρίσκονται ανά την υφήλιο, υπογραμμίζοντας τα παρακάτω πέντε επιχειρήματα υπέρ της ψήφισης:
Πρώτον, υπηρέτηση του Συντάγματος: Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο και την άρση όλων των περιορισμών στην άσκηση του δικαιώματος ψήφου στο εξωτερικό από Έλληνες που βρίσκονται εκεί μόνιμα ή προσωρινά, ενισχύονται δύο βασικές συνταγματικές αρχές:
η αρχή της καθολικότητας στο δικαίωμα ψήφου, που σε δημοκρατικά πολιτεύματα έχουν όλοι οι πολίτες, χωρίς περιορισμούς, και η αρχή της ισότητας της ψήφου.
Δεύτερον, εξορθολογισμός μιας στρέβλωσης: Εντός της Επικράτειας αναγνωρίζεται ότι δεν πρέπει να υπάρχουν εμπόδια στη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, γι' αυτό και η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους γίνεται αυτόματα όταν ένας πολίτης κλείνει τα 17. Αντίθετα, για το εξωτερικό υπάρχουν περιττές προϋποθέσεις που εμποδίζουν πολίτες που έχουν δικαίωμα ψήφου να υποβάλουν αίτηση για συμμετοχή στις εκλογές. Διευκολύνεται συνεπώς με την προτεινόμενη ρύθμιση η άσκηση ενός δικαιώματος που ήδη έχουν.
Τρίτον, ενίσχυση των δεσμών των απόδημων Ελλήνων με τη χώρα: Η συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες ενισχύει περαιτέρω το ενδιαφέρον και τους δεσμούς των Ελλήνων που ζουν στο εξωτερικό με τη χώρα, με τεράστια αμοιβαία οφέλη. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, από ολόκληρο τον κόσμο, μέσω των οργανώσεών τους, έσπευσαν να δηλώσουν τη στήριξή τους στην πρωτοβουλία της κυβέρνησης, προβάλλοντας το δίκαιο αίτημα για κατάργηση των περιορισμών, ώστε να μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμα της ψήφου, καταδεικνύοντας την εγγύτητα που νιώθουν και εξακολουθούν να θέλουν να διατηρήσουν με την Ελλάδα.
Τέταρτον, καταρρίπτεται η διασπορά δύο ταχυτήτων: Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς, ανάμεσα στους Έλληνες του εξωτερικού που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για εγγραφή στους ειδικούς καταλόγους εκλογέων εξωτερικού ευνοούνται οι πιο εύποροι που μπορούν να ταξιδέψουν στην Ελλάδα μόνο γι' αυτόν τον σκοπό και όσοι ζουν σε πιο κοντινές χώρες. Η αδικία αυτή πρέπει να αποκατασταθεί.
Πέμπτον, σήμερα το άλμα μπροστά είναι εφικτό – έχει επιτευχθεί ευρεία πολιτική και κοινωνική συναίνεση: Οι συνθήκες ύστερα από μισό αιώνα έχουν πλέον ωριμάσει. Η απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών που απαιτεί το άρθρο 51 του Συντάγματος επιτέλους συγκεντρώνεται. Ο αριθμός των βουλευτών των Κοινοβουλευτικών Ομάδων που έχουν εκφραστεί θετικά κατά την επεξεργασία του παρόντος νομοσχεδίου υπερβαίνει τους 200 που απαιτούνται για την ψήφιση του νόμου.
Έχει όμως επιτευχθεί και μία σημαντική κοινωνική συναίνεση, η οποία οικοδομείται εδώ και χρόνια, εντός και εκτός Ελλάδος. Χαρακτηριστική ως προς αυτό ήταν και η ομόθυμη στήριξη όλων των φορέων που κλήθηκαν από τα κόμματα, προς την προτεινόμενη ρύθμιση.
Η κυρία Κεραμέως, κατά τη διάρκεια της ομιλίας της, χαρακτήρισε την πρόταση που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ αντιδημοκρατική, δηλώνοντας παράλληλα ότι «είναι πραγματικά πρωτοφανές, και αντιδημοκρατικό, να υπάρχει τροπολογία, αυτή του ΣΥΡΙΖΑ, που αφαιρεί το δικαίωμα ψήφου από εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες πολίτες. Όχι μόνο δεν θέλετε να διευκολυνθεί η άσκηση του δικαιώματος ψήφου για τους Έλληνες που ζουν ή βρίσκονται στο εξωτερικό την ημέρα των εκλογών, αλλά επιδιώκετε να τους στερήσετε το πιο βασικό δημοκρατικό τους δικαίωμα με το να μην προσμετράται η ψήφος τους στο συνολικό εθνικό αποτέλεσμα».
Κλείνοντας την ομιλία της, η υπουργός υπογράμμισε: «Σας καλώ να υπερψηφίσετε το νομοθέτημα αυτό. Να αξιοποιήσουμε την ιστορική ευκαιρία που όλοι μαζί έχουμε, ύστερα από 48 χρόνια συζητήσεων. Να αποκαταστήσουμε την ισότητα της ψήφου για όλους τους Έλληνες πολίτες, όπου κι αν ζουν. Να στείλουμε ένα κοινό και ηχηρό μήνυμα στον απανταχού ελληνισμό: ότι θέλουμε η φωνή των Ελλήνων πολιτών σε ολόκληρο τον κόσμο να ακούγεται πιο δυνατά, χωρίς εμπόδια, χωρίς περιορισμούς. Σας καλώ, στην επέτειο της αποκατάστασης της Δημοκρατίας, να διευκολύνουμε την άσκηση του πιο βασικού δημοκρατικού δικαιώματος για κάθε πολίτη. Του δικαιώματος της ψήφου».
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Εν μέσω εξαιρετικά δύσκολων συνθηκών, εν μέσω πολύ δύσκολων καιρικών φαινομένων, εν μέσω ενός τιτάνιου αγώνα των πυροσβεστών μας, του προσωπικού της πολιτικής προστασίας, των ενστόλων μας συνολικά, των δυνάμεων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των εθελοντών μας, τους οποίους όλους ευχαριστούμε από καρδιάς, έρχεται προς συζήτηση στη Βουλή το πρώτο νομοσχέδιο της νέας κυβέρνησης.
Τις ημέρες που γιορτάζουμε την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα μας, το Κοινοβούλιο συζητεί την κατάργηση κάθε περιορισμού που εμπόδιζε την άσκηση του δικαιώματος ψήφου των Ελλήνων πολιτών που ζουν ή που βρίσκονται την ημέρα των εκλογών στο εξωτερικό.
Ο συμβολισμός είναι ισχυρός. Με την πρότασή μας δεν ρυθμίζεται απλώς μία εκκρεμότητα 48 ετών. Με την πρότασή μας τερματίζεται ένας αντιδημοκρατικός παραλογισμός, που κρατούσε για δεκαετίες εκτός εκλογικής διαδικασίας εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, που έχουν δικαίωμα ψήφου αλλά δεν μπορούσαν να το ασκήσουν.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, η κυβέρνηση, το Υπουργείο Εσωτερικών, θεωρούμε τη ρύθμιση αυτή μείζονος σημασίας και ακριβώς γι’ αυτό επιδιώξαμε και επιδιώκουμε τη μέγιστη διακομματική συναίνεση.
Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να ευχαριστήσω θερμά τον αναπληρωτή υπουργό, Θοδωρή Λιβάνιο, καθώς και τους προκατόχους μου, Τάκη Θεοδωρικάκο και Μάκη Βορίδη, που συνέβαλαν τα μέγιστα στην ωρίμανση των συνθηκών, ώστε σήμερα να μπορούμε να συζητούμε στη Βουλή των Ελλήνων το ιστορικό αυτό πέρασμα σε μία νέα εποχή για την πολιτική ζωή του ελληνισμού.
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Είναι γνωστή η διαδρομή της συγκεκριμένης ρύθμισης.
Οι προσπάθειες στη Μεταπολίτευση ξεκίνησαν από το 1975, πριν από πέντε δεκαετίες. Στις διαδοχικές συνταγματικές αναθεωρήσεις ρυθμίστηκε σταδιακά η σχετική πρόβλεψη του Συντάγματος για άσκηση του εκλογικού δικαιώματος στους εκτός Ελλάδος Έλληνες από το εξωτερικό, η οποία όμως έμεινε ανεφάρμοστη για σχεδόν 50 χρόνια.
Τον Δεκέμβριο του 2019, η προηγούμενη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, επί υπουργίας Τάκη Θεοδωρικάκου, θεσμοθέτησε τον νόμο 4648/2019, με τον οποίο, για πρώτη φορά οι Έλληνες πολίτες απέκτησαν το δικαίωμα εγγραφής σε ειδικούς καταλόγους εκλογέων εξωτερικού και άσκησης του εκλογικού τους δικαιώματος υπό συγκεκριμένες περιοριστικές προϋποθέσεις: α) να έχουν διαμείνει συνολικά δύο έτη εντός της Ελληνικής Επικράτειας κατά το χρονικό διάστημα των τελευταίων τριάντα πέντε ετών και β) να έχουν υποβάλει φορολογική δήλωση κατά το τρέχον ή το προηγούμενο των εκλογών φορολογικό έτος. Οι περιορισμοί αυτοί, όπως είναι γνωστό, προέκυψαν από την ανάγκη συμβιβασμού, ώστε να συγκεντρωθούν οι απαραίτητες από το Σύνταγμα 200 ψήφοι και να μπορέσει να τεθεί σε ισχύ το νομοθέτημα.
Το 2021, η κυβέρνησή μας, επί υπουργίας Μάκη Βορίδη, επιχείρησε να καταργήσει τους περιορισμούς αυτούς. Η προσπάθεια αυτή δεν τελεσφόρησε γιατί τα 3 κόμματα που στήριξαν το νομοθέτημα, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Ελληνική Λύση, αριθμούσαν 190 βουλευτές, συνεπώς δεν επετεύχθη η ελάχιστη πλειοψηφία των 200 βουλευτών που επιτάσσει το Σύνταγμα.
Σήμερα έχουμε την ιστορική ευκαιρία, αλλά και την ιστορική ευθύνη, να καταργήσουμε τους περιορισμούς αυτούς.
Θα εστιάσω επιγραμματικά σε 5 βασικά επιχειρήματα για την υπερψήφιση της ρύθμισης:
Υπηρετούμε το Σύνταγμα και τις αρχές του.
Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο και την άρση όλων των περιορισμών στην άσκηση του δικαιώματος ψήφου στο εξωτερικό από Έλληνες που βρίσκονται εκεί μόνιμα ή προσωρινά, ενισχύουμε δύο βασικές συνταγματικές αρχές:
την αρχή της καθολικότητας στο δικαίωμα ψήφου, που σε δημοκρατικά πολιτεύματα έχουν όλοι οι πολίτες, χωρίς περιορισμούς, και την αρχή της ισότητας της ψήφου.
Εξορθολογίζουμε μία στρέβλωση
Εντός της Επικράτειας, αναγνωρίζουμε ότι δεν πρέπει να υπάρχουν εμπόδια στη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, γι' αυτό και η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους γίνεται αυτόματα όταν ένας πολίτης κλείνει τα 17. Αντίθετα, για το εξωτερικό έχουμε θέσει περιττές προϋποθέσεις, αυθαίρετους περιορισμούς και γραφειοκρατικά αναχώματα που εμποδίζουν πολίτες που έχουν δικαίωμα ψήφου να υποβάλουν αίτηση για συμμετοχή στις εκλογές. Διευκολύνουμε συνεπώς με την προτεινόμενη ρύθμιση την άσκηση ενός δικαιώματος που ήδη έχουν.
Ενισχύουμε τους δεσμούς των απόδημων Ελλήνων με την πατρίδα μας
Η συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες ενισχύει περαιτέρω το ενδιαφέρον και τους δεσμούς των Ελλήνων που ζουν στο εξωτερικό με τη χώρα μας, με τεράστια αμοιβαία οφέλη. Είναι προς το συμφέρον μας να κρατήσουμε όλους τους Έλληνες κοντά στην Ελλάδα. Ενισχύοντας τη φωνή τους, δυναμώνουμε τη χώρα μας, τη διευρύνουμε, την κάνουμε να ακουστεί σε όλη τη γη. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, από ολόκληρο τον κόσμο, μέσω των οργανώσεών τους, έσπευσαν να δηλώσουν τη στήριξή τους στην πρωτοβουλία της Κυβέρνησης, προβάλλοντας το δίκαιο αίτημα για κατάργηση των περιορισμών, ώστε να μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμα της ψήφου, καταδεικνύοντας την εγγύτητα που νιώθουν και εξακολουθούν να θέλουν να διατηρήσουν με την Ελλάδα.
Καταρρίπτουμε τη διασπορά δυο ταχυτήτων
Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς, ανάμεσα στους Έλληνες του εξωτερικού που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για εγγραφή στους ειδικούς καταλόγους εκλογέων εξωτερικού, ευνοούνται οι πιο εύποροι που μπορούν να ταξιδέψουν στην Ελλάδα μόνο για αυτόν τον σκοπό και όσοι ζουν σε πιο κοντινές χώρες. Η αδικία αυτή πρέπει να αποκατασταθεί.
Σήμερα το άλμα μπροστά είναι εφικτό: Έχει επιτευχθεί ευρεία πολιτική και κοινωνική συναίνεση
Οι συνθήκες μετά από μισό αιώνα έχουν πλέον ωριμάσει. Η απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των Βουλευτών που απαιτεί το άρθρο 51 του Συντάγματος επιτέλους συγκεντρώνεται. Ο αριθμός των Βουλευτών των Κοινοβουλευτικών Ομάδων που έχουν εκφραστεί θετικά κατά την επεξεργασία του παρόντος νομοσχεδίου υπερβαίνει τους 200 που απαιτούνται για την ψήφιση του νόμου. Και θέλω εδώ να ευχαριστήσω θερμά τις πολιτικές δυνάμεις του κοινοβουλίου για τον γόνιμο διάλογο πριν την παρούσα κοινοβουλευτική διαδικασία, κατά το στάδιο της διαβούλευσης, αλλά και κατά τη διάρκεια αυτής. Και να ευχαριστήσω και το σημαντικό αριθμό των πολιτικών δυνάμεων για τη συναινετική διάθεση σε ένα τέτοιο μείζον εθνικό ζήτημα.
Έχει όμως επιτευχθεί και μία σημαντική κοινωνική συναίνεση, η οποία οικοδομείται εδώ και χρόνια, εντός και εκτός Ελλάδος. Χαρακτηριστική ως προς αυτό ήταν και η ομόθυμη στήριξη όλων των φορέων που κλήθηκαν από τα κόμματα, προς την προτεινόμενη ρύθμιση. Σας διαβάζω ένα απόσπασμα από την ανοιχτή επιστολή που απευθύνουν σε όλους μας, σε όλους τους Βουλευτές του Κοινοβουλίου, φορείς αποδήμων Ελλήνων που εκπροσωπούν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες του εξωτερικού.
«Κρατήστε ζωντανό το ενδιαφέρον των αποδήμων Ελλήνων για όσα συμβαίνουν στην Πατρίδα και διατηρήστε ζωντανούς τους δυνατούς δεσμούς μας με την Ελλάδα. Αναμένουμε και οι 300 βουλευτές να στηρίξετε την άρση των άδικων περιορισμών. Πρόκειται για δημοκρατικό χρέος και ιστορική ευκαιρία, γι’ αυτό και είναι μεγάλη η ευθύνη που βαραίνει, κάθε Ελληνίδα και Έλληνα βουλευτή. Είναι ζήτημα δικαιοσύνης και δημοκρατίας, πέρα και πάνω από κόμματα» [Κατάθεση στα πρακτικά]
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Θεωρώ αναγκαίο να αναφερθώ στις λίγες, ευτυχώς, φωνές, που τοποθετούνται αρνητικά, για να καταδειχτεί ότι η στάση τους δεν στηρίζεται σε σοβαρή επιχειρηματολογία, αλλά αποτελεί προϊόν μικροκομματικών υπολογισμών και φόβου σε σχέση με την άσκηση του δικαιώματος ψήφου των Ελλήνων πολιτών που ζουν στο εξωτερικό.
Μας λένε ότι δεν έχει συζητηθεί όσο θα έπρεπε η ρύθμιση και ότι ήρθε ξαφνικά. Είναι ωστόσο γνωστό ότι συζητάμε το θέμα 4 ολόκληρα χρόνια και με αφορμή τρεις ξεχωριστές νομοθετικές πρωτοβουλίες, το 2019, το 2021 και σήμερα, οι δύο τελευταίες επί ακριβώς της ίδιας προτεινόμενης νομοθετικής ρύθμισης. Ότι αποτελούσε προεκλογική δέσμευση της Νέας Δημοκρατίας και του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Μας λένε ότι «αλλοιώνουμε» τη βούληση του εκλογικού σώματος. Η πραγματικότητα είναι ότι όσοι περισσότεροι έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν το δικαίωμα ψήφου που ήδη κατέχουν, τόσο πιο αυθεντικά εκφράζεται το εκλογικό σώμα. Οι συμπατριώτες μας αυτοί έχουν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν στην Ελλάδα και να ψηφίσουν, έχουν ήδη το δικαίωμα ψήφου αλλά έχουν μεγάλα εμπόδια στην άσκησή του.
Μας λένε ότι δίνουμε το δικαίωμα ψήφου σε ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με την Ελλάδα. Πέρα από το ότι πρόκειται για προσβολή στους Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό, αποσιωπούν ότι πρώτον το δικαίωμα αυτό το έχουν ήδη αυτοί οι συμπατριώτες μας και δεύτερον ότι το Σύνταγμα – πολύ σωστά – δεν ορίζει προϋποθέσεις για το δικαίωμα ψήφου, που είναι καθολικό και ισότιμο για όλους τους Έλληνες πολίτες.
Μας λένε ότι διχάζουμε. Διχαστικό είναι να καταθέτεις τροπολογία που καθιστά τους Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό πολίτες δεύτερης κατηγορίας, αφού η ψήφος τους δεν προσμετράται στο συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα.
Είναι πραγματικά πρωτοφανές και αντιδημοκρατικό, να έχει κατατεθεί τροπολογία, αυτή του ΣΥΡΙΖΑ, που αφαιρεί το δικαίωμα ψήφου από εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες πολίτες. Όχι μόνο δεν θέλετε να διευκολυνθεί η άσκηση του δικαιώματος ψήφου για τους Έλληνες που ζουν ή βρίσκονται στο εξωτερικό την ημέρα των εκλογών, αλλά επιδιώκετε να τους στερήσετε το πιο βασικό δημοκρατικό τους δικαίωμα με το να μην προσμετράται η ψήφος τους στο συνολικό εθνικό αποτέλεσμα.
Και επιπλέον θα ήταν και προδήλως αντισυνταγματική μία τέτοια ρύθμιση για εκλογή αυτοτελώς και με ενιαίο ψηφοδέλτιο των αντιπροσώπων των εκτός επικρατείας εκλογέων. Θα ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με το άρθρο 51 παρ.3 του Συντάγματος και την αρχή της καθολικότητας και της ισότητας της ψήφου. Αυτές επιτάσσουν την ίση μεταχείριση και την ισοδυναμία της ψήφου, κοινώς ότι κάθε πολίτης που έχει το δικαίωμα στο εκλέγειν ασκεί ισοδύναμη επιρροή στο εκλογικό αποτέλεσμα. Η πρόταση του Σύριζα δημιουργεί δύο «λαούς/εκλογικά» σώματα Υποβιβάζει τους εκτός επικρατείας εκλογείς σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας ως προς την άσκηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων.
Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι,
Το ζήτημα που συζητούμε σήμερα υπερβαίνει κόμματα, σκοπιμότητες, πολιτικούς ανταγωνισμούς. Δεν είναι δεξιό, αριστερό, κεντρώο. Είναι ζήτημα Δημοκρατίας, Ζήτημα ισότητας. Είναι εθνικό ζήτημα.
Πρόκειται για υποχρέωση μίας σύγχρονης, δημοκρατικής, δίκαιης Πολιτείας, που ενισχύει τους δεσμούς των απανταχού παιδιών της με τη μητέρα Πατρίδα, που θέλει και μπορεί να δυναμώσει τη φωνή τους, που είναι και δική της φωνή, στον κόσμο, που δεν αποκλείει αλλά συμπεριλαμβάνει, που γνωρίζει και διεκδικεί το εθνικό της συμφέρον.
Διαπιστώσαμε όλες και όλοι, στη αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή, την επιθυμία των απόδημων Ελλήνων να ενισχύσουν και μέσω της ψήφου τους, τους δεσμούς τους με την Ελλάδα. Ακούσαμε την ευχή τους και οι 300 βουλευτές να στηρίξουν την άρση των άδικων περιορισμών.
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Σας καλώ να υπερψηφίσετε το νομοθέτημα αυτό.
Να αξιοποιήσουμε την ιστορική ευκαιρία που όλοι μαζί έχουμε, μετά από 48 χρόνια συζητήσεων.
Να αποκαταστήσουμε την ισότητα της ψήφου για όλους τους Έλληνες πολίτες, όπου και αν ζουν.
Να στείλουμε, ένα, κοινό και ηχηρό μήνυμα στον απανταχού ελληνισμό: ότι θέλουμε η φωνή των Ελλήνων πολιτών σε ολόκληρο τον κόσμο να ακούγεται πιο δυνατά, χωρίς εμπόδια, χωρίς περιορισμούς.
Σας καλώ, στην επέτειο της αποκατάστασης της Δημοκρατίας, να διευκολύνουμε την άσκηση του πιο βασικού δημοκρατικού δικαιώματος για κάθε πολίτη. Του δικαιώματος της ψήφου.
Σας καλώ, με τη θετική μας ψήφο, να ανοίξουμε ένα νέο, μεγάλο, κεφάλαιο στην ελληνική πολιτική ιστορία.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Η υπουργός επισήμανε τον ισχυρό συμβολισμό της επετείου Αποκατάστασης της Δημοκρατίας, η οποία συμπίπτει με τις ημέρες συζήτησης και ψήφισης του νομοσχεδίου στην Ολομέλεια και σηματοδοτεί ένα νέο πολιτικό ορόσημο για όλες τις Ελληνίδες και όλους τους Έλληνες, όπου κι αν βρίσκονται ανά την υφήλιο, υπογραμμίζοντας τα παρακάτω πέντε επιχειρήματα υπέρ της ψήφισης:
Πρώτον, υπηρέτηση του Συντάγματος: Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο και την άρση όλων των περιορισμών στην άσκηση του δικαιώματος ψήφου στο εξωτερικό από Έλληνες που βρίσκονται εκεί μόνιμα ή προσωρινά, ενισχύονται δύο βασικές συνταγματικές αρχές:
η αρχή της καθολικότητας στο δικαίωμα ψήφου, που σε δημοκρατικά πολιτεύματα έχουν όλοι οι πολίτες, χωρίς περιορισμούς, και η αρχή της ισότητας της ψήφου.
Δεύτερον, εξορθολογισμός μιας στρέβλωσης: Εντός της Επικράτειας αναγνωρίζεται ότι δεν πρέπει να υπάρχουν εμπόδια στη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, γι' αυτό και η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους γίνεται αυτόματα όταν ένας πολίτης κλείνει τα 17. Αντίθετα, για το εξωτερικό υπάρχουν περιττές προϋποθέσεις που εμποδίζουν πολίτες που έχουν δικαίωμα ψήφου να υποβάλουν αίτηση για συμμετοχή στις εκλογές. Διευκολύνεται συνεπώς με την προτεινόμενη ρύθμιση η άσκηση ενός δικαιώματος που ήδη έχουν.
Τρίτον, ενίσχυση των δεσμών των απόδημων Ελλήνων με τη χώρα: Η συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες ενισχύει περαιτέρω το ενδιαφέρον και τους δεσμούς των Ελλήνων που ζουν στο εξωτερικό με τη χώρα, με τεράστια αμοιβαία οφέλη. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, από ολόκληρο τον κόσμο, μέσω των οργανώσεών τους, έσπευσαν να δηλώσουν τη στήριξή τους στην πρωτοβουλία της κυβέρνησης, προβάλλοντας το δίκαιο αίτημα για κατάργηση των περιορισμών, ώστε να μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμα της ψήφου, καταδεικνύοντας την εγγύτητα που νιώθουν και εξακολουθούν να θέλουν να διατηρήσουν με την Ελλάδα.
Τέταρτον, καταρρίπτεται η διασπορά δύο ταχυτήτων: Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς, ανάμεσα στους Έλληνες του εξωτερικού που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για εγγραφή στους ειδικούς καταλόγους εκλογέων εξωτερικού ευνοούνται οι πιο εύποροι που μπορούν να ταξιδέψουν στην Ελλάδα μόνο γι' αυτόν τον σκοπό και όσοι ζουν σε πιο κοντινές χώρες. Η αδικία αυτή πρέπει να αποκατασταθεί.
Πέμπτον, σήμερα το άλμα μπροστά είναι εφικτό – έχει επιτευχθεί ευρεία πολιτική και κοινωνική συναίνεση: Οι συνθήκες ύστερα από μισό αιώνα έχουν πλέον ωριμάσει. Η απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών που απαιτεί το άρθρο 51 του Συντάγματος επιτέλους συγκεντρώνεται. Ο αριθμός των βουλευτών των Κοινοβουλευτικών Ομάδων που έχουν εκφραστεί θετικά κατά την επεξεργασία του παρόντος νομοσχεδίου υπερβαίνει τους 200 που απαιτούνται για την ψήφιση του νόμου.
Έχει όμως επιτευχθεί και μία σημαντική κοινωνική συναίνεση, η οποία οικοδομείται εδώ και χρόνια, εντός και εκτός Ελλάδος. Χαρακτηριστική ως προς αυτό ήταν και η ομόθυμη στήριξη όλων των φορέων που κλήθηκαν από τα κόμματα, προς την προτεινόμενη ρύθμιση.
Η κυρία Κεραμέως, κατά τη διάρκεια της ομιλίας της, χαρακτήρισε την πρόταση που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ αντιδημοκρατική, δηλώνοντας παράλληλα ότι «είναι πραγματικά πρωτοφανές, και αντιδημοκρατικό, να υπάρχει τροπολογία, αυτή του ΣΥΡΙΖΑ, που αφαιρεί το δικαίωμα ψήφου από εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες πολίτες. Όχι μόνο δεν θέλετε να διευκολυνθεί η άσκηση του δικαιώματος ψήφου για τους Έλληνες που ζουν ή βρίσκονται στο εξωτερικό την ημέρα των εκλογών, αλλά επιδιώκετε να τους στερήσετε το πιο βασικό δημοκρατικό τους δικαίωμα με το να μην προσμετράται η ψήφος τους στο συνολικό εθνικό αποτέλεσμα».
Κλείνοντας την ομιλία της, η υπουργός υπογράμμισε: «Σας καλώ να υπερψηφίσετε το νομοθέτημα αυτό. Να αξιοποιήσουμε την ιστορική ευκαιρία που όλοι μαζί έχουμε, ύστερα από 48 χρόνια συζητήσεων. Να αποκαταστήσουμε την ισότητα της ψήφου για όλους τους Έλληνες πολίτες, όπου κι αν ζουν. Να στείλουμε ένα κοινό και ηχηρό μήνυμα στον απανταχού ελληνισμό: ότι θέλουμε η φωνή των Ελλήνων πολιτών σε ολόκληρο τον κόσμο να ακούγεται πιο δυνατά, χωρίς εμπόδια, χωρίς περιορισμούς. Σας καλώ, στην επέτειο της αποκατάστασης της Δημοκρατίας, να διευκολύνουμε την άσκηση του πιο βασικού δημοκρατικού δικαιώματος για κάθε πολίτη. Του δικαιώματος της ψήφου».
Το πλήρες κείμενο της ομιλίας της υπουργού Εσωτερικών
Ευχαριστώ Κύριε Πρόεδρε,Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Εν μέσω εξαιρετικά δύσκολων συνθηκών, εν μέσω πολύ δύσκολων καιρικών φαινομένων, εν μέσω ενός τιτάνιου αγώνα των πυροσβεστών μας, του προσωπικού της πολιτικής προστασίας, των ενστόλων μας συνολικά, των δυνάμεων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των εθελοντών μας, τους οποίους όλους ευχαριστούμε από καρδιάς, έρχεται προς συζήτηση στη Βουλή το πρώτο νομοσχέδιο της νέας κυβέρνησης.
Τις ημέρες που γιορτάζουμε την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα μας, το Κοινοβούλιο συζητεί την κατάργηση κάθε περιορισμού που εμπόδιζε την άσκηση του δικαιώματος ψήφου των Ελλήνων πολιτών που ζουν ή που βρίσκονται την ημέρα των εκλογών στο εξωτερικό.
Ο συμβολισμός είναι ισχυρός. Με την πρότασή μας δεν ρυθμίζεται απλώς μία εκκρεμότητα 48 ετών. Με την πρότασή μας τερματίζεται ένας αντιδημοκρατικός παραλογισμός, που κρατούσε για δεκαετίες εκτός εκλογικής διαδικασίας εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, που έχουν δικαίωμα ψήφου αλλά δεν μπορούσαν να το ασκήσουν.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, η κυβέρνηση, το Υπουργείο Εσωτερικών, θεωρούμε τη ρύθμιση αυτή μείζονος σημασίας και ακριβώς γι’ αυτό επιδιώξαμε και επιδιώκουμε τη μέγιστη διακομματική συναίνεση.
Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να ευχαριστήσω θερμά τον αναπληρωτή υπουργό, Θοδωρή Λιβάνιο, καθώς και τους προκατόχους μου, Τάκη Θεοδωρικάκο και Μάκη Βορίδη, που συνέβαλαν τα μέγιστα στην ωρίμανση των συνθηκών, ώστε σήμερα να μπορούμε να συζητούμε στη Βουλή των Ελλήνων το ιστορικό αυτό πέρασμα σε μία νέα εποχή για την πολιτική ζωή του ελληνισμού.
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Είναι γνωστή η διαδρομή της συγκεκριμένης ρύθμισης.
Οι προσπάθειες στη Μεταπολίτευση ξεκίνησαν από το 1975, πριν από πέντε δεκαετίες. Στις διαδοχικές συνταγματικές αναθεωρήσεις ρυθμίστηκε σταδιακά η σχετική πρόβλεψη του Συντάγματος για άσκηση του εκλογικού δικαιώματος στους εκτός Ελλάδος Έλληνες από το εξωτερικό, η οποία όμως έμεινε ανεφάρμοστη για σχεδόν 50 χρόνια.
Τον Δεκέμβριο του 2019, η προηγούμενη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, επί υπουργίας Τάκη Θεοδωρικάκου, θεσμοθέτησε τον νόμο 4648/2019, με τον οποίο, για πρώτη φορά οι Έλληνες πολίτες απέκτησαν το δικαίωμα εγγραφής σε ειδικούς καταλόγους εκλογέων εξωτερικού και άσκησης του εκλογικού τους δικαιώματος υπό συγκεκριμένες περιοριστικές προϋποθέσεις: α) να έχουν διαμείνει συνολικά δύο έτη εντός της Ελληνικής Επικράτειας κατά το χρονικό διάστημα των τελευταίων τριάντα πέντε ετών και β) να έχουν υποβάλει φορολογική δήλωση κατά το τρέχον ή το προηγούμενο των εκλογών φορολογικό έτος. Οι περιορισμοί αυτοί, όπως είναι γνωστό, προέκυψαν από την ανάγκη συμβιβασμού, ώστε να συγκεντρωθούν οι απαραίτητες από το Σύνταγμα 200 ψήφοι και να μπορέσει να τεθεί σε ισχύ το νομοθέτημα.
Το 2021, η κυβέρνησή μας, επί υπουργίας Μάκη Βορίδη, επιχείρησε να καταργήσει τους περιορισμούς αυτούς. Η προσπάθεια αυτή δεν τελεσφόρησε γιατί τα 3 κόμματα που στήριξαν το νομοθέτημα, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Ελληνική Λύση, αριθμούσαν 190 βουλευτές, συνεπώς δεν επετεύχθη η ελάχιστη πλειοψηφία των 200 βουλευτών που επιτάσσει το Σύνταγμα.
Σήμερα έχουμε την ιστορική ευκαιρία, αλλά και την ιστορική ευθύνη, να καταργήσουμε τους περιορισμούς αυτούς.
Θα εστιάσω επιγραμματικά σε 5 βασικά επιχειρήματα για την υπερψήφιση της ρύθμισης:
Υπηρετούμε το Σύνταγμα και τις αρχές του.
Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο και την άρση όλων των περιορισμών στην άσκηση του δικαιώματος ψήφου στο εξωτερικό από Έλληνες που βρίσκονται εκεί μόνιμα ή προσωρινά, ενισχύουμε δύο βασικές συνταγματικές αρχές:
την αρχή της καθολικότητας στο δικαίωμα ψήφου, που σε δημοκρατικά πολιτεύματα έχουν όλοι οι πολίτες, χωρίς περιορισμούς, και την αρχή της ισότητας της ψήφου.
Εξορθολογίζουμε μία στρέβλωση
Εντός της Επικράτειας, αναγνωρίζουμε ότι δεν πρέπει να υπάρχουν εμπόδια στη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, γι' αυτό και η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους γίνεται αυτόματα όταν ένας πολίτης κλείνει τα 17. Αντίθετα, για το εξωτερικό έχουμε θέσει περιττές προϋποθέσεις, αυθαίρετους περιορισμούς και γραφειοκρατικά αναχώματα που εμποδίζουν πολίτες που έχουν δικαίωμα ψήφου να υποβάλουν αίτηση για συμμετοχή στις εκλογές. Διευκολύνουμε συνεπώς με την προτεινόμενη ρύθμιση την άσκηση ενός δικαιώματος που ήδη έχουν.
Ενισχύουμε τους δεσμούς των απόδημων Ελλήνων με την πατρίδα μας
Η συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες ενισχύει περαιτέρω το ενδιαφέρον και τους δεσμούς των Ελλήνων που ζουν στο εξωτερικό με τη χώρα μας, με τεράστια αμοιβαία οφέλη. Είναι προς το συμφέρον μας να κρατήσουμε όλους τους Έλληνες κοντά στην Ελλάδα. Ενισχύοντας τη φωνή τους, δυναμώνουμε τη χώρα μας, τη διευρύνουμε, την κάνουμε να ακουστεί σε όλη τη γη. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, από ολόκληρο τον κόσμο, μέσω των οργανώσεών τους, έσπευσαν να δηλώσουν τη στήριξή τους στην πρωτοβουλία της Κυβέρνησης, προβάλλοντας το δίκαιο αίτημα για κατάργηση των περιορισμών, ώστε να μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμα της ψήφου, καταδεικνύοντας την εγγύτητα που νιώθουν και εξακολουθούν να θέλουν να διατηρήσουν με την Ελλάδα.
Καταρρίπτουμε τη διασπορά δυο ταχυτήτων
Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς, ανάμεσα στους Έλληνες του εξωτερικού που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για εγγραφή στους ειδικούς καταλόγους εκλογέων εξωτερικού, ευνοούνται οι πιο εύποροι που μπορούν να ταξιδέψουν στην Ελλάδα μόνο για αυτόν τον σκοπό και όσοι ζουν σε πιο κοντινές χώρες. Η αδικία αυτή πρέπει να αποκατασταθεί.
Σήμερα το άλμα μπροστά είναι εφικτό: Έχει επιτευχθεί ευρεία πολιτική και κοινωνική συναίνεση
Οι συνθήκες μετά από μισό αιώνα έχουν πλέον ωριμάσει. Η απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των Βουλευτών που απαιτεί το άρθρο 51 του Συντάγματος επιτέλους συγκεντρώνεται. Ο αριθμός των Βουλευτών των Κοινοβουλευτικών Ομάδων που έχουν εκφραστεί θετικά κατά την επεξεργασία του παρόντος νομοσχεδίου υπερβαίνει τους 200 που απαιτούνται για την ψήφιση του νόμου. Και θέλω εδώ να ευχαριστήσω θερμά τις πολιτικές δυνάμεις του κοινοβουλίου για τον γόνιμο διάλογο πριν την παρούσα κοινοβουλευτική διαδικασία, κατά το στάδιο της διαβούλευσης, αλλά και κατά τη διάρκεια αυτής. Και να ευχαριστήσω και το σημαντικό αριθμό των πολιτικών δυνάμεων για τη συναινετική διάθεση σε ένα τέτοιο μείζον εθνικό ζήτημα.
Έχει όμως επιτευχθεί και μία σημαντική κοινωνική συναίνεση, η οποία οικοδομείται εδώ και χρόνια, εντός και εκτός Ελλάδος. Χαρακτηριστική ως προς αυτό ήταν και η ομόθυμη στήριξη όλων των φορέων που κλήθηκαν από τα κόμματα, προς την προτεινόμενη ρύθμιση. Σας διαβάζω ένα απόσπασμα από την ανοιχτή επιστολή που απευθύνουν σε όλους μας, σε όλους τους Βουλευτές του Κοινοβουλίου, φορείς αποδήμων Ελλήνων που εκπροσωπούν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες του εξωτερικού.
«Κρατήστε ζωντανό το ενδιαφέρον των αποδήμων Ελλήνων για όσα συμβαίνουν στην Πατρίδα και διατηρήστε ζωντανούς τους δυνατούς δεσμούς μας με την Ελλάδα. Αναμένουμε και οι 300 βουλευτές να στηρίξετε την άρση των άδικων περιορισμών. Πρόκειται για δημοκρατικό χρέος και ιστορική ευκαιρία, γι’ αυτό και είναι μεγάλη η ευθύνη που βαραίνει, κάθε Ελληνίδα και Έλληνα βουλευτή. Είναι ζήτημα δικαιοσύνης και δημοκρατίας, πέρα και πάνω από κόμματα» [Κατάθεση στα πρακτικά]
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Θεωρώ αναγκαίο να αναφερθώ στις λίγες, ευτυχώς, φωνές, που τοποθετούνται αρνητικά, για να καταδειχτεί ότι η στάση τους δεν στηρίζεται σε σοβαρή επιχειρηματολογία, αλλά αποτελεί προϊόν μικροκομματικών υπολογισμών και φόβου σε σχέση με την άσκηση του δικαιώματος ψήφου των Ελλήνων πολιτών που ζουν στο εξωτερικό.
Μας λένε ότι δεν έχει συζητηθεί όσο θα έπρεπε η ρύθμιση και ότι ήρθε ξαφνικά. Είναι ωστόσο γνωστό ότι συζητάμε το θέμα 4 ολόκληρα χρόνια και με αφορμή τρεις ξεχωριστές νομοθετικές πρωτοβουλίες, το 2019, το 2021 και σήμερα, οι δύο τελευταίες επί ακριβώς της ίδιας προτεινόμενης νομοθετικής ρύθμισης. Ότι αποτελούσε προεκλογική δέσμευση της Νέας Δημοκρατίας και του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Μας λένε ότι «αλλοιώνουμε» τη βούληση του εκλογικού σώματος. Η πραγματικότητα είναι ότι όσοι περισσότεροι έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν το δικαίωμα ψήφου που ήδη κατέχουν, τόσο πιο αυθεντικά εκφράζεται το εκλογικό σώμα. Οι συμπατριώτες μας αυτοί έχουν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν στην Ελλάδα και να ψηφίσουν, έχουν ήδη το δικαίωμα ψήφου αλλά έχουν μεγάλα εμπόδια στην άσκησή του.
Μας λένε ότι δίνουμε το δικαίωμα ψήφου σε ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με την Ελλάδα. Πέρα από το ότι πρόκειται για προσβολή στους Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό, αποσιωπούν ότι πρώτον το δικαίωμα αυτό το έχουν ήδη αυτοί οι συμπατριώτες μας και δεύτερον ότι το Σύνταγμα – πολύ σωστά – δεν ορίζει προϋποθέσεις για το δικαίωμα ψήφου, που είναι καθολικό και ισότιμο για όλους τους Έλληνες πολίτες.
Μας λένε ότι διχάζουμε. Διχαστικό είναι να καταθέτεις τροπολογία που καθιστά τους Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό πολίτες δεύτερης κατηγορίας, αφού η ψήφος τους δεν προσμετράται στο συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα.
Είναι πραγματικά πρωτοφανές και αντιδημοκρατικό, να έχει κατατεθεί τροπολογία, αυτή του ΣΥΡΙΖΑ, που αφαιρεί το δικαίωμα ψήφου από εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες πολίτες. Όχι μόνο δεν θέλετε να διευκολυνθεί η άσκηση του δικαιώματος ψήφου για τους Έλληνες που ζουν ή βρίσκονται στο εξωτερικό την ημέρα των εκλογών, αλλά επιδιώκετε να τους στερήσετε το πιο βασικό δημοκρατικό τους δικαίωμα με το να μην προσμετράται η ψήφος τους στο συνολικό εθνικό αποτέλεσμα.
Και επιπλέον θα ήταν και προδήλως αντισυνταγματική μία τέτοια ρύθμιση για εκλογή αυτοτελώς και με ενιαίο ψηφοδέλτιο των αντιπροσώπων των εκτός επικρατείας εκλογέων. Θα ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με το άρθρο 51 παρ.3 του Συντάγματος και την αρχή της καθολικότητας και της ισότητας της ψήφου. Αυτές επιτάσσουν την ίση μεταχείριση και την ισοδυναμία της ψήφου, κοινώς ότι κάθε πολίτης που έχει το δικαίωμα στο εκλέγειν ασκεί ισοδύναμη επιρροή στο εκλογικό αποτέλεσμα. Η πρόταση του Σύριζα δημιουργεί δύο «λαούς/εκλογικά» σώματα Υποβιβάζει τους εκτός επικρατείας εκλογείς σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας ως προς την άσκηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων.
Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι,
Το ζήτημα που συζητούμε σήμερα υπερβαίνει κόμματα, σκοπιμότητες, πολιτικούς ανταγωνισμούς. Δεν είναι δεξιό, αριστερό, κεντρώο. Είναι ζήτημα Δημοκρατίας, Ζήτημα ισότητας. Είναι εθνικό ζήτημα.
Πρόκειται για υποχρέωση μίας σύγχρονης, δημοκρατικής, δίκαιης Πολιτείας, που ενισχύει τους δεσμούς των απανταχού παιδιών της με τη μητέρα Πατρίδα, που θέλει και μπορεί να δυναμώσει τη φωνή τους, που είναι και δική της φωνή, στον κόσμο, που δεν αποκλείει αλλά συμπεριλαμβάνει, που γνωρίζει και διεκδικεί το εθνικό της συμφέρον.
Διαπιστώσαμε όλες και όλοι, στη αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή, την επιθυμία των απόδημων Ελλήνων να ενισχύσουν και μέσω της ψήφου τους, τους δεσμούς τους με την Ελλάδα. Ακούσαμε την ευχή τους και οι 300 βουλευτές να στηρίξουν την άρση των άδικων περιορισμών.
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Σας καλώ να υπερψηφίσετε το νομοθέτημα αυτό.
Να αξιοποιήσουμε την ιστορική ευκαιρία που όλοι μαζί έχουμε, μετά από 48 χρόνια συζητήσεων.
Να αποκαταστήσουμε την ισότητα της ψήφου για όλους τους Έλληνες πολίτες, όπου και αν ζουν.
Να στείλουμε, ένα, κοινό και ηχηρό μήνυμα στον απανταχού ελληνισμό: ότι θέλουμε η φωνή των Ελλήνων πολιτών σε ολόκληρο τον κόσμο να ακούγεται πιο δυνατά, χωρίς εμπόδια, χωρίς περιορισμούς.
Σας καλώ, στην επέτειο της αποκατάστασης της Δημοκρατίας, να διευκολύνουμε την άσκηση του πιο βασικού δημοκρατικού δικαιώματος για κάθε πολίτη. Του δικαιώματος της ψήφου.
Σας καλώ, με τη θετική μας ψήφο, να ανοίξουμε ένα νέο, μεγάλο, κεφάλαιο στην ελληνική πολιτική ιστορία.
Σας ευχαριστώ πολύ.
