H ιδέα της απευθείας εκλογής αρχηγού δικαιωματικά ανήκει στον Γιώργο Παπανδρέου . Την εφάρμοσε για πρώτη φορά στο ΠΑΣΟΚ τον Φεβρουάριο του 2004 για τον εαυτό του και μάλιστα χωρίς, τότε, να έχει αντίπαλο, καθώς είχε πάρει το δακτυλίδι από τον Κώστα Σημίτη.

Η πραγματικά μεγάλη μάχη έγινε μερικά χρόνια μετά, τον Νοέμβριο του 2007 και αφού το ΠΑΣΟΚ είχε χάσει τις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Η σύγκρουση μεταξύ του Γιώργου Παπανδρέου και του Ευάγγελου Βενιζέλου ήταν σφοδρότατη και λίγο έλειψε να οδηγήσει το ΠΑΣΟΚ σε διάσπαση. Στις εκλογές εκείνες είχαν ψηφίσει 770 χιλιάδες μέλη και φίλοι του κόμματος! Λίγα χρόνια μετά, τον Νοέμβριο του 2009 και η ΝΔ υιοθέτησε τη σχετική διαδικασία, με την εντονότατη αντιπαράθεση μεταξύ του Αντώνη Σαμαρά και της Ντόρας Μπακογιάννη. Στην γαλάζια κάλπη προσήλθαν τότε 782χιλιάδες μέλη και φίλοι της ΝΔ.

Οι αριθμοί αυτοί μοιάζουν σήμερα απλησίαστοι, έστω και αν στην εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη (2016) πήγαν περίπου 400χιλιάδες, ενώ στην εκλογή της (2017) πήγαν 210 χιλιάδες και του Νίκου Ανδρουλάκη (2021) 270χιλιάδες.

Η συμμετοχή παίζει καταλυτικό ρόλο για τη δυναμική που αναπτύσσει το πρόσωπο που εκλέγεται, καθώς δεν είναι τυχαίο πως οι κύριοι Παπανδρέου, Σαμαράς και Μητσοτάκης αμέσως μετά την εκλογή τους από τη βάση των κομμάτων τους εκλέχτηκαν και πρωθυπουργοί.

Το πείραμα μοιάζει πρωτόγνωρο και για τον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς στην προηγούμενη εκλογή ηγεσίας από τη βάση ο Αλέξης Τσίπρας ήταν μοναδικός υποψήφιος και αδιαφιλονίκητος ηγέτης του κόμματος. Σε εκείνη την εσωκομματική διαδικασία είχαν πάρει μέρος 151χιλιάδες μέλη του ΣΥΡΙΖΑ. Το νούμερο αυτό, σε σχέση με την αυριανή ψηφοφορία, μοιάζει απλησίαστο. Τα κομματικά στελέχη κρατούν χαμηλά τον πήχη και μάλιστα στις κατ ’ιδίαν συνομιλίες παραδέχονται πως αν δεν είχε υπάρξει η υποψηφιότητα του κ. Κασσελάκη μπορεί η συμμετοχή να μην ξεπερνούσε ούτε τις 40χιλιάδες.

Έμπειροι παράγοντες της Κουμουνδούρου με γνώση της κομματικής γεωγραφίας εκτιμούν ότι μπορεί η συμμετοχή να φτάσει ή και να ξεπεράσει τις 60χιλιάδες, αφήνοντας μια χαραμάδα αισιοδοξίας λόγω του σχετικού ντόρου που έχει γίνει τις τελευταίες εβδομάδες. Σε κάθε περίπτωση, όμως, θεωρούν ότι τα νούμερα αυτά δεν δίνουν περαιτέρω ώθηση στο πρόσωπο που θα διαδεχτεί τον Αλέξη Τσίπρα. Αντιθέτως, λένε, θα είναι αναπόφευκτες οι συγκρίσεις τόσο με τα νούμερα που είχε συγκεντρώσει ο κ. Τσίπρας όσο και με τα πολύ υψηλά ποσοστά συμμετοχής στο ΠΑΣΟΚ το 2021.