Στις περισσότερες των περιπτώσεων πρόωρων εκλογών τα εθνικά θέµατα έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο. Έναν ρόλο που τους «αναθέτει» το ίδιο το Σύνταγµα. Και αυτό διότι, όπως αναφέρεται στο άρθρο 41, παράγραφο 2 του Καταστατικού Χάρτη της χώρας, η διάλυση της Βουλής γίνεται για ανανέωση της λαϊκής εντολής, προκειµένου να αντιµετωπιστεί εθνικό θέµα εξαιρετικής σηµασίας. Βεβαίως, «εθνικό θέµα» µπορεί να χαρακτηριστεί οτιδήποτε αφορά σε µια κρίσιµη περίπτωση για τη χώρα. Όπως, λ.χ., ένα οικονοµικό πρόβληµα που προκύπτει από το ενδεχόµενο χρεοκοπίας της.

Όµως, στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, ως εθνικά θέµατα που κινούν εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις έχουν χαρακτηριστεί προβλήµατα της εξωτερικής πολιτικής µας και των διεθνών σχέσεών µας. Οι τελευταίες κινήσεις της κυβέρνησης σε θέµατα που, κατά την κυβερνητική τριετία, δεν µας είχε συνηθίσει, δηλαδή στα εθνικά ζητήµατα και κυρίως στις σχέσεις µας µε την Τουρκία, δηµιουργούν εύλογες υπόνοιες για την εξής κυβερνητική τακτική: πολλαπλασιάζει τις αφορµές για πρόωρη προσφυγή στις κάλπες, µε δεδοµένο ότι το πολιτικό βάρος από την εφαρµογή της λαίλαπας των πρόσθετων µέτρων που έχει συµφωνήσει και θα αρχίσουν να εφαρµόζονται πιθανώς και από τα τέλη του 2018 θέλει να το επωµιστεί άλλος. Το Κυπριακό υπήρξε ένα διαχρονικό εθνικό ζήτηµα από τα µέσα της δεκαετίας του ’50, το οποίο ακόµα και σήµερα παραµένει άλυτο, έχοντας µάλιστα προηγηθεί η τουρκική κατοχή του βορείου τµήµατος της Κύπρου.  

ΑΠΟ ΤΟ 1955

Ειδικώς το Κυπριακό -µε τελευταία απόπειρα επίλυσής του το περιβόητο «Σχέδιο Ανάν», το οποίο απέρριψε ο Τάσσος Παπαδόπουλος αλλά και ο Κώστας Καραµανλής- απασχολεί τις ελληνικές κυβερνήσεις περισσότερο από µισόν αιώνα. Θα αναφέρουµε δύο χαρακτηριστικά παραδείγµατα. Αναλαµβάνοντας τον Οκτώβριο του 1955 τη διακυβέρνηση της χώρας, ο Κωνσταντίνος Καραµανλής δήλωνε ότι αποστολή της κυβέρνησής του είναι η αντιµετώπιση «επειγόντων εθνικών θεµάτων».

Τότε ως µοναδικό εθνικό ζήτηµα είχε αναδειχθεί το Κυπριακό. Αλλά και µετά τις εκλογές του 1956 ο Καραµανλής µε δήλωσή του οµολόγησε δηµοσίως ότι επέσπευσε τις εκλογές προκειµένου να αγωνιστεί για την πλήρη δικαίωση των Κυπρίων. Οι εκλογές του Σεπτεµβρίου του 1977 έγιναν πρόωρα. Και ο λόγος ήταν η κρισιµότητα των εθνικών θεµάτων, τα οποία ο Καραµανλής, ως πρωθυπουργός, είχε επικαλεστεί απευθυνόµενος στον τότε Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο για να διαλύσει τη Βουλή και να προκηρυχθούν εκλογές.

Οι λόγοι της επίσπευσης είναι καθαρώς εθνικοί, τόνιζε ο Καραµανλής. Και πάλι το Κυπριακό ήταν το µείζον εθνικό ζήτηµα µαζί µε τη σοβαρή τότε διένεξη µε την Τουρκία, που θα µπορούσε να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, δεδοµένου ότι τρία χρόνια πριν είχαν µεσολαβήσει δύο εισβολές «Αττίλας» στην Κύπρο. Αλλά και µερικά χρόνια µετά, το 1981, πριν από τη λήξη της θητείας της κυβέρνησης Ράλλη, η χώρα προσήλθε πρόωρα στις κάλπες, πάλι µε το πρόσχηµα εθνικού ζητήµατος, το οποίο, όπως προαναφέρθηκε, είναι µια από τις «αφορµές» που επιτρέπει το Σύνταγµα για διεξαγωγή πρόωρων εκλογών.  

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΙ ΣΗΜΙΤΗΣ

Η ίδια τακτική ακολουθήθηκε και από τον Ανδρέα Παπανδρέου. Τον Απρίλιο του 1985 και τέσσερις µήνες πριν από την εξάντληση της τετραετούς θητείας της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, ο Ανδρέας Παπανδρέου επικαλέστηκε και πάλι εθνικής σηµασίας θέµα, που δεν ήταν άλλο από το Κυπριακό. Κοντά σε αυτό, για πρώτη φορά έγινε νύξη και για τη συνταγµατική αναθεώρηση ως εθνικό θέµα, καθώς, όπως προείπαµε, υπήρξαν και περιπτώσεις πολιτικών εξελίξεων που οφείλονταν σε εσωτερικά ζητήµατα, τα οποία κάλλιστα οι κυβερνήσεις µπορούσαν να επικαλεστούν ως κρίσιµα.

Ζητώντας εκλογές ο Παπανδρέου από τον τότε πρόεδρο Σαρτζετάκη υποστήριξε τα εξής: «Το Κυπριακό, που αποτελεί εξαιρετικής σηµασίας εθνικό θέµα, παρουσίασε πρόσφατα εµπλοκή, η οποία το οδήγησε σε κρίσιµο σηµείο». Μοναδική αφορµή να προκύψει «εθνικό ζήτηµα» που να επιτάσσει τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, χωρίς το ζήτηµα αυτό να είναι εξωτερικής πολιτικής, υπήρξε το 1990, όταν τον Απρίλιο η χώρα προσήλθε πρόωρα στις κάλπες για την αντιµετώπιση της οικονοµικής κρίσης.

Όµως και το 1993 ο Κ. Μητσοτάκης επικαλέστηκε εθνικά ζητήµατα ζητώντας προώρως την ανανέωση της λαϊκής εντολής προς την κυβέρνησή του, προκειµένου να τα αντιµετωπίσει. Βασικό εθνικό ζήτηµα εκείνη την εποχή ήταν το λεγόµενο Μακεδονικό, δεδοµένου µάλιστα ότι είχαν προηγηθεί και ενδοκυβερνητικές διαφωνίες ως προς την ονοµασία των Σκοπίων και τη διευθέτησή της.

Το 1996 ο Κώστας Σηµίτης, που είχε διαδεχτεί τον Ανδρέα Παπανδρέου στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και στην πρωθυπουργία, επιζήτησε πρόωρες εκλογές και επικαλέστηκε και αυτός εθνικό θέµα. Το εθνικό ζήτηµα «εξαιρετικής σηµασίας» αυτήν τη φορά ήταν οι διαταραγµένες σχέσεις µε την Τουρκία και οι σχέσεις µε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για δεύτερη φορά στη θητεία του, ο κ. Σηµίτης επικαλέστηκε, µιλώντας στον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας, την Ευρωπαϊκή Ένωση για την προκήρυξη πρόωρων εκλογών.

Ήταν οι εκλογές του 2000 και διεξήχθησαν πέντε µήνες πριν από τη λήξη της κανονικής θητείας της κυβέρνησης Σηµίτη. Το Κυπριακό, υπό µια άλλη όµως οπτική, αποτέλεσε για τον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σηµίτη το πρόσχηµα για την προκήρυξη πρόωρων εκλογών, έστω και αν η επίσπευσή τους έγινε µόνον έναν µήνα πριν από την εξάντληση της κυβερνητικής τετραετίας. Αυτήν τη φορά η αφορµή ήταν η επικείµενη ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.  

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ

Τα εθνικά ζητήµατα το 2007 πήραν άλλη χροιά, και από θέµατα εξωτερικών σχέσεων µεταβλήθηκαν σε αµιγώς κρίσιµα εσωτερικά. Ήταν οι µεταρρυθµίσεις στην οικονοµία και την Παιδεία. Αυτά τα δύο ζητήµατα επικαλέστηκε στον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας ο Κώστας Καραµανλής και ζήτησε πρόωρη προσφυγή στις κάλπες.

Την οικονοµική κρίση επικαλέστηκε και το 2009 ο Κώστας Καραµανλής, προκειµένου να ζητήσει εκλογές επάνω στη διετία. Όπως προκύπτει από την παραπάνω παράθεση της επίκλησης λόγων εθνικής σηµασίας για πρόωρες εκλογές, το Κυπριακό υπήρξε ένα θέµα «πασπαρτού», καθώς έγινε η επίκλησή του πέντε φορές, ενώ δύο φορές «επιστρατεύτηκαν» οι τεταµένες σχέσεις µε την Τουρκία και µία το Σκοπιανό. Βεβαίως, σε καµία από τις περιπτώσεις η νέα κυβέρνηση που προέκυψε δεν έδωσε λύση στα εθνικά ζητήµατα. Και σε µερικές περιπτώσεις το εθνικό θέµα είχε και τις επιπτώσεις του στο εκλογικό αποτέλεσµα.

Έτσι, το συµπέρασµα που προκύπτει είναι ότι οι κυβερνήσεις απλώς ζητούσαν το πρόσχηµα για να προσφύγουν σε κάλπες σε προσφορότερο γι' αυτές χρόνο. Ή, στην καλύτερη περίπτωση, για να έχουν νωπή λαϊκή εντολή κυρίως για τα εσωτερικά ζητήµατα, χωρίς να τολµούν λύσεις στα εξωτερικά, οι οποίες ενδεχοµένως να εξήπταν το εθνικό θυµικό των Ελλήνων. Το οποίο -ας µη γελιόµαστε- σε αρκετές περιπτώσεις οι ίδιες οι κυβερνήσεις το εξήψαν για λόγους αποπροσανατολιστικούς από εσωτερικά προβλήµατα!    

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ», Παρασκευή 5 Ιανουαρίου 2018