ΕΚΤΑΚΤΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
ΥΠΠΟΑ: Νέα στρατηγική για τη διαχείριση δημοσίων ακινήτων στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου
Η νέα στρατηγική για τα δημόσια ακίνητα εκμετάλλευσης από τον ΟΔΑΠ διαρθρώνεται σε τρεις ζώνες, την μνημειακή, την εμπορική και την ζώνη κατοικίας
To σχέδιο δράσεων ανάπτυξης και βελτίωσης της διαχείρισης των δημοσίων ακινήτων στη Μεσαιωνική Πόλη
της Ρόδου από τον Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων παρουσιάστηκε σε σύσκεψη υπό την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, με τη συμμετοχή του Γενικoύ Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (DG REFORM) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Mario Nava.
Το έργο υλοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του ΟΔΑΠ και, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG REFORM), με ανάδοχο την AARC και με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση, μέσω του Προγράμματος Στήριξης Διαρθωτικών Προγραμμάτων, ενώ βασίζεται σε διεθνείς καλές πρακτικές και παραδείγματα.
Στη μελέτη περιγράφεται το στρατηγικό πλαίσιο για την εφαρμογή επιχειρησιακού σχεδίου με δράσεις βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Πρόκειται για την πρώτη τέτοιου είδους μελέτη, που ο ΟΔΑΠ υλοποιεί μέσα από τους μηχανισμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Βασική συνέπεια του μοντέλου ανάπτυξης που ακολουθήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου είναι η εντατική εκμετάλλευση του κτηριακού αποθέματος από τον μαζικό τουρισμό, ενώ υπήρχε απουσία μακροπρόθεσμου στρατηγικού οράματος και έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των ενδιαφερομένων.
Όπως είπε η Λίνα Μενδώνη, «η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου χαρακτηρίζεται από τρεις ισχυρές ταυτότητες. Αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, είναι ένας δημοφιλής διεθνής τουριστικός προορισμός και ένα κομμάτι της σύγχρονης, ζωντανής πόλης της Ρόδου. Αυτά τα παράλληλα στοιχεία συνθέτουν τη γοητεία της, αλλά ταυτόχρονα δημιουργούν προβλήματα, τα οποία πρέπει να διευθετηθούν. Η διαχείριση της Μεσαιωνικής Πόλης δεν είναι σήμερα ικανοποιητική. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού υλοποιούν συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες έργα προστασίας, ανάδειξης και αξιοποίησης του μνημειακού αποθέματός της, αλλά αυτό δεν αρκεί. Απαιτείται μία νέα στρατηγική, ένα ρεαλιστικό επιχειρησιακό σχέδιο με προτεραιότητες και χρονοδιαγράμματα, το οποίο να περιλαμβάνει την προστασία και την ανάδειξη των
μνημείων εξέχουσας πολιτιστικής αξίας και την αντίστοιχη βιώσιμη διαχείρισή τους, την παράλληλη ανάπτυξη της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας με σκοπό την ήπια μορφή τουριστικής εκμετάλλευσης και την προβολή των τοπικών χαρακτηριστικών στα προϊόντα και τέλος την εξασφάλιση της κατοικίας μέσα σε κατάλληλο πλαίσιο σύγχρονων απαιτήσεων. Ευχαριστώ την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Mario Nava, για τη στήριξη αυτού του απαιτητικού σχεδίου».
Από την πλευρά του ο Mario Nava υπογράμμισε την καλή συνεργασία με την Υπουργό και τις ελληνικές αρχές. Δήλωσε ότι είναι «ευτυχής που μέσω αυτού του έργου υποστηρίξαμε την προστασία και την προώθηση της ευρωπαϊκής πολιτιστικής μας κληρονομιάς, η οποία αποτελεί ο θεμέλιος λίθο του κοινού μας μέλλοντος».
Εξήγησε την αποστολή της DG REFORM στη στήριξη των μεταρρυθμίσεων σε όλα τα κράτη-μέλη και την εμπειρία της σε τομείς, όπως ο πολιτισμός και ο βιώσιμος τουρισμός, αναφέροντας παραδείγματα επιτυχημένων έργων που έχουν υλοποιηθεί μέχρι στιγμής στην Κύπρο, την Ελλάδα, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία. Με βάση την αποκτηθείσα πείρα, όπως είπε ο Μ. Nava, η DG REFORM χαιρέτισε την ευκαιρία να βοηθήσει, στο πλαίσιο του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, τις ελληνικές αρχές, να επωφεληθούν περαιτέρω από το δυναμικό του τουρισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, υπογραμμίζοντας ότι η πολιτιστική κληρονομιά και ο βιώσιμος τουρισμός θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ανάπτυξη της ανθεκτικότητας της ελληνικής οικονομίας.
Στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου βρίσκονται περίπου 365 ιδιοκτησίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, με διάφορες χρήσεις, από τις οποίες οι 50 βρίσκονται στην Οδό Ιπποτών. Η νέα στρατηγική για τα δημόσια ακίνητα εκμετάλλευσης από τον ΟΔΑΠ διαρθρώνεται σε τρεις ζώνες, την μνημειακή, την εμπορική και την ζώνη κατοικίας. Η μελέτη περιλαμβάνει συγκεκριμένα παραδείγματα, από τα οποία θα μπορούσε να γίνει η αρχή.
Για τη μνημειακή ζώνη προτείνεται η μετατροπή ιδιοκτησιών σε καταλύματα υψηλής ποιότητας, χώρους πολιτιστικών δραστηριοτήτων (ή καλλιτεχνικά εργαστήρια), σε συνεργασία με διεθνείς και εθνικούς φορείς, καθώς και η αξιοποίηση υφιστάμενων αιθουσών-κτηρίων για τη διοργάνωση συνεδρίων και δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το μεσαιωνικό παρελθόν, με στόχο επισκέπτες υψηλού επιπέδου.
Για τη ζώνη κατοικίας προτείνονται κίνητρα για εγκατάσταση νέων κατοίκων και η μετατροπή ιδιοκτησιών σε προορισμό εμπειρίας με επίκεντρο τα boutique ξενοδοχεία, με στόχο νέες οικογένειες, νέους επενδυτές και επισκέπτες που ενδιαφέρονται για βιώσιμες, μικρής κλίμακας ποιοτικές υπηρεσίες.
Για την εμπορική ζώνη, προτείνεται να δοθούν κίνητρα σε σημερινούς και νέους ενοικιαστές των καταστημάτων για αναβάθμιση της ποιότητας και της αισθητικής και την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας, με την αξιοποίηση τοπικών πρώτων υλών.
Ως παράδειγμα αναφέρεται η αξιοποίηση και επανάχρηση των Μύλων, στις παρυφές της Μεσαιωνικής Πόλης, με συνδυασμό ξενοδοχειακών καταλυμάτων και πολιτιστικών χώρων.
Για την εφαρμογή της νέας στρατηγικής προγραμματίζεται η εκπόνηση λεπτομερούς σχεδίου προγράμματος για την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας διαχείρισης ΟΔΑΠ στη Ρόδο μέσα στο 2022, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, το οποίο θα τεθεί σε περαιτέρω διαβούλευση με τους τοπικούς φορείς. Στην επόμενη φάση (2023-2024) σχεδιάζονται πιλοτικές δράσεις, ενώ κατά την περίοδο 2025-2030 το Πρόγραμμα Αξιοποίησης θα τεθεί σε πλήρη υλοποίηση, με βάση και την αξιολόγηση των πιλοτικών δράσεων.
Με βάση την μελέτη, οι άμεσες ενέργειες που προωθούνται, είναι η επικαιροποίηση και η χρήση ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος γεωχωρικών δεδομένων με τα τοπογραφικά, τεχνικά, οικονομικά και νομικά στοιχεία των ακινήτων, η διατύπωση πρότασης -σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου και τον Δήμο Ρόδου- για ακίνητα που θα παραμείνουν εκτός προγράμματος αξιοποίησης και η δημιουργία τοπικού γραφείου του ΟΔΑΠ στη Ρόδο.
Στην σύσκεψη συμμετείχαν ο Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου Γιώργος Χατζημάρκος, ο Δήμαρχος Ρόδου Αντώνης Καμπουράκης, η Πρόεδρος του ΟΔΑΠ Νικολέττα Διβάρη-Βαλάκου, ο Προέδρος του Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου Γιάννης Πάππου, ο Πρόεδρος ΤΕΕ Δωδεκανήσου Αντώνης Γιαννικουρής, η ομότιμη καθηγήτρια του ΕΜΠ Τώνια Μοροπούλου, καθώς και υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΠΟΑ.
Το έργο υλοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του ΟΔΑΠ και, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG REFORM), με ανάδοχο την AARC και με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση, μέσω του Προγράμματος Στήριξης Διαρθωτικών Προγραμμάτων, ενώ βασίζεται σε διεθνείς καλές πρακτικές και παραδείγματα.
Στη μελέτη περιγράφεται το στρατηγικό πλαίσιο για την εφαρμογή επιχειρησιακού σχεδίου με δράσεις βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Πρόκειται για την πρώτη τέτοιου είδους μελέτη, που ο ΟΔΑΠ υλοποιεί μέσα από τους μηχανισμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Βασική συνέπεια του μοντέλου ανάπτυξης που ακολουθήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου είναι η εντατική εκμετάλλευση του κτηριακού αποθέματος από τον μαζικό τουρισμό, ενώ υπήρχε απουσία μακροπρόθεσμου στρατηγικού οράματος και έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των ενδιαφερομένων.
Όπως είπε η Λίνα Μενδώνη, «η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου χαρακτηρίζεται από τρεις ισχυρές ταυτότητες. Αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, είναι ένας δημοφιλής διεθνής τουριστικός προορισμός και ένα κομμάτι της σύγχρονης, ζωντανής πόλης της Ρόδου. Αυτά τα παράλληλα στοιχεία συνθέτουν τη γοητεία της, αλλά ταυτόχρονα δημιουργούν προβλήματα, τα οποία πρέπει να διευθετηθούν. Η διαχείριση της Μεσαιωνικής Πόλης δεν είναι σήμερα ικανοποιητική. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού υλοποιούν συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες έργα προστασίας, ανάδειξης και αξιοποίησης του μνημειακού αποθέματός της, αλλά αυτό δεν αρκεί. Απαιτείται μία νέα στρατηγική, ένα ρεαλιστικό επιχειρησιακό σχέδιο με προτεραιότητες και χρονοδιαγράμματα, το οποίο να περιλαμβάνει την προστασία και την ανάδειξη των
μνημείων εξέχουσας πολιτιστικής αξίας και την αντίστοιχη βιώσιμη διαχείρισή τους, την παράλληλη ανάπτυξη της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας με σκοπό την ήπια μορφή τουριστικής εκμετάλλευσης και την προβολή των τοπικών χαρακτηριστικών στα προϊόντα και τέλος την εξασφάλιση της κατοικίας μέσα σε κατάλληλο πλαίσιο σύγχρονων απαιτήσεων. Ευχαριστώ την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Mario Nava, για τη στήριξη αυτού του απαιτητικού σχεδίου».
Από την πλευρά του ο Mario Nava υπογράμμισε την καλή συνεργασία με την Υπουργό και τις ελληνικές αρχές. Δήλωσε ότι είναι «ευτυχής που μέσω αυτού του έργου υποστηρίξαμε την προστασία και την προώθηση της ευρωπαϊκής πολιτιστικής μας κληρονομιάς, η οποία αποτελεί ο θεμέλιος λίθο του κοινού μας μέλλοντος».
Εξήγησε την αποστολή της DG REFORM στη στήριξη των μεταρρυθμίσεων σε όλα τα κράτη-μέλη και την εμπειρία της σε τομείς, όπως ο πολιτισμός και ο βιώσιμος τουρισμός, αναφέροντας παραδείγματα επιτυχημένων έργων που έχουν υλοποιηθεί μέχρι στιγμής στην Κύπρο, την Ελλάδα, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία. Με βάση την αποκτηθείσα πείρα, όπως είπε ο Μ. Nava, η DG REFORM χαιρέτισε την ευκαιρία να βοηθήσει, στο πλαίσιο του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, τις ελληνικές αρχές, να επωφεληθούν περαιτέρω από το δυναμικό του τουρισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, υπογραμμίζοντας ότι η πολιτιστική κληρονομιά και ο βιώσιμος τουρισμός θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ανάπτυξη της ανθεκτικότητας της ελληνικής οικονομίας.
Η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου
Στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου βρίσκονται περίπου 365 ιδιοκτησίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, με διάφορες χρήσεις, από τις οποίες οι 50 βρίσκονται στην Οδό Ιπποτών. Η νέα στρατηγική για τα δημόσια ακίνητα εκμετάλλευσης από τον ΟΔΑΠ διαρθρώνεται σε τρεις ζώνες, την μνημειακή, την εμπορική και την ζώνη κατοικίας. Η μελέτη περιλαμβάνει συγκεκριμένα παραδείγματα, από τα οποία θα μπορούσε να γίνει η αρχή.
Για τη μνημειακή ζώνη προτείνεται η μετατροπή ιδιοκτησιών σε καταλύματα υψηλής ποιότητας, χώρους πολιτιστικών δραστηριοτήτων (ή καλλιτεχνικά εργαστήρια), σε συνεργασία με διεθνείς και εθνικούς φορείς, καθώς και η αξιοποίηση υφιστάμενων αιθουσών-κτηρίων για τη διοργάνωση συνεδρίων και δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το μεσαιωνικό παρελθόν, με στόχο επισκέπτες υψηλού επιπέδου.
Για τη ζώνη κατοικίας προτείνονται κίνητρα για εγκατάσταση νέων κατοίκων και η μετατροπή ιδιοκτησιών σε προορισμό εμπειρίας με επίκεντρο τα boutique ξενοδοχεία, με στόχο νέες οικογένειες, νέους επενδυτές και επισκέπτες που ενδιαφέρονται για βιώσιμες, μικρής κλίμακας ποιοτικές υπηρεσίες.
Για την εμπορική ζώνη, προτείνεται να δοθούν κίνητρα σε σημερινούς και νέους ενοικιαστές των καταστημάτων για αναβάθμιση της ποιότητας και της αισθητικής και την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας, με την αξιοποίηση τοπικών πρώτων υλών.
Ως παράδειγμα αναφέρεται η αξιοποίηση και επανάχρηση των Μύλων, στις παρυφές της Μεσαιωνικής Πόλης, με συνδυασμό ξενοδοχειακών καταλυμάτων και πολιτιστικών χώρων.
Για την εφαρμογή της νέας στρατηγικής προγραμματίζεται η εκπόνηση λεπτομερούς σχεδίου προγράμματος για την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας διαχείρισης ΟΔΑΠ στη Ρόδο μέσα στο 2022, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, το οποίο θα τεθεί σε περαιτέρω διαβούλευση με τους τοπικούς φορείς. Στην επόμενη φάση (2023-2024) σχεδιάζονται πιλοτικές δράσεις, ενώ κατά την περίοδο 2025-2030 το Πρόγραμμα Αξιοποίησης θα τεθεί σε πλήρη υλοποίηση, με βάση και την αξιολόγηση των πιλοτικών δράσεων.
Με βάση την μελέτη, οι άμεσες ενέργειες που προωθούνται, είναι η επικαιροποίηση και η χρήση ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος γεωχωρικών δεδομένων με τα τοπογραφικά, τεχνικά, οικονομικά και νομικά στοιχεία των ακινήτων, η διατύπωση πρότασης -σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου και τον Δήμο Ρόδου- για ακίνητα που θα παραμείνουν εκτός προγράμματος αξιοποίησης και η δημιουργία τοπικού γραφείου του ΟΔΑΠ στη Ρόδο.
Στην σύσκεψη συμμετείχαν ο Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου Γιώργος Χατζημάρκος, ο Δήμαρχος Ρόδου Αντώνης Καμπουράκης, η Πρόεδρος του ΟΔΑΠ Νικολέττα Διβάρη-Βαλάκου, ο Προέδρος του Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου Γιάννης Πάππου, ο Πρόεδρος ΤΕΕ Δωδεκανήσου Αντώνης Γιαννικουρής, η ομότιμη καθηγήτρια του ΕΜΠ Τώνια Μοροπούλου, καθώς και υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΠΟΑ.
