Η παρουσίαση του βιβλίου διοργανώνεται από τον Πειραϊκό Σύνδεσμο και τη Φιλολογική Στέγη Πειραιώς με την ευκαιρία εορτασμού της επετείου της 28ης Οκτωβρίου
Θα μιλήσουν οι:
Χρίστος Βασιλόπουλος, Δημοσιογράφος
Θεόδωρος Κατσικάρος, Δρ Συγκριτικής Φιλολογίας
Δημήτρης Καπράνος, Δημοσιογράφος
Τραγουδάει η Υψίφωνος Λυδία Ζερβάνου. Την εκδήλωση παρουσιάζει και συντονίζει ο Γιάννης Σίμος τ, Έφορος Φιλολογικού, Πειραϊκού Συνδέσμου.
«Ο πόλεμος των αμάχων. Οδοιπορικό ιστορίας στον Πειραιά του πολέμου και της κατοχής»
Πρόκειται για μια πρότυπη έρευνα που εστιάζει στον άμαχο αστικό πληθυσμό μιας πόλης κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ο Πειραιάς. Αποτελεί το εγχειρίδιο ενεργειών των μη στρατευμένων! Μια καταγραφή που μοναδικό σκοπό έχει να φωτίσει όχι τον αγώνα του πολεμικού μετώπου, αλλά τον αγώνα της καθημερινότητας ενός λαού, που πάλευε για την τιμή του και για την επιβίωσή του. Ο Πειραιάς, το μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας και ένα από τα μεγαλύτερα της Μεσογείου, βομβαρδίστηκε κατά την διάρκεια του πολέμου από συμμάχους και εχθρούς. Ιταλοί, Γερμανοί, Άγγλοι και Αμερικανοί στάθηκαν δημιουργοί συμφοράς για την πόλη και τους κατοίκους της. Στις 465 σελίδες του το βιβλίο περιλαμβάνει πάνω από 100 θεματικές ενότητες που διαιρούνται σε τέσσερις περιόδους.
Α. Στην προπολεμική περίοδο, κατά την οποία περιγράφεται η πόλη στην ειρήνη και στα έργα που αναπτύσσονται αλλά συνάμα στην πολεμική προετοιμασία του πληθυσμού που συντελείται αθόρυβα, αλλά μεθοδευμένα καθώς τα σύννεφα του πολέμου έχουν ήδη καλύψει τον ουρανό της Ευρώπης. Στα κεφάλαια αυτής της περιόδου καταγράφεται η σιωπηρή προετοιμασία, παρουσιάζονται τα καταφύγια της πόλης αλλά και οι αρχαίες στοές που κρίθηκαν υποψήφιες να μετατραπούν σε καταφύγια. Παρουσιάζεται η οργάνωση της παθητικής αεράμυνας, η μεγάλη άσκηση του 1939 και η παρότρυνση για συμμετοχή στην οικονομική επιστράτευση.
Β. Στην περίοδο του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου, κατά την οποία περιγράφεται η πρώτη ιταλική αεροπορική επιδρομή κατά του Πειραιά και όλα τα μέτρα που λήφθηκαν για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Μέτρα που αφορούσαν στην ύδρευση, τηλεφωνία, ταχυδρομεία, τηλεγραφία, διανομή δεμάτων και άμμου, τα θέατρα, τους κινηματογράφους, το λεγόμενο πόλεμο με το βελόνι, τα οχήματα, τον εξοπλισμό τα μέτρα συσκότισης και κύρια την υπόγεια κοινωνία που αναπτύχθηκε με τον καιρό στα καταφύγια στα οποία προσέτρεχαν οι Πειραιώτες. Οι «καταφυγιώτες» όπως τους χαρακτήρισε ο λογοτέχνης Βάρναλης ανέπτυξαν δικό τους κώδικα επικοινωνίας και συμπεριφοράς.
Γ. Στην περίοδο της κατοχής. Στο κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνεται η μεγάλη αεροπορική επιδρομή των Γερμανών της 6ης Απριλίου 1941, αλλά και όσα προηγήθηκαν μέχρι οι Γερμανοί να καταλάβουν τον Πειραιά. Στη συνέχεια η έρευνα επικεντρώνεται στους τρόπους επιβίωσης που ανέπτυξε ο λαός. Παρουσιάζεται η θρυλική «Μανιτόμπα», τα πλοία του Σκουμπριού, η μαγειρική των περιστάσεων, ο έλεγχος των ραδιοφώνων, οι δουλειές του ποδαριού όπως ήταν οι ουρατζήδες και άλλα επινοήματα των κατοίκων. Η βασική διαφορά στη συμπεριφορά του ίδιου πληθυσμού, μεταξύ πολέμου και κατοχής, ήταν ότι στο μεν πόλεμο οι κάτοικοι όφειλαν να ακολουθούν τις εντολές της κυβέρνησης για να σωθούν, ενώ στην κατοχή η λαϊκή επινόηση και η ιδιωτική πρωτοβουλία είχαν τον κύριο λόγο στην επιβίωση. Ασφαλώς γίνεται ειδική έρευνα για τον μεγάλο «συμμαχικό» βομβαρδισμό της 11ης Ιανουαρίου 1944 και τον αριθμό των θυμάτων που άφησε πίσω του.
Δ. Στην αποχώρηση των Γερμανών από τον Πειραιά. Η αποχώρηση αποτελεί ειδικό κεφάλαιο έρευνας καθώς οι Γερμανοί στον Πειραιά, αντίθετα από την Αθήνα, δεν αποχώρησαν στις 12 Οκτωβρίου, ούτε με ειρηνικό τρόπο. Το λιμάνι και όλες οι υποδομές της πόλης παγιδεύτηκαν με εκρηκτικά και τα συμβάντα της 12ης αλλά και της 13ης Οκτωβρίου επικεντρώνονταν στην προσπάθεια των πολιτών να διασώσουν τις υποδομές της πόλης. Ο Πειραιάς ανέπνευσε για πρώτη φορά τον αέρα της ελευθερίας αργά το βράδυ της 13ης Οκτωβρίου και οι πρώτες εκδηλώσεις απελευθέρωσης έλαβαν χώρα στην Πλατεία Κοραή την 14η Οκτωβρίου 1944. Για αυτό και λέμε ότι στον Πειραιά η ελευθερία άργησε μια μέρα!
Ε. Στον Μεταπολεμικό Πειραιά. Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται όλη η καταστροφή σε ζωές και υποδομές, που είχαν συντελεστεί σε τέτοιο βαθμό ώστε η πόλη να μοιάζει με νεκρόπολη! Παρουσιάζεται η προσπάθεια του λαού να ανορθώσει το λιμάνι ώστε να μπορέσουν τα εμπορικά πλοία να προβούν στην εκφόρτωση των εμπορευμάτων τους.
Οι δύο συγγραφείς δεν παρουσιάζουν απλώς τα στοιχεία που κατάφεραν να συγκεντρώσουν, αλλά όπου είναι δυνατόν, χρονογραφούν την ιστορία. Το βιβλίο περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό, χωρίς όμως να είναι λεύκωμα, αλλά με τις φωτογραφίες να λειτουργούν ως αποδεικτικά στοιχεία του κειμένου.
Ο Στέφανος Μίλεσης γεννήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1964 στη Φρεαττύδα, στον Πειραιά όπου κατοικεί μέχρι και σήμερα. Σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου και έκανε το μεταπτυχιακό του στο Πανεπιστήμιο του Birmingham. Είναι συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής και ραδιοφωνικός παραγωγός. Το 2009 δημιούργησε το ιστολόγιο «Πειραιόραμα Ιστορίας και Πολιτισμού», με αποκλειστικό σκοπό την προβολή της ιστορίας του Πειραιά. Διετέλεσε Ραδιοφωνικός παραγωγός στην Δημοτική Ραδιοφωνία Πειραιά «Κανάλι Ένα» (90,4) και στον σταθμό «Πειραϊκή Εκκλησία» (91,2).
Έχει δώσει πλήθος ομιλιών και διαλέξεων με θέματα από την ναυτική και την τοπική ιστορία, σε σχολεία δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια, σε πολιτιστικούς συλλόγους, σε πνευματικά ιδρύματα ακόμα και σε πλατείες και άλλους δημόσιους χώρους της πόλης. Διετέλεσε διδάσκων εισηγητής στο πρόγραμμα «Ενορία Εν Δράσει» της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς και εισηγητής στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Ιδρύματος Λασκαρίδη, με τίτλο «Το μεγάλο λιμάνι σταυροδρόμι των εξελίξεων στην ελληνική ιστορία» που απευθύνεται σε μαθητές δημοτικών σχολείων και γυμνασίων.
Έχει συγγράψει ή έχει μετάσχει στη συγγραφή περισσότερων από 20 βιβλίων. Ενδεικτικά αναφέρονται:
1. «1900», Ναυτικό & ιστορικό διήγημα (Παναγιώτης Τριπόντικας - Έκδοση Πλωτού Μουσείου Θωρηκτού «Γ. Αβέρωφ», 2015). Τα έσοδα από την πώληση αυτού του βιβλίου διατέθηκαν προς ενίσχυση του θρυλικού πλοίου «Γ. Αβέρωφ». Οι δύο πρώτες εκδόσεις εξαντλήθηκαν ενώ κυκλοφόρησε τρίτη έκδοση από την Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού.
2. «Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου», (Εκδόσεις Κυριακίδη, 2016).
4. «Πειραιάς: Ιστορία του τόπου μας» (Τόμος Α’) - Χρ. Μίλεση, Θεόδωρος Κατσικάρος-Εκδόσεις «Παιδαγωγική», 2017).
5. «Πειραιάς: Ιστορία του τόπου μας» (Τόμος Β’) - Χρ. Μίλεση, Θεόδωρος Κατσικάρος – Εκδόσεις «Παιδαγωγική», 2018). Εγχειρίδια ιστορίας για εκπαιδευτικούς Δημοτικών σχολείων και των πρώτων τάξεων του γυμνασίου.
6. «Θάλασσες που μας ενώνουν», (Συλλογικό έργο, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2017). Παιδική και νεανική λογοτεχνία γύρω από τη θάλασσα και τον Πειραιά.
7. «Πειραϊκά χρονογραφήματα», (Έκδοση «Φωνή των Πειραιωτών», 2017)
10. «Τα θαύματα της πίστεως στον Πειραιά, όπως καταγράφηκαν από εφημερίδες και άλλα έντυπα» (Εκδόσεις Αρχονταρίκι, 2019). Τα έξοδα του βιβλίου αυτού προσφέρθηκαν προς ενίσχυση του ραδιοφωνικού σταθμού της Πειραϊκής Εκκλησίας.
12. «1821: Μέσα από τη ματιά σύγχρονων συγγραφέων» (Συλλογικό έργο, Εκδόσεις 24 γράμματα, Αθήνα 2020), «Το μικρό ναυτόπουλο».
13. «Ψηφίδες ελληνικής ναυτικής ιστορίας», Ιωάννης Παλούμπης, (Έκδοση Ναυτικού Μουσείου Ελλάδας και Μένανδρος, 2020).
14. «Ο Πειραιάς στην επανάσταση του ΄21. Τα πεπραγμένα των Ελλήνων κατά τις επιχειρήσεις απελευθέρωσης του «Κάστρου της Αθήνας» την περίοδο 1826 -1827», (Έκδοση «ΚΑΝΑΛΙ ΕΝΑ», 2021).
15. «Άγγελος Βογάσαρης. Ο άνθρωπος, ο λογοτέχνης, ο ευεργέτης». (Έκδοση Πειραϊκός Σύνδεσμος, 2021).
Το 2014 εκλέχθηκε Γενικός Γραμματέας της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς και από το 2016 είναι Πρόεδρος αυτής. Είναι μέλος του Πειραϊκού Συνδέσμου και του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος.
Πάνω από 1000 άρθρα του πειραϊκής και ναυτικής ιστορίας έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά (Εφημερίδες «Καθημερινή», «Ντοκουμέντο»,
«Κόντρα», «Ελεύθερο Τύπο», «LIFO» κ.α.) και έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο από διάφορες ιστοσελίδες και ιστότοπους. Έχει τιμηθεί από πολλούς συλλόγους στον Πειραιά και έχει μετάσχει ως εξωτερικός συνεργάτης σε τηλεοπτικές παραγωγές. Την περίοδο αυτή αρθρογραφεί για λογαριασμό της εφημερίδας «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ» και συνεργάζεται με τη «Μηχανή του Χρόνου» του Χρίστου Βασιλόπουλου.
Ο Κωνσταντίνος Κυρίμης γεννήθηκε το 1975. Μεγάλωσε και ζει στον Πειραιά.
Έχει σπουδάσει Πληροφορική, Ασφαλιστικά και Business Analysis. Εργάζεται στη Διεύθυνση Πληροφορικής, μεγάλης ασφαλιστικής εταιρίας. Έχει παρακολουθήσει τριετή κύκλο σεμιναρίων με θέμα την Ελληνική Ιστορία, σε ιδιωτικό φορέα.
Λάτρης της Ιστορίας από νεαρή ηλικία, ξεκίνησε να αρθρογραφεί στον ειδικό τύπο της Στρατιωτικής (και μη) Ιστορίας το 2004 και συνεχίζει μέχρι σήμερα. Έχει συνεργαστεί με αρκετά έντυπα του χώρου, όπως “ΠΑΠΥΡΟΣ – ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ”, “ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ”, “ΣΤΡΑΤΟΙ ΚΑΙ ΤΑΚΤΙΚΕΣ”, “ΜΑΧΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ” κ.α.
Από το 2012, αναζητά, ερευνά και καταγράφει τις υπόγειες οχυρώσεις του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Αττική.
Έχει εκδόσει ένα δίτομο έργο (αυτοέκδοση) με τίτλο “Τα καταφύγια της Αττικής”. Στο πλαίσιο της έρευνάς του, συνεργάζεται στενά με τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού του Γενικού Επιτελείο Στρατού (ΓΕΣ/ΔΙΣ), υπό την αιγίδα της οποίας έχει γράψει δύο βιβλία σχετικά με την οργάνωση και τις δομές της Παθητικής Αεράμυνας της περιόδου 1936-56.
Συνεργάζεται επίσης, με την Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού (ΓΕΝ/ΥΙΝ). Το 2021, κυκλοφόρησε το βιβλίο “Υπόγειες ναυτικές οχυρώσεις στην Ατιτκή (1936-44)”, υπό την αιγίδα του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Ιστορίας.
Επίσης, έχει συνεργαστεί με τη “Monumenta” (αστική, μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς), με την πρωτοβουλία “Athens Social Atlas” (ανάδειξη σημαντικών δομών του κοινωνικού ιστού της πόλης) και με το Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Αθηναίων (στο πλαίσιο των εκδηλώσεων “Αθήνα Ελεύθερη” και “Αθήνα 2018 – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου”).
Έχει πραγματοποιήσει πολλές ομιλίες με θέμα τα υπόγεια καταφύγια και τις οχυρώσεις της Αττικής (Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Οχυρού Ρούπελ, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Δήμος Αθηναίων, κ.α.).
