Αγάλματα, ειδώλια, γλυπτά, αγγεία, κοσμήματα, σκεύη και εξαρτήματα, που χρονολογούνται από τους νεολιθικούς έως τους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους, που βρίσκονταν στην κατοχή της υπό εκκαθάριση εταιρείας Robin Symes Limited
, ανακτήθηκαν από το Ελληνικό Δημόσιο και επαναπατρίζονται μετά την επιτυχή έκβαση της μακροχρόνιας διεκδίκησή τους.
Αριθμητικά ανέρχονται σε 351 αντικείμενα και 25 ομάδες αντικειμένων. Μαζί με τα αντικείμενα αυτά επιστρέφουν στην Ελλάδα μεμονωμένα θραύσματα και πολυάριθμες ομάδες συνανηκόντων οστράκων αγγείων, ο αριθμός των οποίων θα προσδιοριστεί μετά τη συντήρηση τους.
Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη προέβη στην ακόλουθη δήλωση: «Μία δύσκολη υπόθεση, που ταλάνισε για περισσότερο από 17 χρόνια το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού κλείνει σήμερα, με τον επαναπατρισμό πολλών δεκάδων αρχαιοτήτων, που είχαν εξαχθεί παράνομα από τη χώρα μας. Τα τελευταία τρία χρόνια εργαστήκαμε συστηματικά και μεθοδικά, εντείναμε τις προσπάθειές μας για να φθάσουμε στο τελικό αποτέλεσμα. Ευχαριστώ τα στελέχη του ΥΠΠΟΑ, που δούλεψαν –με την συντονιστική ευθύνη του Γενικού Γραμματέα Πολιτισμού- με αφοσίωση και αυταπάρνηση για να επιστρέψουν στην πατρίδα μας οι συγκεκριμένες αρχαιότητες. Ο επαναπατρισμός των παρανόμως εξαχθέντων πολιτιστικών αγαθών αποτελεί προτεραιότητα για το Υπουργείο Πολιτισμού και την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Θερμά συγχαρητήρια σε όσους συνέβαλαν όλα αυτά τα χρόνια στην αίσια έκβαση της υπόθεσης».
Το ιστορικό της διεκδίκησης
Η αφετηρία της διεκδίκησης χρονολογείται το 2006, όταν ξεκίνησε η έρευνα των ελληνικών αρχών στην περιουσία της εταιρείας Robin Symes LTD εντός και εκτός Ελλάδας. Μετά από συντονισμένες και επίμονες προσπάθειες, που διήρκεσαν 17 χρόνια συνολικά, και οι οποίες εντάθηκαν ιδιαίτερα την περίοδο 2020-2023, ικανοποιήθηκε το ελληνικό αίτημα με αποτέλεσμα την επιστροφή των διεκδικούμενων αρχαιοτήτων. Ετσι, ολοκληρώνεται η εκ μέρους της ελληνικής πλευράς μακρόχρονη διεκδίκηση των παραπάνω αντικειμένων, που βρίσκονταν στην κατοχή της υπό εκκαθάριση εταιρείας Robin Symes Limited.
Ο επαναπατρισμός των αρχαιοτήτων αυτών αποτέλεσε σταθερή επιδίωξη όλων των πολιτικών ηγεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, που παρακολουθούσαν και συντόνιζαν όλες τις ενέργειες. Υπήρξε μεθοδική και σταθερή συνεργασία πολλών Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού, και ιδιαίτερα της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών Βασιλική Παπαγεωργίου και η αρμόδια τμηματάρχης Ελενα Βλαχογιάννη συνέβαλαν τα μέγιστα. Πολλοί αρχαιολόγοι του ΥΠΠΟΑ είχαν καθοριστική συμβολή σε διάφορες φάσεις στην τεκμηρίωση των αντικειμένων. Πολλοί αρχαιολόγοι, ανάμεσά τους η Ελένη Παπάζογλου-Μανιουδάκη και η Κατερίνα Βουτσά, συμμετείχαν στις ομάδες εργασίας που συγκροτήθηκαν από το ΥΠΠΟΑ για την διεκπεραίωση της υπόθεσης.
Οι π. ΓΔΑΠΚ Ελενα Κόρκα και Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, όπως και η νυν Πολυξένη Αδάμ-Βελένη –υπό τις εκάστοτε ιδιότητες τους- συμμετείχαν ως εμπειρογνώμονες και ως μέλη των ομάδων εργασίας. Σημαντική υπήρξε η συμβολή της Ελληνικής Αστυνομίας και των Δικαστικών Αρχών κατά την έναρξη της υπόθεσης.
Καθοριστική για την επιτυχή έκβαση της υπόθεσης ήταν η συνεργασία του ΥΠΠΟΑ με το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους. Τη νομική παρακολούθηση της υπόθεσης ανέλαβε η Άρτεμις Παπαθανασίου, Νομικός Σύμβουλος του Υπουργείο Εξωτερικών, οποίο συνετέλεσε, επίσης, σημαντικά στην προώθηση της υπόθεσης μέσω της Πρεσβείας της Ελλάδος στο Λονδίνο.
Ενδεικτικός κατάλογος αρχαιοτήτων
· Νεολιθικό ανθρωπόμορφο ειδώλιο από έντονα γυαλισμένο λευκό λίθο. 4η χιλιετία π.Χ.
· Μαρμάρινη ημισφαιρική φιάλη με μηνοειδή λαβή και περιφερειακή αυλάκωση στο χείλος. Πρωτοκυκλαδική Ι-ΙΙ περίοδος (3000-2500 π.Χ.)
· Μαρμάρινο ανθρωπόμορφο ειδώλιο με διπλωμένα κάτω από το στήθος χέρια, του τύπου Σπεδού ή του λεγόμενου «κανονικού» τύπου. Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος (2700-2300 π.Χ.)
· Μαρμάρινος κορμός αρχαϊκής κόρης. Φοράει χιτώνα ζωσμένο στη μέση και ιωνικό ιμάτιο, ανοιχτό μπροστά, που καλύπτει τη ράχη, τους ώμους και τα χέρια. Τα μακριά μαλλιά της πέφτουν σε βοστρύχους στη ράχη. 550-500 π.Χ.
· Χάλκινος κορμός αγάλματος, μεγαλύτερου του φυσικού μεγέθους, που απεικονίζει τον Μέγα Αλέξανδρο. Παριστάνεται γυμνός, σε νεανική ηλικία, με την κεφαλή ελαφρά στραμμένη προς τα αριστερά και τη χαρακτηριστική αναστατωμένη πάνω από το μέτωπο κόμη, γνωστή ως αναστολή. Ο χάλκινος εικονιστικός ανδριάντας που αποτελεί ιδεαλιστικό πορτραίτο του θεοποιημένου Αλεξάνδρου θα μπορούσε να χρονολογηθεί στο δεύτερο μισό του 2ου αι. μ.Χ.
· Μαρμάρινη αρχαϊκή κεφαλή κόρης ή σφίγγας. Κυματοειδείς βόστρυχοι πλαισιώνουν το μέτωπο, ενώ αστραγαλωτοί τον λαιμό. Στην κορυφή της κεφαλής οπές για τη στερέωση διαδήματος. 550-500 π.Χ.
· Μαρμάρινη κεφαλή νεαρού άνδρα. Πιθανότατα ρωμαϊκό αντίγραφο ενός πρωτοτύπου του 4ου αι. π.Χ. Η γενειάδα που έχει σχηματιστεί με το βελόνι οφείλεται σε επανεπεξεργασία.
· Μαρμάρινη γυναικεία κεφαλή αγάλματος φυσικού μεγέθους. Φέρει ιμάτιο που πέφτει στα αριστερά. 4ος-3ος αι. π.Χ.
· Μαρμάρινη κεφαλή νεανικής μορφής. 2ος αι. π.Χ.
· Μυκηναϊκός τρίωτος πιθαμφορίσκος με διακόσμηση ταινιών και δικτυωτού. Το σχήμα του αγγείου και η διακόσμηση είναι συνήθη στην ηπειρωτική Ελλάδα, κυρίως στην Πελοπόννησο. Πρώιμος 14ος αι. π.Χ.
· Πήλινο μυκηναϊκό θήλαστρο με τοξωτή λαβή και διακόσμηση από κυματοειδή γραμμή και ταινίες. 14ος αι. π.Χ.
· Μυκηναϊκός ψευδόστομος αμφορίσκος. Φέρει στον ώμο διακόσμηση ημικυκλίων, ενώ στο σώμα στενές ταινίες. Τέλη 12ου αι. π.Χ.
· Αττική μελανόμορφη μικρογραφική ταινιωτή κύλικα με παράσταση ζώων. 6ος αι. π.Χ.
· Αττικός μελανόμορφος αμφορέας τύπου Β με παράσταση ζεύγους ιππέων σε ορθογώνιο διάχωρο στην κάθε όψη. Του Ζωγράφου της Ακροπόλεως 606. 575-525 π.Χ.
· Αττική μελανόμορφη μικρογραφική ταινιωτή κύλικα. Φέρει στην όψη Α πτηνά και κριάρια και στην όψη Β πολεμιστές. 550-540 π.Χ.
· Αττικός μελανόμορφος αμφορέας με παράσταση τεσσάρων κωμαστών στην κάθε όψη. 530-520 π.Χ.
· Αττική μελαμβαφής άποδη κύλικα. 500-480 π.Χ.
· Λήκυθος λευκού βάθους με παράσταση Κενταύρου πλαισιωμένου από ανθέμια. Πιθανόν του Ζωγράφου του Διόσφου. Πρώιμος 5ος αι. π.Χ.
· Λήκυθος λευκού βάθους με παράσταση άνδρα καθισμένου σε βράχο. 470-460 π.Χ.
· Αττική ερυθρόμορφη όλπη με παράσταση Σατύρου που μεταφέρει μεγάλο αμφορέα. Στο βάθος της παράστασης τράγος. Πρώιμος 5ος αι. π.Χ.
· Μελαμβαφής πυξίδα τύπου Β με χαμηλές κυρτές πλευρές και θολωτό πώμα, γεμάτη με οστέϊνους αστραγάλους. 5ος αι. π.Χ.
· Μελανόμορφο αλάβαστρο με επίπεδη βάση και δικτυωτή διακόσμηση στο σώμα. Γύρω στο 460 π.Χ.
· Αλάβαστρο με κυλινδρικό σώμα και δύο ψευδολαβές κάτω από το χείλος. 5ος-4ος αι. π.Χ.
· Αττική τριφυλλόστομη οινοχόη σε σχήμα γυναικείας κεφαλής. 480-460 π.Χ.
· Αττική μελαμβαφής άποδη κύλικα. 475-450 π.Χ.
· Σφαιρικός αρύβαλλος από φαγεντιανή με τη μορφή του ποτάμιου θεού Αχελώου. Ροδιακού εργαστηρίου. Πρώιμος 5ος αι. π.Χ.
· Αττική πλημοχόη τύπου Β με πώμα. 550-525 π.Χ.
· Αττικός μελαμβαφής αμφορέας με στριφτές λαβές και ερυθρόμορφο πλοχμό από εναλλασσόμενα ανθέμια και λωτούς στον λαιμό. 5ος αι. π.Χ.
· Πήλινος σκύφος με ανάγλυφη φυτική διακόσμηση στην εξωτερική περιφέρεια. 2ος αι. π.Χ.
· Πήλινος σκύφος με ανάγλυφη διακόσμηση Έρωτα και κουκουναριών στην εξωτερική περιφέρεια. Στη βάση τρία πόδια σε σχήμα αχιβάδας. 2ος αι. π.Χ.
· Μικύλλος αλαβάστρινος αμφορίσκος. 3ος-2ος αι. π.Χ.
· Αργυρή κωνική φιάλη
· Τρεις αργυροί αρύβαλλοι με ραβδώσεις στο χείλος. 2ος-1ος αι. π.Χ.
· Αργυρή φιάλη με παράλληλες ραβδώσεις στην εξωτερική πλευρά και εγχάρακτα φύλλα στην εσωτερική.
· Χρυσό περιδέραιο. 15ος-14ος αι. π.Χ.
· Σύνολο από 13 χρυσά σπειροειδή διακοσμητικά στοιχεία που αποτελούν πιθανότατα τμήματα περιδεραίου. 14ος αι. π.Χ.
· Τέσσερα χρυσά δισκάρια με έκτυπη διακόσμηση σπειρών. 1400 π.Χ.
· Ζεύγος χρυσών σκουλαρικιών με δισκοειδή πέρατα. 8ος αι. π.Χ.
· Χάλκινες πυξίδες-περίαπτα, κάποιες φέρουν κάλυμμα με προτομές πτηνών. 8ος-7ος αι. π.Χ.
· Χάλκινα πτηνά-περίαπτα. 7ος αι. π.Χ.
· Χάλκινες πόρπες ζωνών με εγχάρακτη διακόσμηση. 8ος-7ος αι. π.Χ.
· Χάλκινοι τροχοί-περίαπτα. Ο τύπος του κοσμήματος απαντά σε διάφορες θέσεις της βορειοδυτικής Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. 8ος-7ος αι. π.Χ.
· Χάλκινες πόρπες. 8ος-7ος αι. π.Χ.
· Χάλκινα σπειροειδή βραχιόλια. 8ος-7ος αι. π.Χ.
· Χάλκινο πτηνό σε δίσκο-περίαπτο. 8ος-7ος αι. π.Χ.
· Χάλκινη οκτώσχημη πόρπη από μονοκόμματο σύρμα. 8ος-7ος αι. π.Χ.
· Χρυσό βραχιόλι ή σκουλαρίκι με δισκοειδείς απολήξεις. 7ος-6ος αι. π.Χ.
· Αργυρό δαχτυλίδι με ένθετο ωοειδή χρυσό δακτυλιόλιθο που φέρει εγχάρακτη παράσταση ανδρικής μορφής (Σατύρου;) που παλεύει με λιοντάρι. 4ος-3ος αι. π.Χ.
· Χρυσό στεφάνι από φύλλα ελιάς.
· Χρυσό ταινιωτό δαχτυλίδι με εγχάρακτη διακόσμηση. 3ος-2ος αι. π.Χ.
· Χρυσά σκουλαρίκια από στριφτό σύρμα που απολήγουν σε λεοντοκεφαλές. 3ος αι. π.Χ.
· Ζεύγος χρυσών σκουλαρικιών με φτερωτούς ερωτιδείς ή μορφές του φρυγικού θεού Άττι. 2ος αι. π.Χ.
· Χρυσό δαχτυλίδι με ραβδωτό σκαραβοειδή αχάτη στην αρθρωτή στεφάνη. Φέρει εγχάρακτη διακόσμηση με δύο πολεμιστές. 2ος αι. π.Χ.
· Αργυρό σπειροειδές βραχιόλι που απολήγει στα άκρα σε κεφαλές φιδιών, 2ος αι. π.Χ.
· Αργυρό βραχιόλι από στριφτό σύρμα. Απολήγει στα άκρα σε κεφαλές φιδιών, πάνω στις οποίες είναι σκαρφαλωμένα βατράχια. 2ος αι. π.Χ.
· Αργυρό πεπλατυσμένο βραχιόλι που απολήγει στα άκρα σε κεφαλές φιδιών. Φέρει στο επίπεδο έλασμα ζώνες με σπείρες και ιωνικά κυμάτια. 1ος αι. π.Χ.
· Χρυσό σωληνοειδές φυλαχτό με οκτώ έδρες, στην καθεμία από τις οποίες είναι ένθετα με την τεχνική του νιέλου ελληνικά γράμματα. Στη μία πλευρά διαβάζεται: Ὑγιαίνου. 3ος-4ος αι. μ.Χ.
· Χρυσό κυλινδρικό περίαπτο περιδεραίου με οπές ανάρτησης στα άκρα. 4ος-5ος αι. μ.Χ.
· Μυροδοχείο από μπλε γυαλί. Διακοσμείται με κίτρινες και λευκές ίνες που περιελίσσονται από το χείλος έως τον ώμο. Κατασκευασμένο με την τεχνική του πυρήνα. 2ος αι. π.Χ.
· Χάλκινα ειδώλια ανακεκλιμένων λιονταριών. 6ος αι. π.Χ.
· Χάλκινο ειδώλιο ταύρου. 5ος αι. π.Χ.
· Χάλκινο ειδώλιο ελαφιού. 5ος αι. π.Χ.
· Χάλκινο ειδώλιο ελαφιού. 4ος αι. π.Χ.
· Χάλκινο αγαλματίδιο νεαρού άνδρα που φέρει χλαμύδα πορπωμένη στον δεξιό ώμο και φρυγικό πίλο στην κεφαλή. Πιθανότατα Διόσκουρος. 2ος αι. π.Χ.
· Κορμός πήλινου ανδρικού ειδωλίου στον τύπο του κούρου, με τα χέρια σφιγμένα σε γροθιά κοντά στο σώμα. 6ος αι. π.Χ.
· Πήλινες γυναικείες κεφαλές ειδωλίων. 6ος-5ος αι. π.Χ.
· Πήλινο προσωπείο στον τύπο του κερασφόρου Αχελώου. Πρώιμος 5ος αι. π.Χ.
· Χάλκινη λαβή ιατρικού εργαλείου που απολήγει σε ποντίκι. Στο στέλεχος είναι χαραγμένη η επιγραφή ΝΕΟΠΟΙΟ (νεωποιού). 5ος αι. π.Χ.
· Χάλκινη λαβή τελετουργικής φιάλης (patera) με απόληξη κεφαλής μοσχαριού. 5ος-4ος αι. π.Χ.
· Αλαβάστρινη απόληξη λαβής αγγείου σε σχήμα κεφαλής κριού. 4ος αι. π.Χ.
· Χάλκινο προσάρτημα ιπποσκευής σε σχήμα κεφαλής κριού. 5ος αι. π.Χ.
· Αργυρό επίχρυσο ομφάλιο, διακοσμητικό στοιχείο δερμάτινου θώρακα. Φέρει έκτυπη διακόσμηση από δύο αντικριστές Σφίγγες που ενώνονται σε μία κοινή κεφαλή (δισώματος Σφιγξ). 375-350 π.Χ.
· Χάλκινη λαβή υδρίας με μορφή σειρήνας στην προσάρτηση. Γύρω στο 450 π.Χ.
· Χάλκινη λαβή αγγείου με μορφή Ηρακλή-παιδιού που φοράει λεοντή. 3ος-2ος αι. π.Χ.
· Χάλκινη λαβή ηθμού (σουρωτήρι) που απολήγει σε κεφαλή πάπιας. 2ος αι. π.Χ.
· Χάλκινη σφίγγα με το σώμα σε κατατομή και την κεφαλή κατενώπιον. Αποτελούσε μέρος ένθετης διακόσμησης. 2ος αι. π.Χ.
· Μαρμάρινος κυλινδρικός επιτύμβιος βωμός που φέρει στην περιφέρεια ανάγλυφη διακόσμηση με βουκεφάλια και ανθοπλοχμούς. 2ος αι. μ.Χ.
· Χάλκινο πολυκάνδηλο. 6ος-7ος αι. μ.Χ.
· Χάλκινο πολυκάνδηλο με σταυρό στο μέσο 7ος-8ος αι. μ.Χ
