Είκοσι χρόνια πέρασαν από τότε που ο Νίκος Δαφνής άνοιξε για πρώτη φορά την πόρτα του ολοκαίνουργιου θεάτρου του στο Νέο Φάληρο που έμελλε να στεγάσει τα θεατρικά του όνειρα και το πάθος του για τη σκηνοθεσία. Μια εγκαταλελειμμένη αποθήκη του Δήμου Πειραιά, γεμάτη άχρηστα πράγματα, ακριβώς κάτω από τη γέφυρα, κοντά στον ηλεκτρικό σταθμό του Φαλήρου που είχε μετατραπεί σε στέκι περιθωριακών, θα γινόταν ύστερα από πολύ κοπιαστική δουλειά, ένας φάρος πολιτισμού. Μια ποιοτική θεατρική σκηνή αρκετά μακριά από το κέντρο της Αθήνας, που θα υποδεχόταν ένα ψαγμένο κοινό που αναζητούσε διακαώς καλοστημένες παραστάσεις.

Ο Νίκος Δαφνής τα κατάφερε. Με γνώμονα πάντα τα λόγια του πατέρα του, που τον ήθελε «λιοντάρι», πάλεψε για να φτιάξει αυτό που θα τον όριζε ως καλλιτέχνη.

Το «Θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα» είναι το νεογέννητο "λιοντάρι" του.

Και ενώ οι περισσότεροι τον θυμόμαστε από τις μεγάλες τηλεοπτικές του συμμετοχές, αυτός αναπνέει από το θέατρο, όχι αυτό που προσδιορίζεται από το τι αρέσει στο κοινό, αλλά από το θέατρο που προσδιορίζει και κατευθύνει το κοινό. Ο γνωστός σκηνοθέτης και ηθοποιός μας έφτιαξε καφέ στο φουαγιέ του θεάτρου του και μας διηγήθηκε την ιστορία της «Γέφυρας».

Φέτος το «Θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα» που μόνος σας δημιουργήσατε γίνεται 20 ετών. Τι σας έχουν διδάξει όλα αυτά τα χρόνια;

Στην πραγματικότητα, τίποτα απολύτως. Κάθε μέρα, κάθε ώρα είμαι έτοιμος να κάνω τα ίδια λάθη. Ίσως αυτό να με ανανεώνει, αλλά – πιστέψτε με – είναι εξαιρετικά οδυνηρό.

Ποια ανάγκη σας οδήγησε να ιδρύσετε ένα δικό σας θέατρο;

Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Είμαι σίγουρος ότι θα συμφωνήσετε ότι στη ζωή (και στο θέατρο ιδιαίτερα) βασική προϋπόθεση γα να πετύχεις, είναι να μπορείς να συνεργάζεσαι ακόμα και με αυτούς που δεν εκτιμάς. Αυτό το «προσόν» εγώ δεν το είχα. Έτσι επέλεξα αυτή την … «καταδίκη».

Τι σημαίνει αυτό το θέατρο για εσάς;

Τα πρώτα χρόνια έπρεπε να αγωνιώ και να αγωνίζομαι για την επιβίωση του θεάτρου. Στα επόμενα, για να αποδεικνύω ότι αυτή η επιβίωση δεν ήταν τυχαία. Στα επόμενα για τη «διάδοχη κατάσταση». Που φοβάμαι ότι θα είναι και η πιο επώδυνη.

Ποια συνεργασία υπήρξε καθοριστική για εσάς;

Αν η συνεργασία μου με τον Ιάκωβο Καμπανέλλη, με προίκισε με αυτοπεποίθηση, η συνεργασία μου με τον Κοραή Δαμάτη, με έκανε περισσότερο εργατικό σαν ηθοποιό και λιγότερο εγωιστή σαν σκηνοθέτη. Δεν ξέρω ποια απ’ τις δυο, ήταν πιο καθοριστική.

Πριν μερικά χρόνια κάποιοι έβαλαν φωτιά στο θέατρο. Τι γεύση σας άφησε αυτή η απειλή;

Δεν φοβήθηκα. Αλλά κατάλαβα πόσο απροστάτευτος είναι ο πολίτης, από την Πολιτεία. Ο πατέρας μου, συνήθιζε να λέει: Αν σε βγάλουν στη «ζούγκλα», βγες σαν λιοντάρι. Μ’ αυτή τη φράση του (και μ’ ένα όπλο) ξενύχταγα στο θέατρο για ένα μήνα. Μετά κουράστηκα και γύριζα στο σπίτι μου τα βράδια. Και έγινε το κακό. Ήταν 7 Ιουνίου 2007, όταν έβαλαν τη φωτιά στο θέατρο. Ζήτησα βοήθεια απ’ το ΥΠ.ΠΟ. κι από τον Ο.Λ.Π. Ο Ζαχόπουλος, του ΥΠ.ΠΟ, ούτε καν μπήκε στον κόπο να μου απαντήσει και το Δ.Σ. του Ο.Λ.Π. «… ενέκρινε χρηματική βοήθεια 500 ευρώ» (!!!). Δεν τα πήρα. Ανάστησα το θέατρο ΑΒΟΗΘΗΤΟΣ, μέσα σε μια βδομάδα. Ευτυχώς, τα μισά λεφτά της ζημιάς (περίπου 8.000 ευρώ) μου τα έδωσε η ασφάλεια που είχα κάνει.

Για ποιο πράγμα έχετε παλέψει περισσότερο για τη «Γέφυρα»;

Για να κρατάω τις αμοιβές των συναδέλφων σε όσο το δυνατόν υψηλότερα επίπεδα. Νομίζω ότι ελάχιστοι αμείβονται τόσο καλά (και στην ώρα τους) όσο οι άνθρωποι της «Γέφυρας».

Ποιες θεωρείτε τις πιο σημαντικές στιγμές που έχετε ζήσει σε αυτό το θέατρο;

Μου ζητάτε να επιλέξω πια είναι η πιο σημαντική απ’ τις ανάσες μου; Αδύνατον.

Ποιες είναι οι αλλαγές που παρατηρήσατε στο θεατρικό κοινό τα 20 αυτά χρόνια;

Έγινε πιο απαιτητικό. Και – ευτυχώς – … περισσότερο.

Πήρατε ποτέ χρηματοδότηση από το κράτος;

Ναι, τέσσερις φορές, τα πρώτα χρόνια, από το ΥΠ.ΠΟ., με ποσά από 9 έως 18.000 ευρώ. Προφανώς με βοήθησαν. Αλλά ποτέ δεν στηρίχτηκα σ’ αυτά τα λεφτά. Νομίζω ότι πολλά θέατρα σαν τη «Γέφυρα», βρέθηκαν υπερχρεωμένα, ακριβώς επειδή στηρίχτηκαν στην πιθανότητα μιας επιχορήγησης, που κι όταν ερχόταν, ερχόταν πολύ καθυστερημένα.

Βρέθηκε ποτέ το Θέατρο σας σε έντονη οικονομική δυσκολία;

Πάντα είναι σε έντονη οικονομική δυσκολία. Όπως και το 80% του λαού μας άλλωστε. Αν κι από το 2013, με την κατάργηση της κλαδικής σύμβασης των ηθοποιών, η λειτουργία των θεάτρων έγινε πιο … «ασφαλής». Γιατί είναι γεγονός ότι τώρα πια μπορεί να λειτουργεί ένα θέατρο σχεδόν ανέξοδα. Είναι ντροπή, αλλά συμβαίνει. Τώρα, ο κάθε εργοδότης έχει το «νόμιμο δικαίωμα» να αμείβει τους ηθοποιούς με λίγα ευρώ … ωρομίσθιας απασχόλησης. Αυτή την πραγματικότητα παλεύω. Και υπομένω τον ανήθικο ανταγωνισμό πολλών «μη κερδοσκοπικών» (;;;) θεάτρων, οι παραγωγές των οποίων (παρεμπιπτόντως) έχουν όχι μόνο την απόλυτη εύνοια της θεατρικής κριτικής, αλλά και τη σκανδαλώδη προβολή στα Μ.Μ.Ε.

Με ποιο κριτήριο επιλέγετε τα έργα που ανεβάζετε όλα αυτά τα χρόνια;

Ανεβάζω έργα που δίνουν υλικό και έμπνευση για μια καλή παράσταση. Αν είναι στρατευμένα, ή όχι, αν είναι κωμωδίες, ή δράματα, ελάχιστα με ενδιαφέρει. Προσπαθήσαμε πολύ να έχουμε ένα κοινό που «… δεν βολεύεται με λιγότερο ουρανό». Αυτό είναι το κοινό που εμπιστεύεται το θέατρό μας και πρέπει να είμαστε αντάξιοί του. Ασφαλώς, παίρνω υπ’ όψη μου και τον εργασιακό παράγοντα. Όπως σας είπα, εδώ οι ηθοποιοί … πληρώνονται και ασφαλίζονται. Έτσι, δεν μπορώ να κάνω έργα πολυπρόσωπα, ή με ρόλους μακριά από τους ηθοποιούς του βασικού κορμού του θεάτρου. Εδώ, κάποιος ηθοποιός μπορεί να παίζει ένα πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια παραγωγή κι έναν ασήμαντο στην άλλη. Ή να παίζει σε μια παράσταση και την ίδια περίοδο κάνει πρόβες για μια άλλη. Αυτό αυξάνει τα εισοδήματα των εργαζομένων και παράλληλα μικραίνει το κόστος λειτουργίας του θεάτρου.

Στην παιδική σκηνή ποιες αρετές για τις παιδικές ψυχούλες σας οδηγούν να επιλέξετε το επόμενο έργο κάθε φορά;

Η «παιδική» μας σκηνή έχει καταξιωθεί (και δίκαια νομίζω) σαν μια από τις πλέον αξιόπιστες του χώρου και από τη ίδρυση του θεάτρου, έχει λειτουργήσει σαν «χρηματοδότης» όλων των άλλων μας δράσεων (παραγωγών ή εκδηλώσεων). Ίσως γι’ αυτό, η επιλογή του «επόμενου» έργου είναι μια πολύ σύνθετη υπόθεση. Δυστυχώς οι συγγραφείς (και όχι μόνο οι έλληνες) δεν έχουν σοβαρούς λόγους να γράψουν νέα έργα για κοινό ανηλίκων. Χρόνια τώρα προσπαθώ μάταια να πείσω κάποιους άξιους συγγραφείς να «ακουμπήσουν» σύγχρονα προβλήματα (διαζύγιο, αρρώστια ή θάνατος στην οικογένεια, κακοποίηση, διαφορετικότητα, κ.ά.). Εγώ είμαι έτοιμος να πάρω το ρίσκο ακόμα και για μια οδυνηρή οικονομική αποτυχία. Υποσχέσεις δίνονται, αλλά τα έργα δεν γράφονται. Έτσι, καταφεύγω σε διασκευές κλασσικών έργων ή (με δεδομένο ότι το κοινό ανανεώνεται ανά εξαετία) στην επανάληψη παλαιότερων παραγωγών.

Ποιο είναι το βασικό συστατικό για να θεωρηθεί μία παιδική παράσταση επιτυχημένη;

Αν περιμένετε να σας πω : «Να αρέσει στα παιδιά», λυπάμαι αλλά θα σας απογοητέψω. Ελάχιστα με ενδιαφέρει αν θα αρέσει η παράσταση. Τελικά, δεν ξέρω αν αγαπώ τα παιδιά. Αυτό όμως που ξέρω καλά, είναι ότι ΤΑ ΣΕΒΟΜΑΙ απεριόριστα. Σέβομαι τον αυριανό πολίτη, τον αυριανό δικαστικό ή επιστήμονα, τον αυριανό εργάτη ή διανοούμενο, τον αυριανό βουλευτή ή υπουργό, τον αυριανό πρωθυπουργό ή πρόεδρο της δημοκρατίας. Μια θεατρική παράσταση για τα παιδιά, είναι ένα όπλο, ένα εργαλείο πολιτισμού. Και εγώ από το 1981, όταν ιδρύσαμε το «Θίασο ‘81», έτσι το έβλεπα. Και έτσι θα το βλέπω.

Εκτός από το θέατρο, ποια άλλα πράγματα λατρεύετε στη ζωή σας και αφιερώνετε χρόνο;

Τίποτα δεν «λατρεύω». Απλά αγαπώ. Με μια «απόσταση ασφαλείας» και κριτικής όμως. Πολύ ενέργεια ξόδεψα στο φοιτητικό κίνημα, στο συνδικαλισμό και στην πολιτική (με την ευρύτατη έννοια όλα). Μέλος του Δ.Σ. του Σωματείου ηθοποιών, αγωνίστηκα 35 χρόνια. Πολλές φορές απογοητεύθηκα. Όπως και τώρα άλλωστε. Δεν μετανιώνω. Έγινα σοφότερος. Κι αν γεννιόμουν αύριο, με τον ίδιο τρόπο θα ζούσα. Κι ας απογοητευόμουν ξανά.

Τι κερδίσατε από το θέατρο;

Αυτοσεβασμό.

Τι θυσιάσατε για την καριέρα σας;

Τίποτα απολύτως. Ό,τι έκανα το έκανα επειδή μου άρεσε, ή επειδή το πίστευα. Κι αυτό δεν είναι θυσία. Είναι μεγάλη χαρά.

Τι έχει διδάξει ο έρωτας στη ζωή σας;

Πως … «άμα δεν βρέξεις πόδι, δεν τρως ψάρι».

Ποιο είναι το νόημα της ζωής σας;

Πάλι μια φράση του πατέρα μου: «Αν νομίζεις ότι είσαι γερό σκαρί, ψάξε να βρεις γερές φουρτούνες για να το αποδείξεις».

Πως ηρεμείτε;

Δεν ηρεμώ.

Το είναι αυτό που ακόμα δεν έχετε πετύχει;

Να συμφιλιωθώ με την ιδέα ότι πρόπερσι πήρα σύνταξη.