Tο ζεύγος ενός μοναχού και μιας ελευθεριάζουσας γυναίκας με τολμηρή στάση και εμφάνιση σχηματίζει τη μεσογειακή ακτογραμμή. Ο μοναχός και η γυναίκα προσεγγίζουν σωματικά στην εγγύτητα της Ιβηρικής με τη δυτική αφρικανική ακτή της Μεσογείου, ενώ η ακτογραμμή της ιταλικής χερσονήσου τονίζει, ως αναμόρφωση, την τολμηρότητα της γυναικείας «ανήσυχης» στάσης απέναντι στον «ακίνητο» μοναχό. Όχι, δεν πρόκειται για τη γλαφυρή περιγραφή κάποιου έργου ακατάλληλου για ανηλίκους, αλλά για την «λεζάντα» ενός μεταφορικού χάρτη, που επιτίθεται στα εκκλησιαστικά και κοινωνικά δεδομένα της εποχής του.

Ήταν στα τέλη του 13ου αιώνα, όταν ο ιδιόρρυθμος μοναχός από την Πάβια, Οπισίνους ντε Κανίστρις, ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως «ο τρελός των χαρτών» εισήγαγε τους ανθρωπόμορφους χάρτες της Ευρώπης γύρω από τη Μεσόγειο, με πολύ τολμηρές θρησκευτικές και γεωγραφικές αναφορές, καθώς και ηθικές παραβολές. Καυτηριάζοντας τα στερεότυπα της εποχής του, με τη δύναμη της αλληγορίας, στόχευε στην ιδεολογική ανατροπή. Μάλιστα, ανάμεσα στα λίγα τοπωνυμία που με ιδιαίτερο νόημα σχολίασε στον παραπάνω χάρτη περιλαμβάνεται και η Θεσσαλονίκη!

Επτά αιώνες αργότερα, στη Θεσσαλονίκη, στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, μία έκθεση είκοσι σπάνιων σατιρικών χαρτών του 19ου και 20ου αιώνα, αφηγείται την ιστορία ενός από τα πλέον γοητευτικά είδη ιστορικών χαρτών και την εξέλιξη -τους αιώνες που ακολούθησαν- του σατιρικού σχολιασμού ιστορικών ή επίκαιρων γεγονότων, με τη χρήση της χαρτογραφικής απεικόνισης ή με «άλλοθι» τον χάρτη.

Ο καθηγητής της Ιατρικής Παναγιώτης Σουκάκος, ευρύτερα γνωστός και ως συλλέκτης ιστορικών χαρτών διέθεσε τους σπάνιους σατιρικούς χάρτες από τη συλλογή του για την έκθεση, που διοργανώνει, από χθες Τετάρτη μέχρι την Παρασκευή 2 Νοεμβρίου, η Χαρτογραφική Επιστημονική Εταιρεία Ελλάδας (ΧΕΕΕ) στο πλαίσιο του 15ου Εθνικού Συνεδρίου Χαρτογραφίας "Η Χαρτογραφία των Κρίσεων".

Όπως εξηγεί ο κ. Σουκάκος, «το δείγμα των σατιρικών χαρτών είναι αντιπροσωπευτικό: ζωόμορφες και ανθρωπόμορφες μασκαρεμένες καταγραφές, που απεικονίζουν το ιστορικό και γεωπολιτικό ανάγλυφο της εποχής και αναδεικνύουν με σαρκαστική και δηκτική διάθεση τις αντιπαλότητες και τάσεις επικυριαρχίας των μεγάλων δυνάμεων της εποχής». Οι χάρτες που ο κ.Σουκάκος διέθεσε να εκτεθούν περιγράφονται και αναλύονται στη συλλογική δίγλωσση (σε ελληνικά και αγγλικά) έκδοση «Ιστορικές και Σατιρικές απεικονίσεις της Ευρώπης (19ος-20ος αιώνα)».