Η ιδέα του ∆ιεθνούς ∆ιαδρόµου Βορρά - Νότου (International North - South Trade Corridor - INSTC) έγινε πραγµατικότητα σε θεσµικό επίπεδο το 2000, µε τη συµµετοχή αρχικά τριών κρατών: της Ρωσίας, του Ιράν και της Ινδίας . Ωστόσο, το σχέδιο προχωρούσε ασθµαίνοντας. Αρχικά, το Ιράν καθυστέρησε την κατασκευή υποδοµών (αυτοκινητοδρόµων και σιδηροδρόµων) λόγω των κυρώσεων αναφορικά µε το πυρηνικό του πρόγραµµα. Παράλληλα, το σχέδιο αυτό δεν είχε σταθερή χρηµατοδότηση, όπως ο Νέος ∆ρόµος του Μεταξιού. Βασιζόταν σε περιφερειακές συµπράξεις και τραπεζικά ιδρύµατα µε λίγη κάλυψη και περιορισµένες χρηµατοδοτήσεις. Στην πορεία, και ειδικά µετά το 2002, εντάχθηκαν περισσότερες από 10 χώρες: Καζακστάν, Αρµενία, Αζερµπαϊτζάν, Ουκρανία, Κιργισία, Τατζικιστάν, Τουρκία, Λευκορωσία, Οµάν και Συρία.

Κατά πώς φαίνεται, µε τις εξελίξεις αυτές ο νέος ευρασιατικός πόλος Κίνας - Ρωσίας και οι συµµαχίες τους (Οργανισµός Συνεργασίας της Σανγκάης και τα µέλη των BRICS, Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) οικοδοµούν δίκτυα εµπορίου ανταγωνιστικά προς τη ∆ύση, ενοποιώντας όλη την ασιατική ήπειρο. Το σηµαντικό είναι ότι για πρώτη φορά η Ανατολή είναι ενωµένη, έχει κοινούς στόχους και όλα δείχνουν ότι δεν έχουν ιδεολογικές αποκλίσεις. Ολες τείνουν προς το καπιταλιστικό µοντέλο, την εµπορική παγκοσµιοποίηση, αλλά µε προστατευµένα τα σύνορα και την κουλτούρα τους. Μένει να δούµε αν και µε ποιον τρόπο η συµµαχία αυτή και η ενοποίηση θα οδηγήσουν σε µια οριστική απεµπλοκή από τις αγορές κεφαλαίου της ∆ύσης και πότε. Με λίγα λόγια, είναι αυτές οι κινήσεις προάγγελος ενός διαζυγίου µε τη ∆ύση και τι θα ακολουθήσει;

Αρχικά διαφάνηκαν ορισµένα ρήγµατα στη «Συµµαχία της Ευρασίας». Κίνα και Ινδία επισήµαναν εµµέσως πλην σαφώς ότι έχουν πλείστες ανησυχίες για το «βάλτωµα» του µετώπου στην Ουκρανία. Η Κίνα, διά του προέδρου της, δήλωσε τα ακόλουθα: «Η Κίνα είναι διατεθειµένη να κάνει προσπάθειες µαζί µε τη Ρωσία για την ανάληψη του ρόλου που αντιστοιχεί σε µεγάλες δυνάµεις και για την άσκηση καθοδηγητικού ρόλου ως προς την πρόσδοση σταθερότητας και θετικής ενέργειας σε έναν κόσµο χάους, που συνταράσσεται από κοινωνικές αναστατώσεις», µε τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιµίρ Πούτιν, να απαντά: «Εκτιµούµε ιδιαίτερα την ισορροπηµένη θέση των Κινέζων φίλων µας αναφορικά µε την ουκρανική κρίση και κατανοούµε απολύτως τις ανησυχίες τους».

Οσο για τον Ναρέντρα Μόντι, πρωθυπουργό της Ινδίας, έδειξε τη δυσφορία του και µίλησε πολύ πιο κοφτά: «Ξέρω ότι η σηµερινή εποχή δεν είναι η εποχή του πολέµου. Σας έχουµε µιλήσει πολλές φορές στο τηλέφωνο στο παρελθόν γι’ αυτό, ότι η δηµοκρατία, η διπλωµατία και ο διάλογος είναι πράγµατα που βοηθούν τον κόσµο. Τις επόµενες µέρες θα έχουµε την ευκαιρία να µιλήσουµε για το πώς να προχωρήσουµε στον δρόµο προς την ειρήνη και θα κατανοήσω καλύτερα την άποψή σας», µε τον Πούτιν να απαντάει ως εξής: «Γνωρίζω τη θέση σας για τη σύγκρουση στην Ουκρανία και τις ανησυχίες που εκφράζετε συνεχώς. Θα κάνουµε τα πάντα για να σταµατήσει αυτό το συντοµότερο δυνατόν».

Τα πράγµατα µάλλον εξελίσσονται δύσκολα για τον Πούτιν στην Ουκρανία. Η Κίνα και η Ινδία δεν είναι για πολύ διατεθειµένες να ανεχτούν τη διατάραξη του διεθνούς εµπορίου. Μην ξεχνάµε ότι η Κίνα είναι προνοµιακός συνοµιλητής διαφόρων µερίδων του υπερεθνικού κεφαλαίου που εδρεύει στη ∆ύση, η δε Ινδία συµµετέχει και σε µια τετραµερή αντικινεζική συµµαχία µαζί µε τις ΗΠΑ και την Αυστραλία και είναι βέβαιο πως υφίσταται πολλαπλές πιέσεις για ξεκαθάρισµα της στάσης της. Οι επιµέρους συγκρούσεις µεταξύ των «συµµάχων» δεν φαίνεται να καθησυχάζουν τους αντιπάλους της ∆ύσης.

Θα λέγαµε µάλιστα ότι υφίστανται και αυτοί (το ευρασιατικό µπλοκ) σηµαντικές ενδορρήξεις σε βαθµό επικίνδυνο. Αργότερα ο Σι Τζινπίνγκ αποκάλεσε τη Σύνοδο της Σαµαρκάνδης «µικρής κλίµακας» στα ΜΜΕ της χώρας του, ενώ απέφυγε τις πολλές συναντήσεις κατά τη διάρκειά της, επικαλούµενος λόγους υγειονοµικής προστασίας. Οσο για τον πρόεδρο του Ιράν, και αυτός µε τη σειρά του απέφυγε συναντήσεις µε τον Τούρκο πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος συµµετείχε ως παρατηρητής. ∆ιόλου τυχαίο κι αυτό. Αµέσως µετά τη Σύνοδο της Σαµαρκάνδης, οι εξελίξεις κινήθηκαν ραγδαία. Στις 28 Σεπτεµβρίου, οι αγωγοί Nord Stream Ι και ΙΙ εξερράγησαν σε ορισµένα υποθαλάσσια σηµεία, µε αποτέλεσµα να πάθουν σοβαρότατες ζηµιές. Από τη ∆ύση υπήρξαν οργισµένες ανακοινώσεις ότι το σαµποτάζ (διότι περί αυτού επρόκειτο) το έκανε η Ρωσία.

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας Ράντεκ Σικόρσκι ευχαρίστησε τις ΗΠΑ µέσω Τwitter για την ενέργεια αυτή, ενώ ο οικονοµολόγος Τζέφρι Σακς τις κατηγόρησε ευθέως ότι αυτές προκάλεσαν την καταστροφή των αγωγών. ∆ιόλου τυχαία στην περιοχή δρούσε αµερικανικό πλοίο, ενώ το ίδιο διάστηµα εγκαινιαζόταν ο αγωγός φυσικού αερίου Νορβηγίας - Πολωνίας, εξέλιξη που θα οδηγήσει την Ε.Ε. στην πολυπόθητη απεξάρτηση από τη Ρωσία.

Εκεί όµως που οι εξελίξεις άρχισαν να περιπλέκονται ήταν όταν οι Ρώσοι ξεκίνησαν τις παραινέσεις προς τη Γερµανία να κάνει χρήση του Nord Stream ΙΙ, που, αν και εγκαινιάστηκε, δεν τέθηκε ποτέ σε λειτουργία. Ο συγκεκριµένος αγωγός φαίνεται ότι δεν υπέστη τα συντριπτικά πλήγµατα του «δίδυµου αδελφού» του. Συγκεκριµένα, ο Πούτιν στις 12 Οκτωβρίου προσέφερε τη δυνατότητα να συνεχίσει την παροχή αερίου µέσω του δεύτερου αγωγού, για να εισπράξει την άρνηση της Γερµανίας. Παράλληλα, ανακοίνωσε την κατασκευή ενός ενεργειακού κόµβου στην Τουρκία, που θα στέλνει φυσικό αέριο στην Ευρώπη. Οπως βλέπουµε, η διπλωµατία έχει φτάσει σε ένα επίπεδο που ούτε οι ίδιοι δεν µπορούν να παρακολουθήσουν. Τα συµφέροντα είναι τόσο πολλά, που διασταυρώνονται σαν τις ακτίνες φωτός στην ατµόσφαιρα. Μέσα σε αυτό το χάος, µεγάλοι όµιλοι στην Ευρώπη σκέφτονται να µεταφέρουν τις δραστηριότητές τους στις ΗΠΑ, όπου σε ορισµένες πολιτείες διαφηµίζονται η χαµηλή φορολόγηση και το ελάχιστο (σε σχέση µε αυτό της Ευρώπης) ενεργειακό κόστος. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα η απασχόληση στις ΗΠΑ να έχει εκτιναχθεί, το δολάριο να ισχυροποιηθεί και µεγάλα επενδυτικά κεφάλαια να αρχίσουν να συρρέουν στο αµερικανικό έδαφος. Βέβαια, η συµπεριφορά αυτή των Αµερικανών υποβιβάζει ραγδαία τόσο τη Βρετανία όσο και την Ε.Ε., που όµως δείχνουν να κινούνται σαν τον µεθυσµένο.

Κανένα κράτος δεν είναι σίγουρο για το τι πρέπει να γίνει. Μπορεί το κλείσιµο της υπόθεσης «Ουκρανία» µε κάποιες αµοιβαίες υποχωρήσεις να συνέφερε την Ευρώπη, τη Ρωσία και την Ουκρανία, ωστόσο δεν εξασφαλίζει τη Μόσχα, που δείχνει να χάνει τους αγοραστές της, οι οποίοι πιέζονται να βρουν λύση στο ενεργειακό τους πρόβληµα. ∆εν εξασφαλίζει όµως και την Κίνα, που πιέζεται στον Ειρηνικό και είναι εκτεθειµένη σε µια φούσκα χρεών που η ίδια δηµιούργησε. ∆εν εξασφαλίζει ούτε την Ουκρανία, που άλλα είχε στα σχέδιά της, ούτε τη ∆ύση, που στα χαρτιά περίµενε άλλα αποτελέσµατα.

Αυτός ο πόλεµος, ενώ στην αρχή βόλεψε τους πάντες, έχει γίνει ένας παράξενος βραχνάς, που δεν ξέρουν αν είναι προτιµότερο να σταµατήσει ή να συνεχίσει. Μέσα σε αυτή την µπερδεµένη κατάσταση, ένα είναι φανερό: Η ∆ύση και η Ανατολή διαχωρίζονται φανερά. Η Ανατολή έχει σαφή άποψη για το πώς θέλει να είναι ο κόσµος. Το µόνο της πρόβληµα είναι τα ευρασιατικά κράτη, που βάδιζαν για αιώνες µόνα τους, να καταφέρουν να λειτουργήσουν ως σύνολο. Η ∆ύση, πάλι, δεν µπορεί να αντιµετωπίσει την Ανατολή µε την ξεπεσµένη και σε σύγχυση νοοτροπία της. Είτε πρέπει να αναγεννηθεί είτε να παραδώσει τα σκήπτρα της. Η νέα γεωπολιτική αρχιτεκτονική δεν θα είναι απλώς νέα, αλλά ριζικά νέα. Οποιο µέρος και να επικρατήσει, ο κόσµος θα είναι αναγκαστικά εντελώς διαφορετικός.

*Ραδιοφωνική εκποµπή µας µε θέµα την εργασία του νοµικού και γεωπολιτικού αναλυτή Πάρι Θασίτη στον 90,1 FM µε τον συνεργάτη µου, δηµοσιογράφο-αρθρογράφο Λεωνίδα Αποσκίτη.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά στις 30 Δεκεμβρίου 2022