ΕΚΤΑΚΤΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
Το αραβικό μοντέλο του «καπιταλισμού της επιτήρησης» - Μέρος 3ο
Τα ΗΑΕ, όπως και άλλες χώρες του Κόλπου, αποτελούν στόχο κυβερνοεπιθέσεων από απειλητικούς παράγοντες µε πολιτικά κίνητρα
Έχει διαπιστωθεί ότι η επιτήρηση µεγάλης κλίµακας βοηθά στον έλεγχο της ατοµικής συµπεριφοράς: οι άνθρωποι, όταν γνωρίζουν ή πιστεύουν ότι παρακολουθούνται, συχνά οδηγούνται από µόνοι τους στην αυτολογοκρισία.
Αυτό για κάποιους αποτελεί ένα από τα θετικά στοιχεία σε αυτό το επίπεδο παρακολούθησης, µαζί µε το πιο προφανές από όλα, που είναι το χαµηλό επίπεδο εγκληµατικότητας. Το Ντουµπάι πράγµατι θεωρείται ένα από τα ασφαλέστερα µέρη στον κόσµο. Ολοι ξέρουν ότι υπάρχουν κάµερες παντού. «Μόνο το 15% των κατοίκων του Ντουµπάι είναι γηγενείς Εµιρατιανοί. Οι υπόλοιποι είναι ξένοι και, όπως εγώ, οι περισσότεροι είναι ευχαριστηµένοι για το επίπεδο της δουλειάς και της ζωής που προσφέρουν τα ΗΑΕ. Κανείς δεν θέλει να κάνει λάθη που θα µπορούσαν να οδηγήσουν σε απώλεια εργασίας, απέλαση ή φυλάκιση», λέει η Γιασµίν Μπαχράνι, ανεξάρτητη δηµοσιογράφος, που ζει στο Ντουµπάι.
Βρίσκονται, βλέπετε, πολλοί λόγοι για να ανέχονται οι πολίτες αυτό το επίπεδο της cyber-παράνοιας. Σήµερα τα Εµιράτα, βλέποντας την Ουάσινγκτον ως φθίνουσα δύναµη και λόγω των περιορισµών στην παραβίαση της ιδιωτικής ζωής που υπάρχουν ακόµα στη ∆ύση, έχουν στραφεί προς την Κίνα και τη Huawei για την προµήθεια λογισµικού τεχνολογίας 5G. Μια νέα εµιρατική εταιρεία έχει εµφανισθεί, εξειδικευµένη στην Τεχνητή Νοηµοσύνη (ΑΙ) και στο Cloud Computing (υπολογιστικό νέφος), όσον αφορά την κυβερνοεπιτήρηση στο Αµπου Ντάµπι. ∆ιάφορες αναφορές έχουν επισηµάνει, επίσης, τη συνεχιζόµενη κούρσα εξοπλισµών στον κυβερνοχώρο στη Μέση Ανατολή, καθώς τα Εµιράτα και άλλα κράτη προσπαθούν να αποκτήσουν όπλα και προσωπικό για hacking ταχύτερα από τους αντιπάλους τους.
Μη επανδρωµένα αεροσκάφη, τεχνολογίες επιτήρησης και εξοπλισµός ελέγχου ταραχών είναι µεταξύ των κορυφαίων προϊόντων που πλασάρουν γιγάντιοι διεθνείς εργολάβοι στον τοµέα της άµυνας στις µεγάλες τεχνολογικές και αµυντικές εκθέσεις στα Ηνωµένα Αραβικά Εµιράτα. Πολλές από αυτές τις τεχνολογίες διαφηµίζονται ως «ολοκληρωµένες, µη θανατηφόρες, λύσεις ελέγχου του πλήθους», εννοώντας βασικά τις οργισµένες αραβικές µάζες που τολµούν να αµφισβητήσουν την αυταρχική «κυριαρχία µε βασανιστήρια» σε πολλαπλές δικττορίες του Κόλπου. Η δηµοκρατία όµως δεν είναι καλή για τις επιχειρήσεις. Ετσι, ολόκληρη η περιοχή της Μέσης Ανατολής βιώνει µια άνευ προηγουµένου αύξηση των απειλών για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, που εν µέρει οφείλεται και στην αύξηση του αριθµού των ανθρώπων που εργάζονται εξ αποστάσεως σε αυτή την περιοχή. Η πιο επιτυχηµένη µορφή επίθεσης στον κυβερνοχώρο ήταν πάντα η κοινωνική µηχανική, κατά την οποία ένας χάκερ εκµεταλλεύεται το ανθρώπινο λάθος για να αποκτήσει πρόσβαση. Με ένα ευρέως κατανεµηµένο εργατικό δυναµικό, είναι πολύ πιο εύκολο για τους χάκερ να βρουν και να εκµεταλλευτούν την απρόσεκτη συµπεριφορά. Τα ΗΑΕ, λοιπόν, όπως και άλλες χώρες του Κόλπου, αποτελούν στόχο κυβερνοεπιθέσεων από απειλητικούς παράγοντες µε πολιτικά κίνητρα. Οι εµπειρογνώµονες σε θέµατα κυβερνοασφάλειας στην περιοχή σηµειώνουν ότι οι εν λόγω απειλητικοί παράγοντες είναι ιστορικά εθνικοί κρατικοί φορείς ή πολιτικές οµάδες ακτιβιστών, οι οποίοι συνήθως επικεντρώνονται στην πρόκληση ζηµιών και καταστροφών στους τοµείς των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και των κρίσιµων υποδοµών.
Οι κυβερνοδράστες στοχεύουν πλέον ερευνητικά κέντρα, καθώς και εκπαιδευτικά ιδρύµατα, αν και το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και οι οργανισµοί που σχετίζονται µε τις εξωτερικές υποθέσεις και την άµυνα εξακολουθούν να αποτελούν κεντρικούς στόχους. O «καπιταλισµός της επιτήρησης», όπως τον έχει αποκαλέσει η Αµερικανίδα ψυχολόγος Σοσάνα Ζούµποφ, έχει ξεφύγει στα Εµιράτα και έχει δηµιουργήσει «εξωτικές» εφαρµογές, που απειλούν τα θεµέλια της, όσης απέµεινε, δηµοκρατικής κοινωνίας. Τα Εµιράτα έχουν γίνει το µοντέλο ενός µετα-καπιταλιστικού, οργουελικού κόσµου, που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όλων των διεθνών εταιρικών και κυβερνητικών αρπακτικών στον τοµέα της «κυβερνοασφάλειας».
Η Σοσάνα Ζούµποφ, κοινωνική ψυχολόγος, οµότιµη καθηγήτρια της Σχολής ∆ιοίκησης Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ, είναι συγγραφέας του βιβλίου «Η εποχή του καπιταλισµού της επιτήρησης: O αγώνας για ένα ανθρώπινο µέλλον στα νέα σύνορα της εξουσίας». Το έργο της Ζούµποφ είναι η πηγή πολλών πρωτότυπων εννοιών (ορισµών), όπως «καπιταλισµός της επιτήρησης», «εργαλειακή εξουσία», «καταµερισµός της µάθησης στην κοινωνία», «οικονοµίες της δράσης», «µέσα τροποποίησης της συµπεριφοράς», «πολιτισµός της πληροφορίας», «εργασία µέσω υπολογιστή», διαλεκτική «αυτοµατοποίηση/πληροφόρηση», «εξατοµίκευση της κατανάλωσης» και «πραξικόπηµα εκ των άνω». Οπως λέει, σήµερα αναπτύσσεται µια νέα οικονοµική λογική, πρωτοφανής, που µετατρέπει τη ζωή µας σε εµπορεύσιµα δεδοµένα, και η ιδιωτική ανθρώπινη εµπειρία γίνεται το νέο «υλικό αγαθό».
«Ο καπιταλισµός ανέκαθεν εξελισσόταν διεκδικώντας πράγµατα που υπάρχουν εκτός αγοράς και µετατρέποντάς τα σε εµπόρευµα προς πώληση και αγορά. Με αυτόν τον τρόπο µετατρέψαµε τον βιοπορισµό σε “εργασία” και τη φύση σε “ακίνητη περιουσία”», αναφέρει η Ζούµποφ. «Ο καπιταλισµός της επιτήρησης διεκδικεί τώρα την ιδιωτική ανθρώπινη εµπειρία ως ελεύθερη πρώτη ύλη για να µεταφραστεί σε προβλέψεις συµπεριφοράς που αγοράζονται και πωλούνται σε ένα νέο είδος ιδιωτικής αγοράς. Και τούτο συµβαίνει σχεδόν εντελώς εν αγνοία µας», συµπληρώνει. Πριν από µία δεκαετία, οι µελετητές της προστασίας της ιδιωτικής ζωής Κρις Χούφναγλ και Τζένιφερ Κινγκ διαπίστωσαν ότι το ενδιαφέρον των ανθρώπων για την προστασία των προσωπικών τους δεδοµένων αυξανόταν αναλογικά µε την κατανόησή τους για τον τρόπο µε τον οποίο οι εταιρείες αποκτούν και χρησιµοποιούν αυτά τα δεδοµένα.
Η λεηλασία: Οσο οι άνθρωποι παρέµεναν στο σκοτάδι, οι εταιρείες µπορούσαν να υπολογίζουν µε µικρή αντίσταση. Αυτό εξηγεί πώς η λεηλασία των προσωπικών δεδοµένων έχει εκραγεί τα τελευταία 20 χρόνια. Οι εταιρείες τεχνολογίας έµαθαν πώς να µετατρέπουν τη ζωή µας σε δεδοµένα, χωρίς να µας ρωτάνε. O καπιταλισµός της παρακολούθησης εξαπλώθηκε σύντοµα στο Facebook και σε άλλες εταιρείες της Silicon Valley, αλλά και σε κάθε οικονοµικό τοµέα: αυτοκίνητα, ασφάλειες, ψυχαγωγία, χρηµατοοικονοµικά, λιανικό εµπόριο, υγεία, ακίνητα και πολλά άλλα - γενικά, οπουδήποτε ένα προϊόν ή µια υπηρεσία αρχίζει µε τη λέξη «έξυπνο» ή «εξατοµικευµένο». Η πραγµατικότητα είναι ότι µεταβαίνουµε σε µια νέα οικονοµική τάξη που βασίζεται στην επιτήρηση.
Αυτοµατοποίηση: Οι καπιταλιστές της επιτήρησης ανακάλυψαν σύντοµα ότι µπορούν να χρησιµοποιήσουν αυτά τα δεδοµένα όχι µόνο για να γνωρίζουν τη συµπεριφορά µας, αλλά και για να την ελέγχουν ή να τη διαµορφώνουν. ∆εν αρκούσε πλέον η αυτοµατοποίηση των ροών πληροφοριών για εµάς. O στόχος έγινε η αυτοµατοποίησή µας.
Αυτή η ψηφιακά ενηµερωµένη τροποποίηση της συµπεριφοράς είναι προσεκτικά σχεδιασµένη για να παρακάµπτει την ευαισθητοποίησή µας. Μας στερεί την αυτονοµία, την ελευθερία να επιλέγουµε τις πράξεις µας και το δικαίωµα να λέµε «όχι», διαβρώνοντας τη δηµοκρατία εκ των έσω. Και είναι ένας µονόδροµος καθρέφτης: Οι επιχειρήσεις αυτές γνωρίζουν τα πάντα για εµάς, ενώ οι λειτουργίες τους είναι άγνωστες σε εµάς. Οι προ\βλέψεις τους αφορούν εµάς, αλλά όχι για εµάς.
Η αντιµετώπιση: Σήµερα, οι άνθρωποι είναι περισσότερο διασκορπισµένοι από ποτέ, αλλά και περισσότερο διασυνδεδεµένοι από ποτέ. Η δηµοκρατία είναι σε βαθύ λήθαργο, ενώ ο καπιταλισµός της επιτήρησης βρίσκεται σε µεγάλο οίστρο. Οι εκλεγµένοι αξιωµατούχοι δεν έχουν τα φόντα, ούτε δείχνουν αποφασισµένοι όσοι κατανοούν τους κινδύνους και δεν εµπλέκονται άµεσα στα σκοτεινά cyber-παιχνίδια, να χαλιναγωγήσουν τους ψηφιακούς τιτάνες της επιτήρησης. Η αντιµετώπιση, όµως, αυτής της υπέρτατης πρόκλησης για τη ζωή των ανθρώπων είναι αναγκαίο έργο, που πρέπει να αρχίσει άµεσα, όσος χρόνος κι αν χρειαστεί, αν θέλουµε να υπάρξει για το µέλλον µας η υπόσχεση µιας τεχνολογικής µεν κοινωνίας, αλλά µέσα σε συνθήκες αξιοπρέπειας, δηµοκρατίας και ελευθερίας.
Δημοσιεύτηκε στην ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ στις 15/5
Αυτό για κάποιους αποτελεί ένα από τα θετικά στοιχεία σε αυτό το επίπεδο παρακολούθησης, µαζί µε το πιο προφανές από όλα, που είναι το χαµηλό επίπεδο εγκληµατικότητας. Το Ντουµπάι πράγµατι θεωρείται ένα από τα ασφαλέστερα µέρη στον κόσµο. Ολοι ξέρουν ότι υπάρχουν κάµερες παντού. «Μόνο το 15% των κατοίκων του Ντουµπάι είναι γηγενείς Εµιρατιανοί. Οι υπόλοιποι είναι ξένοι και, όπως εγώ, οι περισσότεροι είναι ευχαριστηµένοι για το επίπεδο της δουλειάς και της ζωής που προσφέρουν τα ΗΑΕ. Κανείς δεν θέλει να κάνει λάθη που θα µπορούσαν να οδηγήσουν σε απώλεια εργασίας, απέλαση ή φυλάκιση», λέει η Γιασµίν Μπαχράνι, ανεξάρτητη δηµοσιογράφος, που ζει στο Ντουµπάι.
Βρίσκονται, βλέπετε, πολλοί λόγοι για να ανέχονται οι πολίτες αυτό το επίπεδο της cyber-παράνοιας. Σήµερα τα Εµιράτα, βλέποντας την Ουάσινγκτον ως φθίνουσα δύναµη και λόγω των περιορισµών στην παραβίαση της ιδιωτικής ζωής που υπάρχουν ακόµα στη ∆ύση, έχουν στραφεί προς την Κίνα και τη Huawei για την προµήθεια λογισµικού τεχνολογίας 5G. Μια νέα εµιρατική εταιρεία έχει εµφανισθεί, εξειδικευµένη στην Τεχνητή Νοηµοσύνη (ΑΙ) και στο Cloud Computing (υπολογιστικό νέφος), όσον αφορά την κυβερνοεπιτήρηση στο Αµπου Ντάµπι. ∆ιάφορες αναφορές έχουν επισηµάνει, επίσης, τη συνεχιζόµενη κούρσα εξοπλισµών στον κυβερνοχώρο στη Μέση Ανατολή, καθώς τα Εµιράτα και άλλα κράτη προσπαθούν να αποκτήσουν όπλα και προσωπικό για hacking ταχύτερα από τους αντιπάλους τους.
Μη επανδρωµένα αεροσκάφη, τεχνολογίες επιτήρησης και εξοπλισµός ελέγχου ταραχών είναι µεταξύ των κορυφαίων προϊόντων που πλασάρουν γιγάντιοι διεθνείς εργολάβοι στον τοµέα της άµυνας στις µεγάλες τεχνολογικές και αµυντικές εκθέσεις στα Ηνωµένα Αραβικά Εµιράτα. Πολλές από αυτές τις τεχνολογίες διαφηµίζονται ως «ολοκληρωµένες, µη θανατηφόρες, λύσεις ελέγχου του πλήθους», εννοώντας βασικά τις οργισµένες αραβικές µάζες που τολµούν να αµφισβητήσουν την αυταρχική «κυριαρχία µε βασανιστήρια» σε πολλαπλές δικττορίες του Κόλπου. Η δηµοκρατία όµως δεν είναι καλή για τις επιχειρήσεις. Ετσι, ολόκληρη η περιοχή της Μέσης Ανατολής βιώνει µια άνευ προηγουµένου αύξηση των απειλών για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, που εν µέρει οφείλεται και στην αύξηση του αριθµού των ανθρώπων που εργάζονται εξ αποστάσεως σε αυτή την περιοχή. Η πιο επιτυχηµένη µορφή επίθεσης στον κυβερνοχώρο ήταν πάντα η κοινωνική µηχανική, κατά την οποία ένας χάκερ εκµεταλλεύεται το ανθρώπινο λάθος για να αποκτήσει πρόσβαση. Με ένα ευρέως κατανεµηµένο εργατικό δυναµικό, είναι πολύ πιο εύκολο για τους χάκερ να βρουν και να εκµεταλλευτούν την απρόσεκτη συµπεριφορά. Τα ΗΑΕ, λοιπόν, όπως και άλλες χώρες του Κόλπου, αποτελούν στόχο κυβερνοεπιθέσεων από απειλητικούς παράγοντες µε πολιτικά κίνητρα. Οι εµπειρογνώµονες σε θέµατα κυβερνοασφάλειας στην περιοχή σηµειώνουν ότι οι εν λόγω απειλητικοί παράγοντες είναι ιστορικά εθνικοί κρατικοί φορείς ή πολιτικές οµάδες ακτιβιστών, οι οποίοι συνήθως επικεντρώνονται στην πρόκληση ζηµιών και καταστροφών στους τοµείς των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και των κρίσιµων υποδοµών.
Οι κυβερνοδράστες στοχεύουν πλέον ερευνητικά κέντρα, καθώς και εκπαιδευτικά ιδρύµατα, αν και το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και οι οργανισµοί που σχετίζονται µε τις εξωτερικές υποθέσεις και την άµυνα εξακολουθούν να αποτελούν κεντρικούς στόχους. O «καπιταλισµός της επιτήρησης», όπως τον έχει αποκαλέσει η Αµερικανίδα ψυχολόγος Σοσάνα Ζούµποφ, έχει ξεφύγει στα Εµιράτα και έχει δηµιουργήσει «εξωτικές» εφαρµογές, που απειλούν τα θεµέλια της, όσης απέµεινε, δηµοκρατικής κοινωνίας. Τα Εµιράτα έχουν γίνει το µοντέλο ενός µετα-καπιταλιστικού, οργουελικού κόσµου, που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όλων των διεθνών εταιρικών και κυβερνητικών αρπακτικών στον τοµέα της «κυβερνοασφάλειας».
Η Σοσάνα Ζούµποφ, κοινωνική ψυχολόγος, οµότιµη καθηγήτρια της Σχολής ∆ιοίκησης Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ, είναι συγγραφέας του βιβλίου «Η εποχή του καπιταλισµού της επιτήρησης: O αγώνας για ένα ανθρώπινο µέλλον στα νέα σύνορα της εξουσίας». Το έργο της Ζούµποφ είναι η πηγή πολλών πρωτότυπων εννοιών (ορισµών), όπως «καπιταλισµός της επιτήρησης», «εργαλειακή εξουσία», «καταµερισµός της µάθησης στην κοινωνία», «οικονοµίες της δράσης», «µέσα τροποποίησης της συµπεριφοράς», «πολιτισµός της πληροφορίας», «εργασία µέσω υπολογιστή», διαλεκτική «αυτοµατοποίηση/πληροφόρηση», «εξατοµίκευση της κατανάλωσης» και «πραξικόπηµα εκ των άνω». Οπως λέει, σήµερα αναπτύσσεται µια νέα οικονοµική λογική, πρωτοφανής, που µετατρέπει τη ζωή µας σε εµπορεύσιµα δεδοµένα, και η ιδιωτική ανθρώπινη εµπειρία γίνεται το νέο «υλικό αγαθό».
«Ο καπιταλισµός ανέκαθεν εξελισσόταν διεκδικώντας πράγµατα που υπάρχουν εκτός αγοράς και µετατρέποντάς τα σε εµπόρευµα προς πώληση και αγορά. Με αυτόν τον τρόπο µετατρέψαµε τον βιοπορισµό σε “εργασία” και τη φύση σε “ακίνητη περιουσία”», αναφέρει η Ζούµποφ. «Ο καπιταλισµός της επιτήρησης διεκδικεί τώρα την ιδιωτική ανθρώπινη εµπειρία ως ελεύθερη πρώτη ύλη για να µεταφραστεί σε προβλέψεις συµπεριφοράς που αγοράζονται και πωλούνται σε ένα νέο είδος ιδιωτικής αγοράς. Και τούτο συµβαίνει σχεδόν εντελώς εν αγνοία µας», συµπληρώνει. Πριν από µία δεκαετία, οι µελετητές της προστασίας της ιδιωτικής ζωής Κρις Χούφναγλ και Τζένιφερ Κινγκ διαπίστωσαν ότι το ενδιαφέρον των ανθρώπων για την προστασία των προσωπικών τους δεδοµένων αυξανόταν αναλογικά µε την κατανόησή τους για τον τρόπο µε τον οποίο οι εταιρείες αποκτούν και χρησιµοποιούν αυτά τα δεδοµένα.
Η λεηλασία: Οσο οι άνθρωποι παρέµεναν στο σκοτάδι, οι εταιρείες µπορούσαν να υπολογίζουν µε µικρή αντίσταση. Αυτό εξηγεί πώς η λεηλασία των προσωπικών δεδοµένων έχει εκραγεί τα τελευταία 20 χρόνια. Οι εταιρείες τεχνολογίας έµαθαν πώς να µετατρέπουν τη ζωή µας σε δεδοµένα, χωρίς να µας ρωτάνε. O καπιταλισµός της παρακολούθησης εξαπλώθηκε σύντοµα στο Facebook και σε άλλες εταιρείες της Silicon Valley, αλλά και σε κάθε οικονοµικό τοµέα: αυτοκίνητα, ασφάλειες, ψυχαγωγία, χρηµατοοικονοµικά, λιανικό εµπόριο, υγεία, ακίνητα και πολλά άλλα - γενικά, οπουδήποτε ένα προϊόν ή µια υπηρεσία αρχίζει µε τη λέξη «έξυπνο» ή «εξατοµικευµένο». Η πραγµατικότητα είναι ότι µεταβαίνουµε σε µια νέα οικονοµική τάξη που βασίζεται στην επιτήρηση.
Αυτοµατοποίηση: Οι καπιταλιστές της επιτήρησης ανακάλυψαν σύντοµα ότι µπορούν να χρησιµοποιήσουν αυτά τα δεδοµένα όχι µόνο για να γνωρίζουν τη συµπεριφορά µας, αλλά και για να την ελέγχουν ή να τη διαµορφώνουν. ∆εν αρκούσε πλέον η αυτοµατοποίηση των ροών πληροφοριών για εµάς. O στόχος έγινε η αυτοµατοποίησή µας.
Αυτή η ψηφιακά ενηµερωµένη τροποποίηση της συµπεριφοράς είναι προσεκτικά σχεδιασµένη για να παρακάµπτει την ευαισθητοποίησή µας. Μας στερεί την αυτονοµία, την ελευθερία να επιλέγουµε τις πράξεις µας και το δικαίωµα να λέµε «όχι», διαβρώνοντας τη δηµοκρατία εκ των έσω. Και είναι ένας µονόδροµος καθρέφτης: Οι επιχειρήσεις αυτές γνωρίζουν τα πάντα για εµάς, ενώ οι λειτουργίες τους είναι άγνωστες σε εµάς. Οι προ\βλέψεις τους αφορούν εµάς, αλλά όχι για εµάς.
Η αντιµετώπιση: Σήµερα, οι άνθρωποι είναι περισσότερο διασκορπισµένοι από ποτέ, αλλά και περισσότερο διασυνδεδεµένοι από ποτέ. Η δηµοκρατία είναι σε βαθύ λήθαργο, ενώ ο καπιταλισµός της επιτήρησης βρίσκεται σε µεγάλο οίστρο. Οι εκλεγµένοι αξιωµατούχοι δεν έχουν τα φόντα, ούτε δείχνουν αποφασισµένοι όσοι κατανοούν τους κινδύνους και δεν εµπλέκονται άµεσα στα σκοτεινά cyber-παιχνίδια, να χαλιναγωγήσουν τους ψηφιακούς τιτάνες της επιτήρησης. Η αντιµετώπιση, όµως, αυτής της υπέρτατης πρόκλησης για τη ζωή των ανθρώπων είναι αναγκαίο έργο, που πρέπει να αρχίσει άµεσα, όσος χρόνος κι αν χρειαστεί, αν θέλουµε να υπάρξει για το µέλλον µας η υπόσχεση µιας τεχνολογικής µεν κοινωνίας, αλλά µέσα σε συνθήκες αξιοπρέπειας, δηµοκρατίας και ελευθερίας.
Δημοσιεύτηκε στην ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ στις 15/5