To νέο θεσμικό πλαίσιο για την Αυτοδιοίκηση διαμορφώνει ένα νέο σκηνικό, με σημαντικές αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στην άσκηση διοίκησης και στον τρόπο λήψης αποφάσεων από τα συλλογικά αιρετά όργανα. Αλλά και με νέα δεδομένα και προκλήσεις για όλους εμάς που διεκδικούμε την ψήφο των συμπολιτών μας και επιθυμούμε να τους εκπροσωπήσουμε σε αυτοδιοικητικό επίπεδο.


Διαχρονικά, η Τοπική Αυτοδιοίκηση καλούταν να λειτουργήσει υπό περιορισμούς: περιορισμούς στις αρμοδιότητες, περιορισμούς στους πόρους, περιορισμούς στα μέσα με τα οποία θα μπορούσε να ασκήσει πολιτική προς όφελος των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών. Περιορισμούς που είχαν να κάνουν λιγότερο με την ικανότητα των αυτοδιοικητικών, και περισσότερο με τις σχέσεις καχυποψίας μεταξύ κεντρικού κράτους και αυτοδιοίκησης. Γιατί η αλήθεια είναι πως το κεντρικό κράτος αντιμετώπιζε παραδοσιακά την αυτοδιοίκηση σαν μια αναγκαιότητα, σαν το μικρό παιδί που πρέπει να φροντίζουμε, αλλά αφήνοντάς το σε δεύτερη μοίρα και ελέγχοντας κάθε κίνηση και πρωτοβουλία του.


Το αποτέλεσμα; Η αυτοδιοίκηση – και ιδιαίτερα στην πρώτη βαθμίδα της – να στερείται των θεσμικών εργαλείων που θα της επέτρεπαν να ανταποκριθεί στο ρόλο της, που δεν είναι άλλος από την επίλυση των προβλημάτων των δημοτών και πολιτών που έχουν τοπικό χαρακτήρα. Έτσι, η Τοπική Αυτοδιοίκηση έφτασε στις μέρες μας να έχει χάσει το πραγματικό της νόημα. Να μην είναι «τοπική», επειδή καλείται να αντιμετωπίσει προβλήματα – όπως η ανεργία και η φτώχεια, η προστασία του περιβάλλοντος και η κλιματική αλλαγή - που συχνά ξεφεύγουν από τα όρια μιας πόλης ή ενός δήμου. Και να μην είναι «αυτοδιοίκηση» επειδή στην πραγματικότητα δεν διαθέτει κρίσιμες αρμοδιότητες και πόρους που θα της επέτρεπαν να επιτελέσει το ρόλο της.


Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των τελευταίων δεκαετιών είτε απέφυγαν να λύσουν το πρόβλημα είτε το έλυσαν μόνο μερικά ή περιστασιακά. Το ίδιο παρατηρείται με τον «Κλεισθένη», ένα νόμο που σχεδόν δεν αγγίζει κανένα από τα μεγάλα ζητήματα σχετικά με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τη σχέση της με το κεντρικό κράτος. Από την άλλη, ο «Κλεισθένης» εισάγει το σύστημα της απλής αναλογικής , που θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά σε αυτές τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Για πολλούς, η καθιέρωση της απλής αναλογικής αποτελεί ένα μεγάλο βήμα προς τον εκδημοκρατισμό της αυτοδιοίκησης, με τα Δημοτικά Συμβούλια να είναι πλέον πιο αντιπροσωπευτικά και την ενίσχυση των Τοπικών Συμβουλίων. Για εξίσου πολλούς, η απλή αναλογική αναμένεται να οδηγήσει πολλούς Δήμους σε ακυβερνησία, αφού η λήψη αποφάσεων θα απαιτεί διαπραγματεύσεις και συμφωνίες μεταξύ δημοτικών συνδυασμών. Με δεδομένη την έλλειψη κουλτούρας συνεργασιών στην αυτοδιοίκηση, αλλά και στην κοινωνία συνολικά, το νέο πλαίσιο θα ευνοήσει τις συμφωνίες κάτω από το τραπέζι και την παροχή ανταλλαγμάτων, και έτσι θα μειώσει την ποιότητα της ασκούμενης διοίκησης σε τοπικό επίπεδο.


Πριν όμως αποκτήσουμε εμπειρία από τη λειτουργία του νέου συστήματος στην πράξη, θα πρέπει να δούμε τη νέα κατάσταση όπως πραγματικά είναι. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση χρειάζεται να βρει ξανά τον πραγματικό της ρόλο, μέσα σε ένα περιβάλλον συνεχών μεταβολών και προκλήσεων. Να συμβάλλει στην επίλυση προβλημάτων της καθημερινότητας και να βελτιώσει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Να συνδράμει, ακόμα και υπερβαίνοντας τις θεσμικά κατοχυρωμένες αρμοδιότητές της, ώστε οι πόλεις και τα χωριά της χώρας μας να αναπτυχθούν ισορροπημένα και βιώσιμα. Να δώσει έμφαση στη θεραπεία των «τραυμάτων» που άφησε η πολυετής κρίση, ώστε η διαδικασία ανοικοδόμησης και ανάκαμψης να μην αφήσει πίσω καμία περιοχή και καμία τοπική κοινωνία. Να δώσει φωνή στους πολίτες και να τους κινητοποιήσει προκειμένου να συμμετέχουν ενεργά στη χάραξη πολιτικών που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής.


Η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί εκ των πραγμάτων πεδίο προνομιακό για τη διαμόρφωση συγκλίσεων και συνεργασιών. Ακόμα και εάν η καθιέρωση της απλής αναλογικής έρχεται σε μια περίοδο τεταμένη, με πολλές αβεβαιότητες, όλοι μας θα πρέπει να κάνουμε πολλά θαρραλέα βήματα προς τα εμπρός. Να αποδείξουμε στην πράξη πως μπορούμε να συνεννοηθούμε, ανεξάρτητα από τις διαφορές μας, και να χαράξουμε από κοινού ένα σχέδιο που θα απαντάει στις ανάγκες και τις προκλήσεις των εποχών και που θα οδηγήσει τις περιοχές μας στο μέλλον. Να ξεπεράσουμε τα εμπόδια – τόσο σε επίπεδο θεσμικού πλαισίου όσο και σε επίπεδο κουλτούρας και νοοτροπίας – ώστε η Τοπική Αυτοδιοίκηση να αποκτήσει ξανά το πραγματικό της νόημα, να γίνει ξανά «τοπική» και «αυτοδιοίκηση».

* Η Παρασκευή (Βίβιαν) Κουρουτού είναι Ιατρός Παθολόγος, MD, MSc, Υπ. Διδάκτορας Παν/μίου Αθηνών και υποψήφια δημοτική σύμβουλος Τανάγρας με το συνδυασμό «Εμείς η Κοινωνία» του Βασίλη Περγαλιά