Είναι γνωστό ότι κατά τη διενέργεια των καθημερινών συναλλαγών, μεταξύ των καταναλωτών από τη μια πλευρά και των επιχειρήσεων λιανικής και των ελεύθερων επαγγελματιών από την άλλη, παρουσιάζονται έντονα τα φαινόμενα της μη καταγραφής και αποτύπωσης στο σύνολό τους, των δημοσίων εσόδων που προκύπτουν εξ αυτών. Εκτιμάται ότι συναλλαγές ύψους περίπου 40-50 δις ευρώ ετησίως, δεν καταγράφονται και αποκρύπτονται από τις φορολογικές αρχές. Εξαιτίας του λόγου αυτού, μόνο από την μη απόδοση ΦΠΑ, το δημόσιο υφίσταται απώλεια εσόδων ύψους περίπου 7-9 δις ευρώ.

Το Ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο παρέχει την δυνατότητα τριών διαφορετικών επιλογών Φορολογικών Ηλεκτρονικών Μονάδων (ΦΗΜ):

1. Κλασικές ταμειακές μηχανές με ενσωματωμένη ασφαλή φορολογική μνήμη (ΦΤΜ).

2. Την ελεύθερη χρήση οποιασδήποτε κεντρικής υπολογιστικής μονάδας, με την υποχρέωση όμως, η εκτύπωση των αποδείξεων να γίνεται μέσω εκτυπωτών ειδικών προδιαγραφών (ΑΔΗΜΕ), με ενσωματωμένη ασφαλή φορολογική μνήμη, ίδια με αυτή των ταμειακών μηχανών.

3. Την ελεύθερη χρήση οποιασδήποτε κεντρικής υπολογιστικής μονάδας και οποιουδήποτε εκτυπωτή, αρκεί τα προς εκτύπωση δεδομένα, να διέρχονται πρώτα από ειδικό φορολογικό μηχανισμό (ΕΑΦΔΣΣ), ο οποίος παράγει την μοναδική ηλεκτρονική υπογραφή των δεδομένων αυτών, την οποία και καταχωρεί σε ασφαλή φορολογική μνήμη, ίδια με τις ανωτέρω. Με τον τρόπο αυτό η ηλεκτρονική υπογραφή του διαφυλαγμένου στον Η/Υ αντιγράφου, μπορεί να συγκριθεί, ανά πάσα στιγμή, με εκείνη του πρωτοτύπου που καταχωρήθηκε στην ασφαλή μνήμη του ειδικού φορολογικού μηχανισμού, προκειμένου να διαπιστωθεί η μη εκ των υστέρων αλλοίωση, των δεδομένων του αντιγράφου.

4. Πρόσφατα υπάρχει το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο προκειμένου να μην απαιτείται κανένα από τα ως άνω φορολογικά συστήματα από τον υπόχρεο, εφόσον αυτός χρησιμοποιεί για την έκδοση των παραστατικών του, τις υπηρεσίες παρόχου, όπου ο τελευταίος θα αυθεντικοποιεί με ηλεκτρονικά μέσα για λογαριασμό του υπόχρεου, μέσω του διαδικτύου, κάθε εκδιδόμενο από τον υπόχρεο, παραστατικό εσόδου. Η επιλογή αυτή προσφέρει μεγάλα περιθώρια ελευθερίας, καθόσον μπορεί να αξιοποιηθεί ως ταμειακό σύστημα οποιαδήποτε mobile συσκευή που διαθέτει πρόσβαση στο Ίντερνετ. Αυτή η λύση θεωρείται και η πιο πρόσφορη για τους ελεύθερους επαγγελματίες, αφού απαιτεί ελάχιστη επένδυση σε εξοπλισμό, παρέχει εξαιρετική φορητότητα και ευελιξία και κυρίως είναι σύγχρονη, ασφαλής και οικονομική στη λειτουργία της. Σχεδόν στο σύνολό τους, αυτού του είδους οι υπηρεσίες παρέχονται υπό μορφή SaaS (Software as a Service) και Pay Us You Go και οι οποίες περιλαμβάνουν τόσο το λογισμικό έκδοσης αποδείξεων όσο και την παροχή υπηρεσίας αυθεντικοποίησης των εκδιδόμενων αποδείξεων εσόδου.

Σημαντική παρατήρηση: Οποιοδήποτε από τα ως άνω των περιπτώσεων 1,2, και 3 φορολογικό σύστημα, έχει ως χρόνο ζωής, βάσει των θεσμοθετημένων τεχνικών προδιαγραφών, 1.825 ημερήσια κλεισίματα (Ζ). Σύμφωνα με αυτό, όλα τα φορολογικά συστήματα (ΦΤΜ, ΑΔΗΜΕ, ΕΑΦΔΣΣ), ανανεώνονται κάθε 5 έως 7 χρόνια, διάστημα που εξαρτάται από τις ημέρες λειτουργίας κάθε επιχείρησης, στη διάρκεια του χρόνου.

Η έναρξη και η λήξη λειτουργίας ενός τέτοιου συστήματος δηλώνεται υποχρεωτικά στο ΤΑΧΙS.

ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ

Καθόσον δεν υπάρχει στις Δημόσιες Φορολογικές Αρχές ακριβής καταγραφή του αριθμού των ταμειακών συστημάτων που λειτουργούν στην αγορά, τόσο στο σύνολό τους όσο και ανά κατηγορία, γεγονός που κυρίως οφείλεται στη μη τήρηση της υποχρέωσης δήλωσης της λήξης λειτουργίας ενός συστήματος (η υποχρέωση δήλωσης έναρξης νέου τηρείται απαρέγκλιτα), οι πιο κάτω αριθμοί έχουν υπολογιστεί προσεγγιστικά.

Σύνολο Ταμειακών Συστημάτων: 340.000 - 380.000

ΦΗΜ: 280.000 - 300.000 (40%) 320€

ΑΔΗΜΕ: 015.000 - 020.000 (15%) 480€

ΕΑΦΔΣΣ: 045.000 - 060.000 (100%) 300€

o Μέσα σε παρένθεση, σε κάθε κατηγορία, αναφέρεται κατά προσέγγιση το ποσοστό αυτών που ανταποκρίνονται στις νέες προδιαγραφές (ΠΟΛ1220/2012 και ΠΟΛ1221/2012) που τέθηκαν σε εφαρμογή αρχές του 2013 και η διάθεσή τους άρχισε στα μέσα του 2014.

o Τα ταμειακά συστήματα της περίπτωσης αυτής μπορούν άμεσα να διασυνδεθούν με τις κεντρικές πληροφοριακές υποδομές τουTAXIS. Τα υπόλοιπα, ούτως ή άλλως, λόγω του πεπερασμένου χρόνου ζωής τους, θα αντικαθίστανται σταδιακά έως και το 2019.

o Αντίστοιχα για κάθε κατηγορία, καταχωρείται και το μέσο κόστος απόκτησης (εξαιρουμένου του ΦΠΑ) από την υπόχρεη οντότητα, της σχετικής Φορολογικής Ηλεκτρονικής Μονάδας (ΦΗΜ).

Α. ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΚΡΥΨΗΣ ΕΣΟΔΩΝ

Οι συνήθεις τρόποι απόκρυψης των εσόδων και του αναλογούντος επ’ αυτού ΦΠΑ στις λιανικές συναλλαγές είναι οι πιο κάτω:

1. Ο πρώτος και πιο διαδεδομένος τρόπος είναι η αποφυγή έκδοσης αποδείξεων, είτε αυτές αφορούν την πώληση αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών.

2. Ένας άλλος τρόπος είναι η έκδοση αποδείξεων μέσω εναλλακτικών συστημάτων και όχι μέσω των νόμιμων φορολογικών ταμειακών συστημάτων, με αποτέλεσμα οι συναλλαγές αυτές να μη καταχωρούνται στα ταμειακά συστήματα Οι αποδείξεις αυτές, είτε δεν εμπεριέχουν τα στοιχεία που πιστοποιούν την νομιμότητά τους ή αν τα εμπεριέχουν αυτά είναι πλαστά. Κατά αυτό τον τρόπο οι αποδείξεις αυτές προσομοιάζουν αρκετά με τις νόμιμες, με αποτέλεσμα να παραπλανούν όχι μόνο τους καταναλωτές αλλά και τις ελεγκτικές αρχές, καθόσον δεν έχει υπάρξει η ανάλογη εκπαίδευση των τελευταίων.

3. Ένας τρίτος τρόπος που ακολουθείται κυρίως από τις επιχειρήσεις εστίασης (νυκτερινά κέντρα, club, εστιατόρια, cafe κ.λπ.), ειδικά όταν αυτές χρησιμοποιούν για την έκδοση των αποδείξεων φορολογικούς μηχανισμούς (ΕΑΦΔΣΣ), βασίζεται στη παραποίηση του λογισμικού. Στην περίπτωση αυτή το ειδικό λογισμικό (Driver) που χρησιμοποιείται για τη διασύνδεση της εφαρμογής που εκδίδει τα παραστατικά και του Φορολογικού Μηχανισμού, παραποιείται από ειδικούς και έτσι αλλοιώνονται τα δεδομένα των πωλήσεων που καταχωρούνται στον Η/Υ, με αποτέλεσμα αυτά να διαφέρουν κατά πολύ εκείνων που περιλαμβάνονται στις φαινομενικά νόμιμες αποδείξεις που εκδόθηκαν. Με το τρόπο αυτό, οι επιχειρήσεις εμφανίζονται να συμπεριφέρονται φορολογικά νόμιμα και καταφέρνουν να διαφεύγουν του εντοπισμού της παραβατικής αυτής λειτουργίας, καθόσον και στη περίπτωση αυτή υπάρχει πλημμελής εκπαίδευση των ελεγκτικών αρχών. Πρόσφατα, εκδόθηκαν οδηγίες προς τις ελεγκτικές αρχές για τον τρόπο ελέγχου των περιπτώσεων αυτών, οι οποίες, απέχουν κατά πολύ των ενδεδειγμένων (ασφαλώς λόγο

άγνοιας), με αποτέλεσμα ο έλεγχος στην πραγματικότητα να περιορίζεται στην σύγκριση της ψευδούς καταγραφής ...με ένα αντίγραφό της!!!

Β. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΣΟΔΩΝ

Τα μέτρα μέσω των οποίων πρέπει να επιδιωχθεί η όσο το δυνατό ακριβέστερη καταγραφή της συναλλακτικής δραστηριότητας στην αγορά λιανικής, θα πρέπει να είναι σύγχρονα, συνδυαστικά, να τυγχάνουν γενικευμένης εφαρμογής, να μην προσθέτουν σημαντικά οικονομικά ή λειτουργικά κόστη στο δημόσιο αλλά και στις επιχειρήσεις και κυρίως να είναι αποτελεσματικά. Για τη διαμόρφωση των μέτρων αυτών, πρωτίστως πρέπει να ληφθούν υπόψιν τα εξής:

1. Τα καθιερωμένα και γενικευμένα μέσα καταγραφής των συναλλαγών, είναι πρωτίστως τα ταμειακά συστήματα, καθώς παρέχουν πλήρη και λεπτομερή εικόνα της δραστηριότητας των πωλήσεων μιας επιχείρησης και τα τραπεζικά τερματικά όπου καταγράφονται όλες οι ηλεκτρονικές πληρωμές. Τα δυο αυτά συστήματα είναι εκείνα που μπορούν να αξιοποιηθούν συνδυαστικά από την Πολιτεία για τη συλλογή του μεγαλύτερου όγκου των πληροφοριών των συναλλαγών.

2. Τα τραπεζικά τερματικά, εκ της φύσεως της λειτουργίας τους, είναι διασυνδεδεμένα με τις εκκαθαρίστριες τράπεζες και τα στοιχεία που συλλέγονται από τις τελευταίες, εφόσον διατίθενται στην Πολιτεία, προκύπτουν ευχερώς οι πληροφορίες, των συναλλαγών που πληρώθηκαν ηλεκτρονικά από το κάθε φορολογούμενο ξεχωριστά στη διάρκεια του χρόνου.

3. Η υλοποίηση της συνεχώς εξαγγελλομένης διασύνδεση των ταμειακών συστημάτων με τις κεντρικές πληροφοριακές υποδομές του TAXIS, θα δώσει τη δυνατότητα στις Φορολογικές Αρχές να γνωρίζουν καθημερινά τη δραστηριότητα της κάθε επιχείρησης.

4. Είναι σημαντικό να απαιτηθεί από τη Πολιτεία η διασύνδεση σε επίπεδο κάθε επιχείρησης, του τραπεζικού της τερματικού με το ταμειακό της σύστημα. Η διασύνδεση αυτή είναι μια ιδιαίτερα απλή διαδικασία και εφαρμόζεται σε αρκετές άλλες χώρες και μάλιστα με αδιάρρηκτη λειτουργική σύνδεση. Στην Ελλάδα πολλές επιχειρήσεις έχουν υιοθετήσει και έχουν πραγματοποιήσει αυτή τη διασύνδεση καθόσον, χάρη στο ενιαίο πληροφορικό σύστημα που δημιουργείται μέσω αυτής, η συναλλαγή καταχωρείται μια φορά στο ταμειακό σύστημα και αυτόματα ενημερώνεται το τραπεζικό τερματικό. Με τον τρόπο αυτό, μειώνεται ο χρόνος εξυπηρέτησης του πελάτη στο ταμείο, διασφαλίζεται η ορθή αποτύπωση του ποσού στο τραπεζικό τερματικό πληρωμών, ενώ ταυτόχρονα το ταμειακό σύστημα καταχωρεί λεπτομερή αναφορά των πληρωμών που διενεργήθηκαν Ηλεκτρονικά (τρόπος πληρωμής, είδος κάρτας, εκδότρια τράπεζα, εκκαθαρίστρια τράπεζα, ΦΠΑ που αναλογεί στο ύψος της ηλεκτρονικής πληρωμής κ.λπ.).

5. Μέσω των ως άνω διασυνδέσεων, αυτοματοποιημένα και σε πραγματικό χρόνο (ή το αργότερο εντός της ίδιας ημέρας), το Δημόσιο θα γνωρίζει αφενός για κάθε καταναλωτή τις συναλλαγές που εξόφλησε ηλεκτρονικά και αφετέρου για κάθε επαγγελματική οντότητα τα εξής:

* Αύξοντα αριθμό, ημερομηνία και ώρα έκδοσης της κάθε απόδειξης.

* Συνολική καθαρή αξία κάθε απόδειξης και αξία ανά συντελεστή ΦΠΑ.

* Σύνολο αξίας ΦΠΑ για κάθε απόδειξη και αξία ΦΠΑ ανά συντελεστή.

* Τα ως άνω στοιχεία συγκεντρωτικά σε επίπεδο ημέρας

και προαιρετικά:

* Εάν επιλεγεί η πίστωση του λογαριασμού του Δημοσίου με μέρος του ΦΠΑ και η απόδοση της υπόλοιπης αξίας στον έμπορο, υπάρχει διαθέσιμη η πληροφορία

α)για το ποσό που εξοφλήθηκε ηλεκτρονικά, με επιμέρους ανάλυση του ΦΠΑ που αντιστοιχεί στο ποσό αυτό

β)το είδος της ηλεκτρονικής πληρωμής, και

γ)η εκκαθαρίστρια τράπεζα.

* Ονοματεπώνυμο ή ΑΦΜ συναλλασσόμενου, εφόσον καταχωρείται λόγω ειδικής απαίτησης των φορολογικών αρχών (όπως κατά την παροχή υπηρεσιών από ελεύθερους επαγγελματίες).

Παρατήρηση 1: Η δυνατότητα καταχώρησης και αποστολής στη ΓΓΠΣ σχεδόν όλων των πιο πάνω πληροφοριών, προβλέπεται από τη σχετική νομοθεσία που διέπει τα νέα ταμειακά συστήματα (εφόσον απαιτηθεί πρόσθετη πληροφορία μπορεί να προστεθεί με μικρής έκτασης αναβάθμιση του λογισμικού του ταμειακού συστήματος). Η όλη διαδικασία εκτελείται εντελώς αυτόματα από το ταμειακό σύστημα και το τραπεζικό τερματικό, χωρίς να απαιτείται επέμβαση του χειριστή ή να υπεισέρχεται καθυστέρηση στην διενέργεια της συναλλαγής. Σε περίπτωση προσωρινής αδυναμίας πρόσβασης στο Ίντερνετ, τα στοιχεία αυτά φυλάσσονται και αποστέλλονται άμεσα με την αποκατάσταση της δυνατότητας πρόσβασης.

Γ. ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΑ ΩΣ ΑΝΩ ΜΕΤΡΑ

Αξιοποιώντας όλα τα ανωτέρω μπορούν να αποτραπούν:

1. Η αποφυγή έκδοσης του συνόλου των αποδείξεων και η έκδοση μόνο εκείνων που το ΦΠΑ που τους αντιστοιχεί, αρκεί να υπερκαλύψει το ΦΠΑ των αγορών της αντίστοιχης περιόδου (μήνας ή τρίμηνο). Ο έλεγχος της τακτικότητας και της περιοδικότητας έκδοσης αποδείξεων, θα αποτρέψει τέτοια φαινόμενα αφού η επίγνωση και μόνο ότι παρακολουθείται σε πραγματικό χρόνο η δραστηριότητά του καταστήματος, θα αποτελέσει κατασταλτικό παράγοντα της αποφυγής έκδοσης αποδείξεων.

2. Η έκδοση αποδείξεων μέσω εναλλακτικών συστημάτων και όχι μέσω του νόμιμου φορολογικού συστήματος καθόσον οποιοσδήποτε, είτε πρόκειται για τον καταναλωτή ή για ελεγκτικό όργανο, μπορεί να διαπιστώσει με τα στοιχεία της απόδειξης, αν αυτή εκδόθηκε νόμιμα, μέσω οποιουδήποτε Smart Phone ή Tablet PC, συνδεόμενος με ειδική εφαρμογή του ΤΑΧΙS.

3. Η εκ των υστέρων αλλοίωση των φορολογικού ενδιαφέροντος δεδομένων που καταχωρήθηκαν κατά την έκδοση των αποδείξεων, αφού αυτά θα ευρίσκονται καταχωρημένα και στο TAXIS.

Σε περίπτωση που κριθεί ότι υφίσταται ανάγκη της παροχής περαιτέρω κινήτρων προς τους καταναλωτές, προκειμένου αυτοί να απαιτούν να λάβουν απόδειξη για κάθε συναλλαγή που πραγματοποιούν, η εφαρμογή των ως άνω μέτρων, προσφέρει σημαντικές δυνατότητες όπως:

1. Διενέργεια σε καθημερινή βάση ενός τύπου λοταρίας επί των εκδοθέντων αποδείξεων, διαδικασία που πλέον καθίσταται απλή και αξιόπιστη αφού στα συστήματα του TAXIS έχουν καταχωρηθεί και ευρίσκονται διαθέσιμες όλες οι νόμιμα εκδοθείσες αποδείξεις.

2. Έκπτωση επί του ΦΠΑ κατά τη συναλλαγή ή έκπτωση φόρου στη φορολογική δήλωση, στις περιπτώσεις εκείνες που ο καταναλωτής επιλέγει να πληρώσει Ηλεκτρονικά.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Εξ όλων των ανωτέρω καταδεικνύεται ότι υπάρχουν αρκετοί διαθέσιμα μέτρα άμεσης εφαρμογής, που είναι ικανά να αποτελέσουν καταλυτικό παράγοντα στην προσπάθεια της Πολιτείας να ελέγξει το μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγών στις λιανικές πωλήσεις, με σκοπό να διασφαλίσει τα δημόσια έσοδα που προκύπτουν εξαιτίας της δραστηριότητας αυτής.

Παράλληλα τα μέτρα αυτά, θα προσφέρουν και τη δυνατότητα μιας αρκετά αξιόπιστης παρακολούθησης, σε πραγματικό χρόνο, της δραστηριότητας της συγκεκριμένης αγοράς, στοιχείο σημαντικό για τον Δημόσιο αλλά και σχετικούς με την αγορά αυτή φορείς.