Στη χάραξη και υλοποίηση της εξωτερικής μας πολιτικής, σημασία έχουν τα συγκριτικά μας γεωπολιτικά πλεονεκτήματα, αλλά και η γενικότερη πορεία των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή. Μεγαλύτερη σημασία, όμως, έχει εάν και πώς αξιοποιούμε τα στοιχεία αυτά για να δημιουργούμε διαπραγματευτικούς μοχλούς που οδηγούν σε απτά οφέλη.

Μια ματιά στον χάρτη δείχνει τη γεωπολιτική σημασία της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο. Με την ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου προστίθεται και η γεωοικονομική σημασία. Στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή, η Ελλάδα έχει ιστορικά, οικονομικά και γεωπολιτικά ερείσματα. Πέραν τούτου, υπάρχει και η Κύπρος.

H Κύπρος, ως εθνικός χώρος, αποτελεί έρεισμα, το οποίο πολλαπλασιάζει τη στρατηγική σημασία του Ελληνισμού. Η Ελλάδα χωρίς την Κύπρο είναι μία μεσαία χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο. Μαζί, αποτελούν μια υπολογίσιμη δύναμη. Οι Τούρκοι το γνωρίζουν και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο επιχειρούν να εκτοπίσουν την Ελλάδα από την Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα ήταν για πολλά χρόνια απούσα από τον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου.

Επανήλθε με τη σύσταση των δύο τριγώνων συνεργασίας (Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ και Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος). Με την αναδιάταξη των γεωπολιτικών και γεωοικονομικών ισορροπιών και με τα δύο τρίγωνα που έχουν δημιουργηθεί, ο ελληνικός στρατηγικός χώρος εκτείνεται πολύ πέρα από το Αιγαίο.

Το Ισραήλ έχει στρατηγικό συμφέρον να προωθήσει την προσέγγιση με την Ελλάδα και την Κύπρο (αλλά και με την Αίγυπτο). Η συνεργασία αυτή βάζει εκ των πραγμάτων στο παιχνίδι και τις ΗΠΑ, με τις οποίες δημιουργείται σύγκλιση συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο. Το γεγονός αυτό δίνει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να παίξει ρόλο στην περιοχή και αναβαθμίζει το ειδικό της βάρος στα μάτια του αμερικανικού παράγοντα.

Το ειδικό βάρος αυξάνεται και από τις πολεμικές συρράξεις στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, που έχουν αυξήσει κατακόρυφα τη σημασία της βάσης στη Σούδα. Η Σούδα δεν αποτελεί μόνο βάση ελλιμενισμού, συντήρησης και ανεφοδιασμού, αλλά και κλειδί για επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή, τον Περσικό Κόλπο και τη Βόρεια Αφρική. Οι τριγωνικές συνεργασίες ενισχύουν την πιθανότητα να υλοποιηθεί η κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου EastMed για τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Ισραήλ και την Κύπρο προς την Ελλάδα και την Ιταλία, εφόσον, βέβαια, ανακαλυφθούν επαρκή κοιτάσματα, ώστε να δικαιολογούν την ακριβή κατασκευή αυτού του αγωγού.

Η πρόθεση σύναψης συμφωνίας ανάμεσα στα ενδιαφερόμενα κράτη, μέσα στο 2018, είναι αναμφίβολα μία θετική εξέλιξη. Μια άλλη σημαντική εξέλιξη είναι το σοβαρό ρήγμα που έχει δημιουργηθεί στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση, που τείνει να καταστήσει την Ελλάδα χώρα πρώτης γραμμής. Οι ΗΠΑ αλλά και οι Ευρωπαίοι έχουν συνειδητοποιήσει ότι η Τουρκία έχει μετατραπεί σε επισφαλή σύμμαχο. Τυπικά, δεν έχει αλλάξει κάτι.

Στην πράξη, όμως, το ρήγμα ανοίγει θετικές προοπτικές για την Ελλάδα. Η διά της διολισθήσεως απομάκρυνση της Τουρκίας από τη Δύση τείνει να μετατρέψει γεωπολιτικά την Ελλάδα σε ακροτελεύτιο κρίκο της δυτικής αλυσίδας προς ανατολάς. Την περίοδο αυτή, η Αθήνα ορθά παίζει «άμυνα ζώνης».

Πρέπει να κρατά χαμηλούς τόνους και να αποφεύγει κινήσεις που θα μπορούσαν να την εμπλέξουν σε θερμό επεισόδιο. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, υποχωρητικότητα. Πρέπει επίσης να καθίσταται σαφές ότι εάν η Τουρκία εισβάλει σε ελληνικό έδαφος θα επέλθει γενικευμένη σύρραξη. Οσο ο Ερντογάν εκτιμά ότι αυτό μπορεί να συμβεί, θα αποφύγει τον πειρασμό πρόκλησης θερμού επεισοδίου. Θα συνεχίσει, όμως, να χρησιμοποιεί την απειλή χρήσης στρατιωτικής βίας και την εναλλαγή σκληρώνήπιων πολιτικών δηλώσεων για να αποκομίζει πολιτικά-διπλωματικά οφέλη.