Σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχέως και βίαια, διαδικασία η οποία θα συνεχιστεί με μεγαλύτερη ταχύτητα και με περισσότερη ένταση, η συζήτηση για τους στόχους, τον ρόλο και τη θέση της Ελλάδας καθίσταται επιτακτική. Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι το κυριότερο και αγριότερο εμφανές μέτωπο, αλλά μόνο ένα από αυτά που βρίσκονται σε ενεργή ή λανθάνουσα κατάσταση και θα δίνουν κρίσεις, θα περνούν σε φάση έξαρσης και ύφεσης, αλλά θα παραμένουν ενεργά, θα σωρεύουν ένταση στον πλανήτη και θα αθροίζονται στη γενική επιβάρυνση. Το πολεμικό μέτωπο Αζερμπαϊτζάν - Αρμενίας είναι ένα παράδειγμα «μεσαίας» στρατιωτικής αυξομειούμενης κρίσης, η οποία προκαλεί συνέπειες ευρύτερης εμβέλειας. Το απολύτως ενεργό, αν και όχι αυτή την περίοδο σε όξυνση, δυνάμει θερμό μέτωπο Ελλάδας -Τουρκίας είναι άλλο ένα παράδειγμα κρίσης εν αναμονή, η οποία αν ξεσπάσει θα δημιουργήσει γεωπολιτικό ωστικό κύμα, οι παρενέργειες του οποίου είναι δύσκολο να εκτιμηθούν. Κι ερχόμαστε στο διά ταύτα: στη στρατηγική αντίληψη της Ελλάδας. Ας αρχίσουμε από τον ελέφαντα στο δωμάτιο. Η Ελλάδα δεν έχει κουλτούρα ασφαλείας, παρότι αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη εξωτερική απειλή απ’ όλα τα ευρωπαϊκά κράτη. Για την ακρίβεια, αντιμετωπίζει απειλή υπαρξιακή. Η Τουρκία επιβουλεύεται την ίδια την κρατική υπόσταση της Ελλάδας και της Κύπρου, δεν έχει απλώς κάποιες διεκδικήσεις. Θέλει να γυρίσει το ρολόι της ιστορίας πίσω, στην εποχή ελέγχου της περιοχής από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, να απορροφήσει την κυριαρχία της Ελλάδας και της Κύπρου και να αδρανοποιήσει τον ελληνικό παράγοντα ως τον μόνο ουσιαστικά ανασχετικό των σχεδίων της. Ας δούμε τι κάνει η Ελλάδα γι’ αυτό. Εξοπλίζεται σοβαρά επιτέλους, προσπαθώντας να καλύψει εγκληματική αδράνεια 15 ετών, και οικοδομεί αμυντικές και ευρύτερα στρατηγικές συνεργασίες στο πλαίσιο εξωτερικής εξισορρόπησης. Ναι, αλλά με ποιον σκοπό; Ποιο είναι το επιδιωκόμενο; Ποιος είναι ο εθνικός στόχος; Εδώ τα πράγματα αρχίζουν και θολώνουν. Λέγεται συχνά δημοσίως ότι στόχος είναι η «αποκλιμάκωση» και η «ειρηνική συνύπαρξη» με την Τουρκία. Αυτό ακυρώνει όλα τα προαναφερθέντα, από τους εξοπλισμούς μέχρι τις συμμαχίες, και οδηγεί σε κατάρρευση της αποτροπής.

Υπάρχει μία παρεξήγηση λόγω άγνοιας. Αποτροπή δεν είναι τα όπλα. Αποτροπή είναι η αντίληψη που έχει ο αντίπαλος στο μυαλό του για το αν θα τα χρησιμοποιήσεις. Για το πόσο αποφασισμένος είσαι να υπερασπιστείς τα συμφέροντα, την ασφάλεια, τα δικαιώματα, την κυριαρχία σου. Η «αποτρεπτική φήμη» είναι η εικόνα που έχουν εχθροί και φίλοι για το τι είσαι διατεθειμένος να κάνεις. Το Ισραήλ είναι ένα καλό παράδειγμα. Απέναντι σε μία Τουρκία η οποία έχει πολύ συγκεκριμένες αταλάντευτες διαθέσεις και αδιαπραγμάτευτη ατζέντα εις βάρος σου, το να διακηρύττεις ότι στόχος είναι η αποκλιμάκωση εκλαμβάνεται ως αδυναμία. Η αποκλιμάκωση είναι μία ευκταία κατάσταση και ως επιδίωξη θεμιτή ή τακτικός ελιγμός για να κερδίσεις χρόνο, υπό την προϋπόθεση ότι ξέρεις τι θα τον κάνεις και τον εντάσσεις σε κάποιον στρατηγικό σχεδιασμό. Ούτε η αποκλιμάκωση ούτε ο κερδισμένος χρόνος αποτελούν εθνικό στόχο, ούτε η ειρήνη απαραίτητα αυτοσκοπό.

Ειρήνη μπορεί να έχεις και αν παραδοθείς, αν ικανοποιήσεις όλες τις διεκδικήσεις της Τουρκίας, αν γίνεις προτεκτοράτο ή επίσης αν καταστρέψεις αυτόν που σε απειλεί, ή αν γίνεις τόσο ισχυρός που ο επίβουλος δεν θα τολμήσει να διαταράξει την ειρήνη. Εξαρτάται τι ειρήνη επιδιώκεις. Αλλά και πάλι, δεν είναι αυτοσκοπός. Αυτοσκοπός είναι η ελευθερία, η ανεξαρτησία, η ασφάλεια και η ευημερία του έθνους, η διαφύλαξη της κυριαρχίας και η πλήρης άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων. Αυτά προϋποθέτουν μία σημαντική αλλαγή: αλλαγή κουλτούρας ασφαλείας. Η ειρήνη και η αποκλιμάκωση εξασφαλίζονται διά της ισχύος και όχι διά του κατευνασμού που θα επιφέρει το αντίθετο από το επιδιωκόμενο, την κρίση πιο κοντά, διότι ερμηνεύεται ως αδυναμία και απροθυμία υπεράσπισης συμφερόντων και δικαίων. Εκτός και αν έχουμε αποφασίσει να παραδοθούμε, που δεν νομίζω ότι υφίσταται ως εκδοχή.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή»