Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις εμφανίζουν μια ιδιαιτερότητα, λόγω μιας μοναδικότητάς τους, στον ευρωπαϊκό χώρο: Σε αντίθεση με την ανεξαρτησία άλλων λαών, η ελληνική προήλθε από μια πανεθνική νίκη, την οποία, ιστορικά, ο αντίπαλος δεν έχει ξεπεράσει, στο μέτρο μάλιστα που η θεωρητική αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αποτελεί, στο πλαίσιο του Πανισλαμικού Ιδεώδους, την Τουρκική Μεγάλη Ιδέα. Ειδικότερα, οι σχέσεις των δύο χωρών επηρεάζονται από δύο κατηγορίες προβλημάτων (όπως εκτίθεται σε υπηρεσιακό-ενημερωτικό σημείωμα της Α2 Διεύθυνσης Πολιτικών Υποθέσεων του υπουργείου Εξωτερικών):

1. Τα διμερή ελληνοτουρκικά προβλήματα

2. Το Κυπριακό, που αφορά τρίτη χώρα, μέλος του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα προβλήματα αυτά έχουν δημιουργηθεί από την Τουρκία. Κι αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι, παρά τις υφιστάμενες διεθνείς Συνθήκες, Συμβάσεις και Συμφωνίες και το Διεθνές Δίκαιο, η Τουρκία είναι αυτή που επιδιώκει τη μεταβολή του status quo στο Αιγαίο, αλλά και στην Κύπρο (βασισμένη στην εισβολή και την κατοχή εδαφών).

TΑ ΔΙΜΕΡΗ ΖΗΤΗΜΑΤΑ
Τα ζητήματα αυτά συντίθενται:

(α) από τα προβλήματα που δημιουργεί η Τουρκία στο Αιγαίο και
(β) από το μειονοτικό. Ειδικότερα και βάσει γνωμοδοτήσεως της Ειδικής Νομικής Υπηρεσίας του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών:

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ

1. Το status quo (το ισχύον καθεστώς) και τα διεθνή κείμενα πάνω στα οποία στηρίζεται το καθεστώς αυτό:
(Α) ΧΕΡΣΑΙΟ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟ ΕΔΑΦΟΣ Εν πρώτοις, έχουμε τα νησιά που περιήλθαν στην Ελλάδα επί τη βάσει διεθνών πράξεων, ως επακόλουθο τόσο των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913 και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (νησιά Ανατολικού Αιγαίου) όσο και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (Δωδεκάνησα).

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:

Ι. Δεν θα μας απασχολήσουν -στη συγκεκριμένη περίπτωση του status quo του Αιγαίου- τα νησιά πάνω στα οποία η Ελλάδα απέκτησε κυριαρχία με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 22 Ιανουαρίου / 3 Φεβρουαρίου 1830 (άρθρο 2), με το οποίο η Ελλάδα έγινε κράτος ανεξάρτητο. Πρόκειται για την Εύβοια, τις Βόρειες Σποράδες (Σκιάθο, Σκόπελο, Αλόννησο), τη Σκύρο και τις Κυκλάδες, περιλαμβανομένης και της Αμοργού.

ΙΙ. Όσον αφορά στην Κρήτη: Από την επ’ αυτής κυριαρχία παραιτήθηκε ο σουλτάνος υπέρ των Βαλκανικών ηγεμόνων, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, με το άρθρο 4 της Συνθήκης του Λονδίνου της 17 / 30 Μαΐου 1913. Στη συνέχεια, οι υπόλοιποι Βαλκάνιοι ηγεμόνες παραιτήθηκαν, υπέρ της Ελλάδας, κάθε δικαιώματος επί της Κρήτης και, συγκεκριμένα, η μεν Βουλγαρία με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (10-8-1913), η δε Σερβία με τη Ρηματική Διακοίνωση Pachitch - Βενιζέλου, που υπογράφηκε στο Βελιγράδι (3-8-1913).