«Ο Αντώνης Κομνηνός είναι ευεργέτης μας» είπε με συγκίνηση και ευγνωμοσύνη η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Αθηνών και Ομότιμη καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στη Σχολή Καλών Τεχνών. Η Μαρίνα Λαμπράκη -Πλάκα, άνοιξε τα εγκαίνια της πιο σημαντικής έκθεσης του φετινού καλοκαιριού, που στήριξε οικονομικά ο εφοπλιστής και συλλέκτης έργων τέχνης Αντώνης Κομνηνός (Target Marine Group) μέσω του ομώνυμου ιδρύματός του.

Σε συνεργασία με τον Δήμο Σύρου, παρουσιάζονται στην Πινακοθήκη των Κυκλάδων τα πιο «βαριά χαρτιά» της ελληνικής αγοράς τέχνης προερχόμενα αποκλειστικά από τη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης.

Βασική προϋπόθεση για να επιλεγούν και να κρεμαστούν οι πίνακες ήταν το θέμα τους να σχετίζεται με τη θάλασσα. Εξ ου και ο τίτλος, «Ταξιδεύοντας με το πλοίο της ελληνικής ζωγραφικής».

«Βασικό κριτήριο για να επιλέξουμε τους πίνακες που παρουσιάζονται στην τρέχουσα έκθεση ήταν να είναι έργα τα οποία δεν εκτίθενται στις μόνιμες συλλογές. Και φυσικά να είναι ποιοτικά και αντιπροσωπευτικά του κάθε ζωγράφου» είπε στην «Ε» η κυρία Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα. Οσο για τη σύμπραξη με τον κ. Κομνηνό, χαμογελά και σχολιάζει: «Με τον Αντώνη μάς δένει μια βαθύτατη φιλία. Πέραν του ότι είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης, είναι πραγματικός λάτρης της τέχνης και όχι επιφανειακός».

-Κυρία Πλάκα, ποιο είναι το πιο υψηλό σε χρηματιστηριακή αξία έργο από όλους τους πίνακες της έκθεσης;

Είναι αναμφίβολα ο πίνακας του Κωνσταντίνου Βολανάκη «Στην αποβάθρα». Η αξία του θα ανέβαινε από την τεράστια ζήτηση και μόνον.

-Γιατί, όμως, έχουν πέσει τόσο πολύ οι τιμές του Βολανάκη, τουλάχιστον όσον αφορά τη δευτερογενή αγορά; Μέσα σ’ ένα διάστημα λίγων ετών είδαμε την απόλυτα υψηλή τιμή 1.400.000 στερλίνες (Sotheby’s 2008) και την απόλυτα χαμηλή 10.000 (Sotheby’s 2013). Πώς το εξηγείτε;

Αυτές οι τιμές ήταν πλασματικές! Τα έργα που έπιασαν 10.000 στερλίνες θα ήταν πολύ χαμηλότερης ποιότητας. Θεωρώ ότι οι πίνακες του Βολανάκη σήμερα, όπως αυτοί που έχουμε στην έκθεση, έχουν αξία γύρω στις 300.000 ευρώ. Οι προηγούμενες τιμές αντικατόπτριζαν την υπερβολή της εποχής και της χρηματιστηριακής φούσκας. Δεν παραβλέπω, φυσικά, και το γεγονός ότι αγόραζαν οι Ελληνες εφοπλιστές. Ολοι οι καλλιτέχνες εκείνη την περίοδο είχαν αγγίξει τιμές εκτός πραγματικότητας. Και θεωρώ ότι δεν πρέπει να διαμορφώνονται οι τιμές μόνο στην εγχώρια πραγματικότητα, αλλά και εκτός συνόρων.

-Επομένως, μας λέτε ότι δεν αγοράζουν οι ξένοι συλλέκτες και επενδυτές ελληνικά έργα ακόμη και στην αγορά του Λονδίνου, όπου διεξάγονται τα Greek Sales;

Μόνο Ελληνες αγοράζουν ελληνικά έργα. Μακάρι να μας αγόραζαν οι ξένοι, αλλά δεν συμβαίνει. Χωρίς αυτό να σημαίνει κρίση για την ποιότητα της ελληνικής ζωγραφικής. Αυτή παραμένει πάρα πολύ υψηλή.

-Φταίνε η κακή οργάνωση και η ελλιπής προώθηση, λοιπόν;

Το ότι είναι μια κλειστή αγορά. Και αποδεικνύεται από το γεγονός ότι δεν μας απορρόφησε η αγορά του Μονάχου. Θα μπορούσαν οι ζωγράφοι της σχολής του Μονάχου να έχουν τιμή στη Γερμανία. Κι όμως δεν έχουν! Και οφείλεται σε έναν πολύ απλό λόγο: Οτι ούτε οι ομότεχνοι της ίδιας εποχής, δηλαδή οι δάσκαλοί τους, έχουν. Δεν εντάχθηκαν μέσα στην αγορά. Αρα, εφόσον οι δικοί τους είναι σε χαμηλές τιμές, πώς να είναι οι υπόλοιποι; Και δεν μιλώ για τους Ελληνες της διασποράς (Κουνέλη, Takis, Chryssa, Στάμο, Pavlos κ.ά.), διότι αυτοί είναι διεθνείς καλλιτέχνες.

--Τα έργα επέκτασης και ανακαίνισης της Νέας Πινακοθήκης πού βρίσκονται;

Κοιτάξτε, οι εργασίες προχωράνε με γοργότατους ρυθμούς, αλλά τώρα έχω πάρα πολύ μεγάλη έννοια μην τυχόν σταματήσει το ΕΣΠΑ. Αυτή τη στιγμή όλα τα ΕΣΠΑ έχουν διακοπεί λόγω του δημοψηφίσματος. Αλλά είμαι αισιόδοξη ότι δεν θα βγούμε από την Ευρώπη. Αλλά -ο μη γένοιτο- αν βγούμε από την ευρωζώνη και πάψουν τα ΕΣΠΑ, πώς θα μπορέσει η Πινακοθήκη να υλοποιήσει τα έργα; Ναι μεν παίρνουμε χορηγία από το Ιδρυμα Νιάρχος, αλλά πρέπει πρώτα να ολοκληρωθεί το κομμάτι που εκτελεί ΕΣΠΑ και μετά να ολοκληρωθεί του Νιάρχος.

Δεν μπορεί να υπάρξει κάποια τροποποίηση;

Δεν γνωρίζω, ξέρω σίγουρα, όμως, πως πρέπει πρώτα να τελειώσει το ένα κομμάτι κι ύστερα το άλλο, του ΕΣΠΑ.

 «Χτυπούσα η ίδια στους Christie’s»

Οι χαρακτηρισμοί ταμπού -επιφανειακό ή περιττό- τη βρίσκουν παντελώς αντίθετη όσον αφορά την επενδυτική διάσταση της αγοράς τέχνης. Απεναντίας, η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης είναι πιο καλά ενημερωμένη και από τους παράγοντες που κινούνται μέσα στο εμπόριο της δευτερογενούς αγοράς. Αυτό τον καιρό, η Εθνική Πινακοθήκη βρίσκεται σε δυσμενείς οικονομικά συνθήκες, αλλά, όπως έχει κάνει και στο παρελθόν, αν υπήρχε η δυνατότητα θα ξαναγινόταν και πάλι bidder για να αποκτήσει κάποιο έργο για τη συλλογή του μουσείου.

Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τώρα με την έκθεση αυτή αυτές είναι οι πιο δυνατές υπογραφές της ελληνικής τέχνης;

Ναι, αλλά μην ξεχνάτε ότι εδώ έχουμε θέματα αποκλειστικά συνδεδεμένα με τη θάλασσα. Γι’ αυτό, ας πούμε, και δεν έχουμε πίνακα του Μόραλη.

Ποια έργα από την έκθεση είχαν αποκτηθεί μέσω δημοπρασιών και ποια ήταν η τελική τιμή τους;

Ο πίνακας του Θάνου Τσίγκου, τον όποιο μάλιστα είχα χτυπήσει η ίδια μέσω του Greek Sale που έκανε το 1993 o οίκος Christie’s. Η τιμή του ήταν περίπου 1.500.000 δρχ. Θεωρώ ότι είναι ένα από τα πιο όμορφα και πιο σπάνια του Τσίγκου. Δεν εμφανίζονται συχνά στην αγορά τέτοια έργα! Ενα άλλο έργο που είχαμε αποκτήσει από δημοπρασία ήταν η κόκκινη τέντα (σ.σ.: «Το σπίτι του ψαρά») του Μιχάλη Οικονόμου. Και αυτό το είχα χτυπήσει μαζί με τον πρόεδρο της Πινακοθήκης μας, τον κ. Μπότσο, από δημοπρασία του οίκου Christie’s το 1993 και το αγοράσαμε έναντι 15 εκατ. δραχμών.

Αν αυτή η έκθεση ήταν δημοπρασία, τι θα χτυπούσατε από την κάθε ενότητα;

(Σκέφτεται σιωπηλή για αρκετά δευτερόλεπτα, χαμογελάει). Μου βάζετε δύσκολα. Λοιπόν, σε τούτη την ενότητα που βρισκόμαστε με τα έργα του 19ου αιώνα, αν ενεργούσα βάσει οικονομικής αξίας, θα χτυπούσα τον πίνακα του Βολανάκη «Στην αποβάθρα», διότι ξέρω πως θα το διεκδικούσαν και εφοπλιστές και η αξία του θα ανέβαινε αμέσως. Αν όμως διάλεγα να χτυπήσω κάτι με το συναίσθημα θα αγόραζα αυτή τη βάρκα (σ.σ.: «Το ψαράδικο», Κωνσταντίνος Βολανάκης). Στις άλλες δύο ενότητες θα χτυπούσα και πάλι τον πίνακα του Θάνου Τσίγκου (σ.σ. «Καράβια») και τους δύο πίνακες του Νίκου Χατζηκυριάκου - Γκίκα (σ.σ. «+Ανεμοδαρμένο ακρωτήρι», «Το νερό»). Ειδικά στο ανεμοδαρμένο ακρωτήρι, με συναρπάζει η φορά των ανέμων που στροβιλίζονται. Το άλλο του έργο, πιο γαλήνιο…

-Στα τελευταία Greek Sale είδαμε πολύ λίγες συμμετοχές. Πού πάει το πράγμα;

Κοιτάξτε, η κρίση δεν έχει χτυπήσει μόνο εμάς, έχει επηρεάσει όλη την Ευρώπη. Η αγορά που δεν κάμπτεται είναι της σύγχρονης τέχνης. Δείτε για παράδειγμα τι γίνεται με την αγορά του Jeff Koons…

Οπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΕΠΕΝΔΥΣΗ»και τις σελίδες ArtMarket.