Ο Ανδρέας Παπανδρέου τώρα πια είναι µόνιµος κάτοικος της σύγχρονης ευρωπαϊκής και παγκόσµιας ιστορίας,  αφού ακόµη και οι πιο ισχυροί επικριτές του δεν αµφισβητούν το έργο του. Ο Ανδρέας από µικρό παιδί είχε τα βιώµατα από τον πατέρα του, τον Γέρο της ∆ηµοκρατίας, είχε µπολιαστεί µε την ιδέα της πολιτικής. Από φοιτητής συντάχθηκε µε οµάδες του τροτσκιστικού κινήµατος και της µαρξιστικής θεωρίας. Υποστήριζε τις θέσεις και τις ιδέες του Τρότσκι για τη δηµοκρατία και τον σοσιαλισµό, σε αντίθεση µε τον σταλινισµό της τότε παραδοσιακής Αριστεράς, διαφωνώντας σε πολλά µε τον πατέρα του. Ατέλειωτες ώρες πατέρας και γιος συζητούσαν στο Καστρί προσπαθώντας να τον «προσγειώσει» στις νεανικές ακραίες αντιλήψεις για τον µαρξισµό και τη δηµοκρατία, την πολιτική, τις µεγάλες προσωπικότητες που ξεχώριζαν στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ο Ανδρέας όµως ήταν και άριστος µαθητής και ήθελε να σπουδάσει στο εξωτερικό.  Σκεφτόταν τη Γαλλία, αλλά κάποιος φίλος του τον παρότρυνε και πήγε στην Αµερική µε το πλοίο της γραµµής σε ηλικία είκοσι ετών. Οι σπουδές του στο Χάρβαρντ, η πανεπιστηµιακή ενασχόληση µε τις οικονοµικές επιστήµες για τις οποίες έλαβε διδακτορικό σε ηλικία είκοσι τεσσάρων ετών, τον ώθησαν να ακολουθήσει ακαδηµαϊκή καριέρα. Ο Ανδρέας ως καθηγητής στα πανεπιστήµια ήταν ένας εξαιρετικός δάσκαλος, κατάλληλος για να διαµορφώσει ψυχές και πνεύµατα παιδιών. Αυτό το έκανε για είκοσι χρόνια στην Αµερική µε συνέπεια και υπευθυνότητα αλλά η υπόσχεση που είχε δώσει στον εαυτό του τον οδηγούσε να γυρίσει στην πατρίδα, στον τόπο που γεννήθηκε, και να εκπληρώσει στο ακέραιο το χρέος που οραµατίστηκε για την Ελλάδα.

Παρόλο που ήταν τότε καθηγητής, από το 1943 είχε ανακηρυχθεί διδάκτωρ Οικονοµικών Επιστηµών στο πανεπιστήµιο του Χάρβαρντ και το 1947 οµότιµος καθηγητής του πανεπιστηµίου της Μινεσότα, θυσιάζοντας στην κυριολεξία τις σπουδές του, πήρε τη δύσκολη απόφαση να αφήσει την ακαδηµαϊκή καριέρα και το επάγγελµα του καθηγητή και να ασχοληθεί µε την πολιτική, γιατί όπως είχε πει, για να αλλάξει σε µια χώρα το κατεστηµένο τις αναχρονιστικές τακτικές και πρακτικές χρειάζονται πολιτικές αποφάσεις. Και ο Ανδρέας, που ήταν το όνειρό του να αλλάξει την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, το πίστεψε και το έκανε πράξη, γνωρίζοντας ότι υπήρχαν δυσκολίες και εµπόδια, αλλά η αγάπη του για την Ελλάδα δεν τον άφηνε ήσυχο.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΗΣ

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν µονίµως αφηµένος, εκυριαρχείτο από ένα δαιµόνιο ένστικτο και πίστευε στο άστρο του. Ο Ανδρέας εισέβαλε στην πολιτική σκηνή ως ριζοσπάστης µεταρρυθµιστής και πέτυχε να αλλάξει το πρόσωπο της Ελλάδας. ∆ηµιούργησε ένα κοινωνικό κράτος, διασφάλισε µετά τη δικτατορία την απόλυτη ισονοµία καταργώντας πολύχρονες διακρίσεις, εξασφάλισε τη δηµοκρατική λειτουργία των θεσµών και στήριξε πράγµατι τους µη προνοµιούχους Έλληνες.

Η ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ

Η µεγαλύτερη προσφορά του Ανδρέα Παπανδρέου στον ελληνικό λαό θα αποδειχτεί τελικά αυτή καθαυτή η δηµιουργία του ΠΑΣΟΚ, που κυριάρχησε 3 δεκαετίες στην πολιτική σκηνή.

Ο ίδιος µε µαθηµατική ακρίβεια προέβλεψε την εξέλιξη του µικρού κόµµατος που µαζί µε λίγους φίλους δηµιούργησε στις 3 Σεπτέµβρη του 1974. Τότε, στηριγµένος κυρίως σε λίγα παλιά στελέχη από την Ένωση Κέντρου, σε λίγους αγωνιστές του ΠΑΚ και σε µια οµάδα από νέους, κατάφερε γρήγορα µε τη δική του πανίσχυρη προσωπικότητα να επιβληθεί στη µεγάλη κούρσα που άρχισε µε τη µεταπολίτευση και έκλεισε είκοσι και πλέον χρόνια αργότερα. Αυτή η αλλαγή µε τους νέους που έγιναν κοντά του πολιτικές οντότητες. Αυτή είναι και η µεγάλη προσφορά του Ανδρέα.

∆εν ήταν µόνο χαρισµατικός ηγέτης, για να έχει τη συναισθηµατική επαφή µε τον λαό χρειάζεται πολιτική διορατικότητα, πρόβλεψη και προτάσεις. Ο Ανδρέας ήταν ένας µικρός Νεοέλληνας θεός, που το ραβδί του µεταµόρφωνε τους αµύητους σε µύστες, προσφέροντας στην Ελλάδα ένα ανεκτίµητο έµψυχο πολιτικό κεφάλαιο.

Ένα µεγάλο πλεονέκτηµα, παρόλο που είχε διαπρέψει ως καθηγητής στο Χάρβαρντ, στην επαφή του µε τους ανθρώπους άφηνε να τον κυριαρχεί ο απλός άνθρωπος που υπερίσχυε κατά κανόνα του δηµοσίου ανδρός, υπερίσχυε του καθηγητή και του πολιτικού Ανδρέα, ήταν ανθρώπινος και ευαίσθητος, γι’ αυτό και δεν τον ξεχνούµε ποτέ. Ήταν και είναι ο δικός µας Ανδρέας.

Η ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ

Ο Ανδρέας άφησε µια µεγάλη παρακαταθήκη. ∆ηµιούργησε έναν συνεκτικό ιστό και στην κοινωνία µας και στη δηµοκρατία µας. Μετά την εποχή Παπανδρέου η Ελλάδα εκλαµβάνεται διεθνώς ως ξεχωριστή οντότητα. Και οι κυβερνήσεις που έχουµε είναι κυβερνήσεις όλων των Ελλήνων και όχι της εκάστοτε πλειοψηφίας.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου λειτουργούσε µε τον Καραµανλή πότε ως δίπολο και πότε ως δίδυµο. Κι αυτό είχε θετική επίδραση για την ισχυροποίηση της Ελλάδας, για την εθνική οµοψυχία, για την καθιέρωση των δηµοκρατικών θεσµών και για την απόκτηση µιας δηµοκρατικής κουλτούρας που θεωρεί εφικτή τη δυνατότητα εναλλαγής των δύο µεγάλων κοµµάτων στην εξουσία.

Και οι δύο τους ξεχώρισαν και ο Καραµανλής και ο Παπανδρέου ως οι µοναδικοί πολιτικοί ηγέτες της µεταπολιτευτικής περιόδου. Το παράδειγµα είναι τώρα επίκαιρο όσο ποτέ και το ερώτηµα της κοινωνίας είναι καθηµερινό. Τώρα πού είναι οι ηγέτες αυτού του πολιτικού διαµετρήµατος να συναποφασίσουν και να κρατήσουν την Ελλάδα όρθια όπως της αξίζει. Η κοινωνία δεν µπορεί και δεν αντέχει άλλο να βλέπει µια Ελλάδα αλυσοδεµένη και γονατισµένη. Η διαφορά είναι ότι τώρα δεν υπάρχουν ηγέτες όπως εκείνη την εποχή, απλά υπάρχουν πολιτικοί ηγετίσκοι που τους ενδιαφέρει η εξουσία και όχι η κοινωνία.

Έχουν συµπληρωθεί είκοσι χρόνια από τη µέρα που έφυγε από τη ζωή, όµως ο Ανδρέας εξακολουθεί και σήµερα να εξαποστέλλει τη λάµψη του σαν ένας Αδάµας της πολιτικής και δύσκολα θα βρεθεί στις µέρες µας Αδάµας βαρύτερος από αυτόν. Ο Ανδρέας όµως υπάρχει παντού και ζει µέσα µας γιατί πίστεψε βαθιά ότι οι Έλληνες µπορούν να δηµιουργήσουν και αξίζουν να ζήσουν ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ σε µια νέα Ελλάδα µε ισονοµία, µε υπερηφάνεια, µε ελευθερίες και δικαιώµατα για όλους τους Έλληνες. Και το σύνθηµα παραµένει επίκαιρο και ενδιαφέρον:

Η Ελλάδα στους Έλληνες.

Μια προσωπική µαρτυρία για την ανθρώπινη πλευρά του Ανδρέα 

Θα αναφέρω ένα περιστατικό που συνέβη παρουσιάζοντας την ανθρώπινη πλευρά του Ανδρέα, τη σχέση µε το λαό και την επικοινωνία στην οποία είχε τους δικούς του κώδικες. Ήταν ριψοκίνδυνος σε βαθµό που έβαζε σε κίνδυνο την υγεία του. Εγχειρισµένος, µε πέντε µπάι πας και ξένη βαλβίδα στην καρδιά, την πρώτη χρονιά που κατέβηκε στην Κρήτη ως αρχηγός αξιωµατικής αντιπολίτευσης και ταξίδεψε στο συνηθισµένο µέρος που λάτρευε, στην Ελούντα. Εκεί πέρναγε συχνά τις διακοπές του το καλοκαίρι. Στο ξενοδοχείο τον επισκεφτήκαµε µαζί µε τον αξέχαστο και αγαπητό φίλο Νίκο Κακαουνάκη. Ήταν απόγευµα, καθίσαµε στην πισίνα και ήπιαµε τσικουδιά. Όταν του είπα χαριτολογώντας «Πρόεδρε, η τσικουδιά είναι φάρµακο, και να πίνεις καµιά τσικουδιά την ηµέρα», γέλασε και ρώτησε τον γιατρό Αίαντα Αντωνιάδη αν πράγµατι επιτρέπεται. Του απάντησε «αν σου κάνει κέφι, να την πίνεις».

Εκείνη τη στιγµή λοιπόν συζητήσαµε για διάφορα θέµατα, ήταν σε καλή διάθεση και κάποια στιγµή µε ρώτησε τι κάνουν τα Ανώγεια. Του απάντησα «οι Ανωγειανοί σού έχουν ιδιαίτερη αδυναµία και θέλουν να σε φιλοξενήσουν». Παρόλο που δεν περίµενα την ανταπόκριση, µας αιφνιδίασε λέγοντας στη ∆ήµητρα «όταν θα φύγουµε από δω για το αεροδρόµιο, να περάσουµε από τα Ανώγεια».

Η ∆ήµητρα προβληµατίστηκε και του είπε ότι είναι µακριά. Οµολογουµένως και εγώ δεν το περίµενα γιατί η κατάστασή του ήταν επιβαρηµένη. Ο Ανδρέας όµως επέµενε και ήρθε στα Ανώγεια. Η υποδοχή βέβαια ήταν συγκινητική και υπέροχη. Αυτός ήταν  ο Ανδρέας.

O Κώστας Ξυλούρης είναι Επίτιμος πρόεδρος της Παγκρήτιας Ένωσης