Δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν πως η λύση στην οικονομική κρίση που μας μαστίζει εδώ και 8 χρόνια είναι η επάνοδος στη δραχμή, και πολύ περισσότεροι είναι αυτοί που αγνοούν το τεράστιο κόστος της μη επίτευξης μιας συνολικής και τελικής «συμφωνίας διάσωσης» της χώρας μας με τους εταίρους μας! Οσο σέρνονται τα πράγματα, τόσο το χειρότερο για μας. Πολλοί θεωρούν επίσης ότι φταίει το ευρώ για τη δημοσιονομική κακοδιαχείριση και τη δημοσιονομική επιπολαιότητα, τις σπατάλες, τον υπερδανεισμό μας, την αναξιοκρατία, το δυσλειτουργικό κράτος, τη γραφειοκρατία, τη ρουσφετοκρατία, την τάση καταναλωτισμού, για το ότι κατασπαταλήσαμε πάνω από €230 δισ. που μας δόθηκαν ως κοινοτικές ενισχύσεις, για το ότι δεν αξιοποιήσαμε τα χαμηλά πανευρωπαϊκά επιτόκια για να εκσυγχρονίσουμε τη βιομηχανία μας, για το ότι δεν αξιοποιήσαμε την τεράστια ανοιχτή και ενιαία πανευρωπαϊκή αγορά για τα ελληνικά προϊόντα κ.ο.κ.

Θεωρούν ότι τυπώνοντας δισεκατομμύρια δραχμούλες θα μπορούμε να πληρώνουμε μια χαρά μισθούς και συντάξεις, να επενδύουμε σε δημόσια έργα, να επιχορηγούμε πάσης φύσεως παροχές κ.ο.κ., δηλαδή να επιτύχουμε εύκολα και χωρίς μόχθο την παλινόρθωση των εισοδημάτων μας!

Ισως γιατί, όπως δίδασκε ο μέγας Ηράκλειτος, ενώ η πραγματικότητα είναι μία, ο καθένας την αντιλαμβάνεται σύμφωνα με τα δικά του μυαλά (ή τη δική του ασχετοσύνη). Ο καθένας, «ως ίδιαν έχων φρόνησιν»!

Φταίει το ευρώ για τα δισεκατομμύρια που χάθηκαν από την κακή αξιοποίηση δεκάδων δισεκατομμυρίων που εισέρρευσαν στη χώρα μας από τα διάφορα κοινοτικά προγράμματα;

Φταίει το ευρώ για τα δισεκατομμύρια που χάθηκαν από τηναπαξίωση (της αξίας) των ακινήτων, των μετοχών των τραπεζών και των επιχειρήσεων, των πάσης φύσεως χρεογράφων και ομολόγων το ισοδύναμο πολλών μνημονίων;

Και αν φταίει, γιατί δεν φταίει και για τους Ολλανδούς, ή τους Ιρλανδούς, ή τους αδελφούς μας Κυπρίους;

Φταίει το ευρώ για τα δισεκατομμύρια που συνεχίζουν να χάνονται από την κακή ψυχολογία και ανυπαρξία «οράματος», όρεξης και κινήτρων για επενδύσεις και για επιχειρηματικές πρωτοβουλίες;
Το 1997/98 ο Μιλτιάδης Εβερτ έγραφε πως «η πιο μεγάλη πρόκληση δεν αφορά το πώς θα ενταχθούμε στο ευρώ, αλλά το τι θα συμβεί στο παραγωγικό και κατ’ επέκταση στο εργατικό δυναμικό της χώρας την επομένη της ένταξής μας στην ΟΝΕ... Εάν δεν γίνει σωστή προετοιμασία, η ανεργία μπορεί να φθάσει στο 20% και να υπάρξει κοινωνική έκρηξη». («Ειρηνική επανάσταση για τη νέα εποχή», εκδόσεις Σιδέρης, 1998).

Αλλά ας δούμε τα πράγματα από την αρχή:

ΤΑ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗ ΔΡΑΧΜΗ

Το να έχεις δικό σου «εθνικό» νόμισμα έχει τρία αβαντάζ:

α. Μπορείς να τυπώνεις δικό σου χρήμα για να χρηματοδοτείς τα ελλείμματα (για να μοιράζεις λεφτά στους «ημετέρους») και για να εξυπηρετείς και να αποπληρώνεις τυχόν δάνεια πουέχεις στο δικό σου νόμισμα (από τον εγχώριο δανεισμό). Αυτό σήμερα φαίνεται πως πράγματι διευκολύνει τις σοβαρές χώρες που έχουν δικό τους νόμισμα, όπως η Αμερική, η Βρετανία, η Ιαπωνία και η Ελβετία! Για παράδειγμα, όσοι επενδύουν σε ομόλογα του αμερικανικούΔημοσίου, ποντάρουν και στο ότι το Federal Reserve θα μπορούσε να «τυπώσει» δολάρια και να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις του αμερικανικού Δημοσίου, έστω και αν αυτό θα προκαλούσε μικρές ή μεγάλες πληθωριστικές πιέσεις! Και αυτό από μόνο του δρα ως ηρεμιστικό!

β. Μπορεί το κράτος να ασκεί τη νομισματική πολιτική (και πολιτική επιτοκίων) που θεωρεί πιο πρόσφορη (αν και σε περιπτώσεις ιδιαίτερα χαλαρής πολιτικής πολύ γρήγορα χάνεται ο έλεγχος και στις τιμές και στα επιτόκια και στη συναλλαγματική αξία του νομίσματος, γιατί «η πραγματικότητα εκδικείται», σύμφωνα με την περίφημη ρήση του στρατηγού Γκουντέριαν!).

γ. Μπορείς να υποτιμάς το δικό σου νόμισμα για να βελτιώνεις τηνανταγωνιστικότητα των προϊόντων σου και του τουρισμού, αλλά και των μετοχών των επιχειρήσεων, των ακινήτων κ.ά., χωρίς να φαίνεται ότι μειώνονται οι «ονομαστικοί» μισθοί και οι συντάξεις. Μακάρι όμως να ήταν τα πράγματα τόσο απλά! Πολύ σύντομα με το νέο νόμισμα (τη νέα δραχμή) θα μπορείς να αγοράσεις πολύ λιγότερα πράγματα.
Δηλαδή, γίνεται μια άμεση υποτίμηση της αγοραστικής αξίας μισθών και συντάξεων.
Δηλαδή, περίπου (όχι ακριβώς) σαν κάποιο «μνημόνιο» να σου είχε περικόψει τον μισθό ή τη σύνταξη!

ΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗ ΔΡΑΧΜΗ

1. Για να μπορούσε να βοηθήσει την οικονομική δραστηριότητα και την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών, η «νέα δραχμή» αναγκαστικά θα έπρεπε να ήταν εξαιρετικά υποτιμημένη. Δηλαδή, η αγοραστική αξία των δραχμικών μισθών, των συντάξεων και των εισοδημάτων μας γενικότερα θα ήταν πολύ περιορισμένη (σε ευθυγράμμιση με την υποτίμηση του νέου εθνικού νομίσματος), και μάλιστα πολύ περισσότερο από τα σημερινά μνημονιακά επίπεδα! Σαν να επιβάλλαμε εμείς στον εαυτό μας 3 νέα μνημόνια από την πίσω πόρτα!

2. Η «παραγωγή» δραχμών για να πληρώνονται μισθοί και συντάξεις, χωρίς φυσικά καμία αύξηση της πραγματικής παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, θα γινόταν μέσα σε ένα οικονομικό αλαλούμ και θα οδηγούσε σε άμεση αύξηση όλων των τιμών και σε καταστάσεις υψηλού πληθωρισμού! Οι περισσότεροι «οικονομολόγοι» αγνοούν μια βασικότατη επίπτωση του υψηλού πληθωρισμού: Οδηγεί σε υψηλότεραπραγματικάεπιτόκια (ως αντιστάθμισμα του μεγαλύτερου ρίσκου που επικρατεί σε καθεστώτα υψηλού πληθωρισμού και αναστάτωσης)! Επιτόκια που βολεύουν όσους έχουν διαθέσιμα κεφάλαια, αλλά που θα είναι όλο και πιο δύσκολο να εξυπηρετήσει οποιοσδήποτε ιδιώτης και επιχείρηση χρειάζεται αναπτυξιακά κεφάλαια. Εδώ δεν μπορεί να εξυπηρετηθούν δάνεια με χαμηλά πραγματικά επιτόκια, θα εξυπηρετηθούν αυτά με υψηλά;

3. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα πληθωρισμού, υποτιμήσεων και μεγάλης αύξησης των επιτοκίων, θα υποχωρούσαν ακόμα περισσότερο οι αξίες (τιμές) των ακινήτων, των μετοχών στο Χρηματιστήριο, οι περισσότερες κινητέςαξίες των ομολόγων, αλλά και η συναλλαγματική αξία του νομίσματος, όπως είδαμε παραπάνω! Τέτοιες υποτιμήσεις σχεδόν ποτέ δεν είχαν ουσιαστικά μεσοπρόθεσμα αποτελέσματα. Οδηγούσαν σε φαύλο κύκλο πληθωρισμού, πολύ υψηλών επιτοκίων (ονομαστικών και πραγματικών), φόβο για νέαυποτίμηση, έξοδο κεφαλαίων και τελικά σε νέα υποτίμηση. Αξίζει, επίσης, να σημειώσουμε ότι πολλοί δεν αντιλαμβάνονται πως όταν μιλάμε για «επίθεση» των αγορών, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Οι αγορές, κυριολεκτικά, όχι μόνο δεν επιτίθενται, αλλά το βάζουν στα πόδια. Ξεπουλάνε με ζημία όσο-όσο για ναμην εγκλωβιστούν με ακόμα μεγαλύτερες ζημιές. Πουλώντας όσο-όσο, ρίχνουν τιςτιμές και έτσι αυξάνεται η απόδοση των ομολόγων, δηλαδή η απόδοση που απαιτούν οι επενδυτές για να δανείσουν. Για να μπορεί να δανειστείένα κράτος, πρέπει να πληρώσει επιτόκιο μεγαλύτερο από την απόδοση των ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, γιατί η ήδη υψηλή απόδοση αφορά αυτά ταομόλογα που ήδη κυκλοφορούν στην αγορά. Αν θες να εκδώσεις και άλλα, πρέπει να πληρώσεις ακόμη περισσότερα!.

4. Μια τέτοια κατάσταση μεγάλης αβεβαιότητας, πληθωρισμού, φυγής κεφαλαίων και αναμενόμενων υποτιμήσεων προφανώς θα απωθούσε τους επενδυτές, οι οποίοι δεν θα επένδυαν τα ευρώ τους σήμερα για να εισπράξουν δραχμές αύριο, εκτός αν μπορούσαν να αγοράσουν ακίνητα, μετοχές κ.λπ., τόσο φθηνά που δεν θα είχαν να χάσουν τίποτα!

5. Μέχρι να ισορροπούσαν κάπως τα πράγματα, θα εξαφανιζόταν η εμπορική πίστη. Οι συναλλαγές και οι εισαγωγές βασικών προϊόντων θα γίνονταν, κατά το μεγαλύτερο μέρος, με ρευστό, αλλά με το καθεστώς των capital controls άντε να βρεις μετρητά! Με όλα αυτά, άντε να χρηματοδοτηθεί η οικονομική δραστηριότητα και η ανάπτυξη.

6. Οι ελληνικές τράπεζες παραμένουν πολύ στριμωγμένες από πλευράς κεφαλαιακής επάρκειας. Τα δάνεια δεν αποπληρώνονται, ενώ τα μισά τους κεφάλαια είναι «θεωρητικά», αφού προέρχονται από τους δήθεν μελλοντικούς φόρους που δεν θα κληθούν να πληρώσουν στα τυχόν μελλοντικά κέρδη. Και ενώ σήμερα οι τράπεζες έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση και στήριξη από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, σε περίπτωση αποχώρησης από το ευρώ ποιος θα τις στήριζε; Η Τράπεζα της Ελλάδος τυπώνοντας πληθωριστικές δραχμούλες;

7. Οι πολίτες που είχαν καταθέσεις και επενδύσεις στη χώρα μας θα κοίταζαν να αποφύγουν τις ζημιές από την επιστροφή στη δραχμή και θα προσπαθούσαν να βγάλουν εγκαίρως (και δικαιολογημένα) τα κεφάλαιά τους στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα την άμεση κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος και της οικονομικής δραστηριότητας! Ηδη έχουν αρχίσει να το κάνουν. (Δηλαδή, ήδη ισχύει ο Νόμος του Γκρέσαμ -που όμωςπρώτος τον είχε συλλάβει ο Αριστοφάνης στους «Βατράχους», στ.718-737-, όπου όλοι θα προσπαθήσουν να «ξεφορτωθούν» τις δραχμές και να «αποθηκεύσουν» τα ευρώ και το αντίστροφο: κανείς δεν θα ήθελε να πληρωθεί με υποτιμούμενο και απαξιωμένο νόμισμα!)

8. Ας λάβουμε επίσης υπόψη ότι δεν φαίνεται να υπάρχει το απαιτούμενης στάθμης, γνώσης και εμπειρίας πολιτικό, τραπεζικό και διοικητικό προσωπικό για ένα τέτοιο εγχείρημα. Μέσα στη γενικευμένη αναξιοκρατία και την κακοδιοίκηση, άντε να περάσεις από το ευρώ στη δραχμή. Μόνο με το άκουσμα τέτοιων προθέσεων, η οικονομική καταστροφή θα είναι μη διαχειρίσιμη. Το κράτος θα βρισκόταν σε μια κατάσταση ημιδιάλυσης, σε μια κατάσταση του τύπου «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Ετσι και τα δημόσια έσοδα θα ήταν πενιχρά, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να περικόψει τις δαπάνες ακόμα πιο άγαρμπα.

Δηλαδή, η επιστροφή στη δραχμή θα αναλογούσε με άλλα τρία-τέσσερα μνημόνια από την πίσω πόρτα!

9. Οσον δε αφορά τα τεράστια χρέη μας σε ευρώ (και του Δημοσίου, 327 δισ. € περίπου, αλλά και των ελληνικών τραπεζών, σχεδόν €100 δισ., αλλά και των επιχειρήσεων και των ιδιωτών), αυτά θα πρέπει να αποπληρωθούν με υποτιμημένες δραχμές, οδηγώντας σε νέα αφαίμαξη, αλλά και κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος. (Ως συνέπεια, το δημόσιο χρέος μας μπορεί να ανέβαινε στο 250%+ του ΑΕΠ!).

10. Αν λοιπόν αποχωρήσουμε από το ευρώ, θα χάσουμε και τα πλεονεκτήματα του ευρώ: χαμηλά επιτόκια, διευκόλυνση των συναλλαγών με το ενιαίο νόμισμα, απλοποίηση της χρηματοοικονομικής διαχείρισης, πιο εύκολη πρόσβαση σε μια τεράστια αγορά, ελαχιστοποίηση των συναλλαγματικών κινδύνων κ.τ.λ.

11. Και ας μην ξεχνάμε επίσης τηνπορεία της οικονομίας μας πριν αρχίσει η προσπάθεια ένταξης στο ευρώ. Δραχμικά επιτόκια και κόστος δανεισμού για το Δημόσιο πάνω από 20%, για τις επιχειρήσεις πάνω από 30% και πραγματικά επιτόκια πάνω από 9%. Ξεχνάμε μήπως τον πληθωρισμό, τις κρίσεις και τιςυποτιμήσεις, τη συνεχή γκρίνια για την αδύναμη δραχμή;

ΜΟΝΟΜΕΡΗΣ ΣΤΑΣΗ ΠΛΗΡΩΜΩΝ;

Μερικοί ακόμα πρεσβεύουν ότι θα μπορούσαμε να ρίξουμε μονομερώς «κανόνι» στους δανειστές μας και να κάνουμε μια «φρέσκια αρχή»! Αλλά για όλα μας τα δάνεια ισχύει πλέον το αγγλικό δίκαιο και κάτι τέτοιο θα ήταν πράξη απίστευτης επιπολαιότητας!

Δεν θα βλέπαμε άσπρη μέρα (φράση που προέρχεται από το αθηναϊκό εκστρατευτικό σώμα στη Σάμο και την κλήρωση με άσπρα κουκιά για το ποιοι θα ήταν υπόχρεοι για βάρδια και αγγαρείες), δεδομένων των δικαιωμάτων των δανειστών μας στη δημόσια περιουσία της χώρας μας και της κάκιστης φήμης που θα έχουμε αποκτήσει. Εκτός αν φθάναμε σε τέτοια επίπεδα κατάντιας που οι Ευρωπαίοι, απαυδισμένοι μαζί μας, θα μας χάριζαν μέρος του χρέους μας για να απαλλαγούν από μας! Τι μεγαλύτερο δώρο θα μπορούσαμε να κάνουμε στους Τούρκους; Θα πέρναγε το μήνυμα σε Τούρκους και Σκοπιανούς πως η Ελλάδα είναι μια ασήμαντη δύναμη στο περιθώριο της Ευρώπης... Με τέτοια ρεζιλίκια, με την Ελλάδα ακόμα πιο απένταρη και στο περιθώριο της Ευρώπης, με ποια ισχύ θα προωθούσαμε τα εθνικά μας θέματα; Βούτυρο στο ψωμί τους… Είναι τυχαίο πως η Τουρκία αναδεικνύει νέα ζητήματα για τις νησίδες και τις βραχονησίδες μας; (Να σας παραπέμψω στον περίφημο διάλογο Αθηναίων Μηλίων που μας μετέφερε ο μέγας Θουκυδίδης, όπως και στο άγνωστο στους περισσότερους Ελληνες «Επεισόδιο της Κέρκυρας» του Αυγούστου 1923 και την ταπείνωση που υποστήκαμε από την Ιταλία).

ΤΙ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΓΙΝΕΙ

1.Εμείς οι ίδιοι να ετοιμάσουμε ριζοσπαστικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Εμείς οι ίδιοι πρέπει να αντιληφθούμε ότι είμαστε ουραγοί και πρέπει να αλλάξουμε!

2.Μόλις παρουσιάσουμε ουσιαστικό έργο και υλοποιήσουμε ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις, αποκαθιστώντας κάποια εικόνα αξιοπιστίας και σοβαρότητας, να συζητήσουμε νέο ουσιαστικό «κούρεμα» του official sector debt, ώστε να μειωθούν και ο όγκος του χρέους και οι δαπάνες για τόκους.

3.Ολοι οι πολιτικοί αρχηγοί πρέπει ναεξηγήσουν στους απλούς πολίτες ότι τα εισοδήματα όλων μας θα αυξηθούν μόνον όταν αυξηθεί και η συνολική αξία όλων των αγαθών που παράγουμε! Δεν μπορεί να παράγουμε προϊόντα αξίας €1.000 και να ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι δικαιούμαστε να πληρωνόμαστε €2.000! Τα εισοδήματα δεν θα αυξηθούν με Προεδρικά Διατάγματα, με Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, με ψηφίσματα, και με το να τυπώνουμε και να μοιράζουμε δραχμούλες! (Το αντίθετο θα συνέβαινε σε μια τέτοια περίπτωση!). Θα αυξηθούν μόνον όταν παράγουμε πολύ περισσότερα προϊόντα, πολύ μεγαλύτερης συνολικής αξίας! Μόνο τότε! Και για να γίνει αυτό πρέπει να αλλάξει και να γίνει ασύγκριτα πιο ελκυστικό όλο το επενδυτικό κλίμα και περιβάλλον! Ολο!

4. Πρέπει να τελειώνουμε με αυτά τα πέρα-δώθε με τις μεταρρυθμίσεις και τις αποκρατικοποιήσεις.

5. Να εκσυγχρονισθεί άμεσα η πρωτόγονη και υπερσυντηρητική δημόσια διοίκηση και εργατική νομοθεσία. Αντί το μόνο που να μας νοιάζει να είναι το πώς θα καταφέρουμε να τσιμπήσουμε κάποια παράταση για τη διασωληνωμένη οικονομία μας, θα έπρεπε όλοι να βοηθήσουμε να γίνει η Ελλάδα τούρμπο, πρωτοπόρος. Πιο αυτάρκης. Μόνο τότε θα ανακτήσει την αξιοπρέπειά της. Οσο ζητάμε (συμπόνοια, κατανόηση, χρήματα), δεν μπορεί να μιλάμε για αξιοπρέπεια.

6.Ο κ. πρωθυπουργός πρέπει να βρει τρόπο να απεγκλωβιστεί από εκείνο το αριστερίστικο ρεύμα του κόμματός του που ελέγχει το 35%-40% της Κεντρικής του Επιτροπής, αλλά έχει πολύ περιορισμένη απήχηση στο εκλογικό σώμα (5%-7%;), και να ζητήσει επίσημα τη στήριξη της Νέας Δημοκρατίας, του Ποταμιού και του ΠΑΣΟΚ για τις μεταρρυθμίσεις που επιβάλλονται για να ορθοποδήσει και να μεγαλουργήσει η χώρα μας!

7.Οι πολιτικοί αρχηγοί να βρίσκονται και να «τα λένε» τετ α τετ μία φορά την εβδομάδα, έστω και αν υπάρχουν προσωπικές αντιπάθειες. Σε μια μισοβουλιαγμένη χώρα, με όλους τους πολίτες της καταταλαιπωρημένους, δεν μπορεί οι ηγετικές προσωπικότητες να μην μπορούν να συνεννοηθούν με πιο αποτελεσματικό τρόπο.

8. Να ζητήσουμε από την κυρία Μέρκελ τη δημιουργία ενός Σχεδίου Μέρκελ (τύπου Μάρσαλ), ύψους €2 δισ., με σκοπό τις επενδύσεις στην Ελλάδα και το κέρδος. Επενδύσεις σε μετοχές σε εισηγμένες και μη εισηγμένες, σε ομόλογα και χρεόγραφα ελληνικών επιχειρήσεων, σε μικρές καινοτόμες πρωτοβουλίες, σε συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, και όπου αλλού κρίνουν. Το ποσό που θα συγκεντρωθεί να δοθεί για τη διαχείρισή του σε 5-6 αναγνωρισμένου κύρους διεθνείς fund managers. Διάρκεια ενός τέτοιου Greek Renaissance Fund τα 6 χρόνια, με ρευστοποίησή του στο τέλος της εξαετίας! Η συμβολή ενός τέτοιου fund όχι μόνο στην ανάταξη της χώρας μας, αλλά και στην πανευρωπαϊκή ψυχολογία και ανάταξη, θα ήταν ανεκτίμητη!

9. Πρώτα απ’ όλα όμως πρέπει να ανακτήσουμε τη χαμένη μας αυτοπεποίθηση! Εχουμε αρχίσει να πιστεύουμε ότι δεν είμαστε ικανοί και ότι η μόνη σωτηρία μας είναι οι παροχές από την Ευρώπη.

Αν δεν πιστέψουμε πρώτα εμείς στους εαυτούς μας, δεν θα πιστέψει κανείς σε εμάς. Αξίζουμε κάτι πολύ καλύτερο και μπορούμε!

*Ο Πέτρος Δούκας είναι Οικονομολόγος, πρώην υφυπουργός Οικονομικών  – Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ZERO στο τεύχος Ιανουαρίου