Όταν ο Ναπολέων ίδρυσε την Κεντρική Τράπεζα της Γαλλίας, για να μην είναι η χώρα του στο έλεος των τραπεζιτών, είχε πει: «Οταν μια κυβέρνηση εξαρτάται από τους τραπεζίτες για να βρει χρήμα, τότε θα ελέγχουν την κατάσταση αυτοί και όχι οι κυβερνώντες, αφού το χέρι που δίνει είναι πάντα πάνω από το χέρι που παίρνει». Ετσι, έβαλε την πολιτική πάνω από τους τραπεζίτες. Δυστυχώς, στη χώρα μας τα πάντα γίνονται υπούλως στραβά, όπως στο ζήτημα της ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών, το οποίο αφορά την επιβίωση του τραπεζικού συστήματος, δηλαδή της ελληνικής οικονομίας. Αξίζει να επισημανθεί ότι η ανακεφαλαιοποίηση στην Eλλάδα έγινε με βαρύ κρατικό δανεισμό, στην Κύπρο έγινε με «κούρεμα» ομολογιούχων και καταθετών και στην Ισπανία με κεφάλαια του ESM, χωρίς να επιβαρυνθεί το κρατικό χρέος. Επίσης, η κρίση αποκάλυψε τα τρωτά σημεία της εποπτείας του τραπεζικού συστήματος και είναι βαρύτατες οι ευθύνες που αναλογούν στις διοικήσεις της Τραπέζης της Ελλάδος.

Οι Ελληνες φορολογούμενοι υποχρεώθηκαν να δώσουν στις τράπεζες 60 δισ. ευρώ για να τις κρατήσουν όρθιες. Τα 44 δισ. τα δανειστήκαμε από τους ξένους δανειστές και τα 16 δισ. μπήκαν με τον λεγόμενο αναβαλλόμενο φόρο. Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Πρώτον, ότι οι φορολογούμενοι δεν θα πάρουν πίσω τα λεφτά τους ποτέ. Και, δεύτερον, ότι η χώρα κινδυνεύει να οδηγηθεί πάλι στα βράχια από τις τράπεζες, αν συμβεί να χρειαστούν και νέα κεφάλαια, δηλαδή μια τέταρτη ανακεφαλαιοποίηση εξαιτίας των «κόκκινων» δανείων... Με βάση τους μνημονιακούς στόχους και τις απαιτήσεις της ευρωπαϊκή εποπτικής αρχής, μέσα στο 2018 οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να μειώσουν τα «κόκκινα» δάνεια κατά 18 δισ. ευρώ. Δεν είναι τυχαίο ότι το ΔΝΤ εξακολουθεί να πιέζει όχι μόνον για συμβατικά stress tests που θα διενεργηθούν από την EKT εντός του 2018, αλλά και για τους ελέγχους των ισολογισμών των τραπεζών (AQR), οι οποίοι, εκ των πραγμάτων, παραμένουν επιβαρυμένοι όσο δεν επιλύεται το ζήτημα των «κόκκινων» δανείων.

Όμως, τα σημάδια είναι δυσοίωνα: Το τραπεζικό κραχ ξερνά συνεχώς ζημίες, αλλά το κόστος δεν έχει φανεί ακόμη πλήρως στο σύνολό του. Ενα μεγάλο τμήμα του κρύβεται πίσω από τα «κόκκινα» επιχειρηματικά δάνεια. Πίσω από αυτά βρίσκονται επιχειρήσεις υπό όρους βιώσιμες και άλλες σκελετοί. Υπάρχουν επιχειρήσεις που έχουν τελειώσει, δεν θα επιβιώσουν, δεν μπορούν να γυρίσουν σε θετικά αποτελέσματα, σε κέρδη προ φόρων, τόκων, αποσβέσεων. Υπάρχουν και πολλές άλλες που μπορούν να αποκτήσουν θετικό EBITDA, έπειτα από μια γενναία αναδιάρθρωση και υπό την προϋπόθεση ότι θα μπουν φρέσκα κεφάλαια σε αυτές. Αν αυτό δεν γίνει, θα συνεχίσουν να σέρνονται, θα μολύνουν και άλλες υγιείς επιχειρήσεις, η καταστροφή θέσεων εργασίας θα διευρύνεται και, τελικά, οι τράπεζες θα οδηγηθούν σε bail in - με συνέπειες και για τις καταθέσεις.

Ο κρισιμότερος παράγοντας στην όλη διαδικασία διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων είναι ποιος την υλοποιεί. Χρειάζεται ισχυρή διακυβέρνηση στο τραπεζικό σύστημα: Ητοι, πρώτον, αποκατάσταση της καλής λειτουργίας του ΤΧΣ και, δεύτερον, ισχυρές διοικήσεις στις τράπεζες. Και τα δύο έχουν πληγεί από την αυθαιρεσία του SSM και την υποχωρητικότητα ή αμέλεια που έχουν επιδείξει οι μνημονιακές κυβερνήσεις (σε πλήρη διάσταση με τη σκληρή μάχη του Ρέντσι ή ακόμα και του Ραχόι, που δανείστηκε για να σώσει τις ισπανικές τράπεζες, χωρίς να τις αφήσει να περάσουν σε hedge funds ή να καταργήσει τους Ισπανούς από τις διοικήσεις τους). Και ήδη ο κίνδυνος είναι εντός των τειχών, ανάμεσα στα πρόσωπα των «καλών ξένων» που έχουν πλημμυρίσει τα ΔΣ των ελληνικών τραπεζών και περνούν ύπουλοι «δούρειοι οι ίπποι».

Επίσης, δεινή ήταν η αναστάτωση που ξέσπασε στις τράπεζες, η οποία διαρκεί ακόμα και σήμερα. Στη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας, στην Πειραιώς, ύστερα από έναν διαρκή ακήρυχτο πόλεμο κατά του ιστορικού της προέδρου Μιχάλη Σάλα, το hedge fund του μεγαλοκερδοσκόπου Τζον Πόλσον πέτυχε να ελέγξει πλήρως τη διοίκησή της. Ο πόλεμος κατά της προηγούμενης διοίκησης της Πειραιώς πήρε νέες διαστάσεις, αυτήν τη φορά από την Τράπεζα της Ελλάδος, που διενήργησε έλεγχο στην Πειραιώς για μια σειρά από συναλλαγές που κρίνονται δήθεν ως προβληματικές, όταν αρκετές πωλήσεις δανείων έγιναν στο πλαίσιο της εξυγίανσης του χαρτοφυλακίου και της προσπάθειας μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε εύλογες και δίκαιες τιμές.

Το «ντόμινο» της απειλής με τα «κόκκινα» δάνεια

Πάντως, έχει σχεδόν τελειώσει ο χρόνος για τις ελληνικές τράπεζες... Η παταγώδης αποτυχία των τριών ανακεφαλαιοποιήσεων γίνεται αντικείμενο μιας βρόμικης και ύπουλης κερδοσκοπίας: ότι θα χρειαστεί και τέταρτη. Ομως, μην απατάσθε και μην αυταπατάσθε. Το ντόμινο της μεγάλης απειλής προς τις ελληνικές τράπεζες να πουλήσουν «κόκκινα» επιχειρηματικά δάνεια σε εξειδικευμένα κερδοσκοπικά κεφάλαια έχει διαβρώσει ήδη τις αντοχές αντίστασης. Η ελληνική τραπεζική παθογένεια λέγεται και λεηλασία των επιχειρήσεων. Εκεί είναι ο πυρήνας του προβλήματος των επιχειρηματικών «κόκκινων» δανείων, που ροκανίζουν τα κεφάλαια των τραπεζών. Ωστόσο, το ζήτημα δεν εξαντλείται στην «ηθικολογική» αναζήτηση του καλού και του κακού. Το θέμα της αναδιάρθρωσης των «κόκκινων» δανείων ισοδυναμεί με θέμα της αναδιάρθρωσης του επιχειρηματικού χάρτη της χώρας. Ομως η έκρηξη των «κόκκινων» δανείων είναι πλέον εκτός ελέγχου... Ολοι προσπάθησαν να καθυστερήσουν την ώρα της αλήθειας. Γιατί, άραγε;