«Junts pel Si» («Μαζί για το ναι») και από τη γράφουσα. Ας ξεκινήσουμε με το αυτονόητο ερώτημα: Γιατί αυτό που θεωρήθηκε δημοκρατικό δικαίωμα στη Βρετανία, για να πραγματοποιηθεί το 2014 το δημοψήφισμα της Σκωτίας για την ανεξαρτησία της από το Ηνωμένο Βασίλειο, πρέπει να απαγορεύεται ως εθνική ανταρσία στην Ισπανία από τον Ραχόι; Και με αφορμή την πρόσφατη έγκριση του κυπριακού κοινοβουλίου για την καθιέρωση της επετείου του δημοψηφίσματος του 1950 με το 96% των Κυπρίων να έχουν ψηφίσει υπέρ της αυτοδιάθεσης και της ένωσης με την Ελλάδα ως εθνικής εορτής, γιατί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος χαρακτήρισε παράνομο και ανυπόστατο το καταλανικό δημοψήφισμα; Τι φοβάται, άραγε, ο εκλεκτός μας πρόεδρος που εμείς δεν το γνωρίζουμε; Και όσοι δήθεν ανησυχούν για τη Θράκη είναι αυτοί που την έχουν ήδη παραδώσει στο τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής και του πολιτικού επιπέδου των Τσιπροκαμμένων και λοιπών… Στις τελευταίες εκλογές (20 Σεπτεμβρίου του 2015) για πρώτη φορά στη Ροδόπη και την Ξάνθη, με το ισχυρό μουσουλμανικό στοιχείο, έχουν εκλεγεί τόσο πολλοί μειονοτικοί βουλευτές, τέσσερις συνολικά, με τον ΣΥΡΙΖΑ να τους παίρνει σχεδόν όλους. Με συνέπεια ο νομός με την πολυπληθέστερη και συμπαγέστερη μουσουλμανική μειονότητα (Ροδόπη) να μένει χωρίς χριστιανική εκπροσώπηση.

Η απόφαση για αιματοκύλισμα του δημοψηφίσματος είχε ήδη παρθεί από τον Ραχόι το 2015 όταν ψηφίστηκε ο «νόμος-φίμωτρο» (Ley Mordaza) από την κυβέρνησή του. Συγκεκριμένα, ο νόμος περιορίζει τις ελευθερίες των πολιτών και ποινικοποιεί το δικαίωμά τους να διαδηλώνουν. Δίνει σαρωτικές εξουσίες στις αστυνομικές Αρχές για την καταστολή κινηματικών ενεργειών, δημοψηφισμάτων, απεργιακών κινητοποιήσεων, διαμαρτυριών και συλλαλητηρίων. Ακόμη θυμάμαι την εξαιρετικά καινοτόμο αντίδραση όταν έγινε στη Μαδρίτη, τον Μάιο του 2015, η πρώτη ψηφιακή διαδήλωση με τα «Ολογράμματα για την Ελευθερία». Η διάσημη ανά τον κόσμο Φομινάγια, συμμετείχε στη διοργάνωση της «Ολογραφικής Διαμαρτυρίας» με σύνθημα «Καθώς δεν μπορούμε να διαμαρτυρηθούμε ως ελεύθεροι πολίτες, διαμαρτυρόμαστε σαν ελεύθερα ολογράμματα». Ήταν το πρώτο «εικονικό συλλαλητήριο», στο οποίο συμμετείχαν ολογράμματα διαδηλωτών, τα οποία προβλήθηκαν επάνω στους τοίχους της Βουλής.

Το κίνημα της ανεξαρτησίας άρχισε να φουντώνει μετά το 2010, όταν το ανώτατο δικαστήριο της Ισπανίας έκρινε ότι το καθεστώς της Καταλονίας και οι εξουσίες της κυβέρνησής της δεν μπορούν να είναι ισοδύναμες με εκείνες ενός έθνους. Εντάξει…Όσο γι' αυτούς που υπερασπίζονται τον διάλογο, μου θυμίζει τον σύζυγο, η γυναίκα του οποίου τον απειλούσε τρεις δεκαετίες με διαζύγιο, αλλά εκείνος περίμενε μέχρις ότου αυτή εμφανιστεί στο χολ με τη βαλίτσα στο χέρι, φορώντας το πανωφόρι της, για να της πετάξει, από τον καναπέ του: «Δεν μπορούμε να το συζητήσουμε;». Λίγο καθυστερημένα, είναι αλήθεια: η φωτιά της ανεξαρτησίας σιγόκαιγε εδώ και δεκαετίες στην Καταλονία, παρότι έχει υποτιμηθεί ασυγχώρητα από τις πολιτικές ελίτ. Η Καταλονία διατηρούσε πάντα μια ιδιαίτερη εθνική ταυτότητα, για την οποία οι πολίτες της είχαν ισχυρούς λόγους να αισθάνονται υπερήφανοι.

Οι Καταλανοί θέλουν ένα ελεύθερο έθνος, είναι οι σύγχρονοι «εθνοκυρίαρχοι» όλης της Ευρώπης. Θέλουν να ξαναγίνουν κυρίαρχοι στο σπίτι τους... Η φράση είναι απλή, δυνατή, δύσκολη να την αντιπαλέψεις γιατί έχει μια λογική για κάθε λαό να θέλει να αποφασίζει μόνος του την τύχη του. Είναι, θα 'λεγε κανείς, η πεμπτουσία της δημοκρατίας... Αυτή η έννοια της εθνικής κυριαρχίας είναι της μόδας στην Ευρώπη. Η ήττα των αυτονομιστών της Σκωτίας στο δημοψήφισμα του 2014 δεν άμβλυνε το όραμα που εκδηλώνεται κατά καιρούς, με ένταση διαφορετική κατά περίπτωση. Προφανώς, ο καταλυτικός ρόλος των «εθνικιστικών ιδεών» και η συγκεκριμένη τάση υποστηρίζεται ή επικρίνεται ανάλογα με τις τροπές του νου του εκάστοτε αναλυτή. Αλλά οι αποσχιστικές τάσεις δεν θα αναπτύσσονταν με τόση ένταση εάν, εγκαταλείποντας το ασφαλές περιβάλλον παραδοσιακών πολυεθνών κρατικών οντοτήτων, δεν υπήρχε η βεβαιότητα ή η ψευδαίσθηση του δικού τους οράματος. Οι αυτονομιστές της Σκωτίας, της Καταλονίας, της Λομβαρδίας στη Βόρεια Ιταλία, της Φλάνδρας στο Βέλγιο δεν θα επιχειρούσαν άλμα στο κενό, εάν δεν πίστευαν ότι θα ευτυχούσαν!

Ας δούμε σε αυτό το ταραγμένο περιβάλλον την κλονισμένη, πτωχευμένη Ελλάδα. Το νότιο τόξο της Μεσογείου είναι πλήρως αποσταθεροποιημένο ή διαλυμένο από πολέμους. Ανατολικά, η ασταθής Τουρκία σε αυταρχική πολιτική στροφή. Στο βάθος, το διαλυμένο Ιράκ, το νεοπαγές Κουρδιστάν, το Ιράν που αναθεματίζεται ξανά από τις ΗΠΑ. Στα Βαλκάνια, η κληρονομιά κερμάτων του γιουγκοσλαβικού πολέμου: κράτη-φαντάσματα, όπως το Κόσοβο, και κράτη αδύναμα ή ασταθή, όπως η Βοσνία και τα Σκόπια. Και ένα δίδαγμα για τα καθ' ημάς… Αυτή δεν είναι μια εποχή για πολιτική λάιτ, για πολιτικούς ψεκασμένους που αναζητούν την ψευδή ατάκα της ημέρας, για περιπάτους στα καζίνο, λιβελούλες, ποτάμια και καλάμια. Οι συσχετισμοί, οι συμμαχικές δεσμεύσεις και η πραγματικότητα δεν είναι σώφρον να αγνοούνται, αλλά η άκριτη ευθυγράμμιση με τις επιλογές τρίτων δεν διασφαλίζει το εθνικό συμφέρον. Στην εξωτερική πολιτική η ανάγκη εύρεσης νέων σημείων ισορροπίας είναι δυναμική και διαρκής, δεν υπάρχει απόλυτο άσπρο ή μαύρο, αλλά μία διαρκής ρύθμιση που χρήζει χειρισμών υψηλού επιπέδου, για να αποφευχθούν ατυχήματα, ει μη και δυστυχήματα. Αρκετά έχουν συμβεί στη χώρα τα τελευταία χρόνια.

Ένας «άλλος κόσμος έξω», γεμάτος κινδύνους

Πάσχουν, θα έλεγε κανείς, οι ανά την Ευρώπη αυτονομιστές από το σύνδρομο του Κοριολανού. Πιστεύουν, όπως και ο σαιξπηρικός ήρωας, ότι «υπάρχει ένας άλλος κόσμος έξω», αλλά αυτός ο «άλλος κόσμος» ενέχει σοβαρούς κινδύνους και απαιτεί εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων οδυνηρότερης μορφής, ενδεχομένως, παρά το σύστημα από το οποίο προσπαθούν να αποδράσουν. Εάν έριχναν μία προσεκτικότερη ματιά στον Νότο, ίσως να διαπίστωναν πόσο επισφαλείς είναι οι προσδοκίες τους. Η τάση αυτονόμησης εθνικών οντοτήτων -παράγωγο των αστικών καθεστώτων- ενισχύθηκε από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας που μεθοδεύθηκε από τους Γερμανούς και ολοκληρώθηκε χάρη στη στρατιωτική επίθεση του ΝΑΤΟ, με τον ακρωτηριασμό της Σερβίας. Στη σημερινή συγκυρία, η ενίσχυση των αποσχιστικών τάσεων είναι μόνον ένα από τα παράγωγα που δημιουργεί η νέα ευρωπαϊκή τάξη πραγμάτων.