Ο Γιώργος Αλογοσκούφης «μίλησε». Ο πρώην υπουργός Οικονομικών (2004-2008) ήταν από τους ελάχιστους υψηλόβαθμους πολιτικούς και τραπεζικούς παράγοντες της τελευταίας 20ετίας στη χώρα μας που δεν είχαν τοποθετηθεί αναλυτικά για το πώς και γιατί φτάσαμε στην κρίση και στα τρία μνημόνια. Τώρα, με επιστημονικό άρθρο 65 σελίδων, που δημοσίευσε το Ελληνικό Παρατηρητήριο του LSE (London School of Economics), ο κ. Αλογοσκούφης παίρνει σαφή θέση και αποδίδει σε τέσσερις παράγοντες την κρίση: στην οικονομική πολιτική των κυβερνήσεων του Ανδρέα Παπανδρέου τη δεκαετία του ’80, στις αποτυχημένες προσπάθειες των επόμενων κυβερνήσεων να εξισορροπήσουν τα πράγματα, στο πρόγραμμα που επιβλήθηκε στη χώρα το 2010 και στις δομικές αδυναμίες της ευρωζώνης.

ΤΑ ΑΙΤΙΑ

Το πρόγραμμα που επιβλήθηκε στην Ελλάδα μέσω του μνημονίου «οδήγησε στη βαθύτερη και μακρύτερη ύφεση στην ελληνική μεταπολεμική ιστορία», σημειώνει ο κ. Αλογοσκούφης και γράφει σχετικά με τα αίτια της κρίσης: «Η τραγωδία εξελίχθηκε σε τέσσερις πράξεις μετά την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ενωση το 1981. Οι ανισορροπίες που προέκυψαν ως αποτέλεσμα των μακροοικονομικών πολιτικών της δεκαετίας του ’80 και η ανεπάρκεια των προσπαθειών προσαρμογής που ανέλαβαν διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις τις δεκαετίες που ακολούθησαν ήταν οι βασικοί παράγοντες που οδήγησαν στην τελική πράξη της τραγωδίας. Το τελικό αποτέλεσμα φέρει επίσης τη σφραγίδα της τρόικας του ΔΝΤ, της Κομισιόν και της ΕΚΤ, που σχεδίασαν τα διαδοχικά προγράμματα οικονομικής προσαρμογής μετά το 2010. Οι εγγενείς αδυναμίες της ευρωζώνης και ιδίως το γεγονός ότι απέχει πολύ από το να είναι η ιδανική νομισματική ένωση έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο στην ελληνική κρίση».

Στο επιστημονικό άρθρο κάνει και την αυτοκριτική του ως εξής: «Ενα πρόγραμμα σταθεροποίησης μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 2005-2006, αποδείχθηκε πολύ λίγο και πολύ καθυστερημένο, καθώς διεκόπη λόγω της πολιτικής αστάθειας που δημιούργησε το αποτέλεσμα των εκλογών του 2007, που έφερε μια κυβέρνηση με οριακή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, και λόγω της διεθνούς οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-09».

ΠΡΟ ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ

Πού αποδίδει τη διολίσθηση της οικονομίας τα χρόνια που προηγήθηκαν των μνημονίων; «Η σημαντική και απότομη πτώση στα πραγματικά επιτόκια που συνόδευσαν την ένταξη στην ευρωζώνη, χάρη στην εξαφάνιση του ρίσκου της χώρας και του ρίσκου της υποτίμησης, οδήγησαν σχεδόν αμέσως σε σημαντική αύξηση στις εγχώριες επενδύσεις και σε μείωση των εθνικών αποταμιεύσεων. Ως αποτέλεσμα, η ανάπτυξη επιταχύνθηκε, χάρη στην αύξηση της εσωτερικής ζήτησης, αλλά υπήρξε παράλληλα μια σημαντική διεύρυνση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, εξαιτίας της αύξησης των επενδύσεων σε σχέση με τις αποταμιεύσεις».

Τέσσερις κύκλους οικονομικής πολιτικής διακρίνει ο κ. Αλογοσκούφης στην ελληνική ιστορία εντός της Ε.Ε. «Ο πρώτος κύκλος, αποσταθεροποίησης και στασιμοπληθωρισμού, κάλυψε τη δεκαετία του ’80. Πολλά από τα σημερινά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, όπως η χαμηλή διεθνής ανταγωνιστικότητα και το υψηλό δημόσιο χρέος, αποτελούν κληρονομιά αυτής της δεκαετίας». Ο δεύτερος κύκλος, που τον χαρακτηρίζει ως «ατελούς και μονομερούς προσαρμογής», ήταν τη δεκαετία του ’90, ενώ την επόμενη δεκαετία ήρθε ο τρίτος, «ο κύκλος της ευρωευφορίας» όπως τον χαρακτηρίζει. «Δυστυχώς, η ευφορία βασιζόταν στον εξωτερικό δανεισμό εξαιτίας της χαμηλής διεθνούς ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας κατά την περίοδο της εισόδου της στην ευρωζώνη». Μιλώντας για τη δεκαετία 2000-2010, σημειώνει πως οι κυβερνήσεις (Σημίτη και Καραμανλή) «δεν χρησιμοποίησαν το μόνο εργαλείο που είχαν, τη δημοσιονομική πολιτική, για να αντιμετωπίσουν τις εξωτερικές ανισορροπίες, καθώς κάτι τέτοιο θα προκαλούσε ύφεση και θα σκότωνε την “ευφορία”. Στο τέλος, η συσσώρευση εξωτερικού χρέους οδήγησε σε ένα “ξαφνικό στοπ” στον διεθνή δανεισμό προς την Ελλάδα, που πυροδοτήθηκε από τη διεθνή οικονομική κρίση του 2008-09». Ο τέταρτος και τελευταίος κύκλος οικονομικής πολιτικής ξεκίνησε το 2010. «Μετά από τρεις συνεχόμενους γύρους λιτότητας μέσα σε οκτώ χρόνια, οι εξωτερικές ανισορροπίες τελικά αντιμετωπίστηκαν, αλλά με τεράστιο κόστος».

Ο πρώην υπουργός Οικονομικών διατυπώνει συστάσεις και για την οικονομική πολιτική που πρέπει να χαραχθεί στο εξής. Σύμφωνα με τα γραφόμενά του, πρέπει να γίνει: α) μια ουδέτερη ως προς τα έσοδα φορολογική μεταρρύθμιση, β) η αποκατάσταση της ικανότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος να χρησιμοποιεί τις αποταμιεύσεις για να χρηματοδοτεί μια ανακάμπτουσα οικονομία, γ) δομικές μεταρρυθμίσεις, που θα δημιουργήσουν ευκαιρίες και κίνητρα για άμεσες ξένες επενδύσεις, δ) μείωση των δαπανών του δημόσιου τομέα, με το να δοθεί έμφαση στο Δημόσιο ως ρυθμιστή.

*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» το Σάββατο, 22 Ιουνίου 2019.