Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση – Δημοκρατία. Αυτές ήταν οι τέσσερις άξονες πάνω στους οποίους στηρίχθηκε η ιδρυτική διακήρυξη του ΠΑΣΟΚ δια στόματος Ανδρέα Παπανδρέου 45 ολόκληρα χρόνια πριν.

Η επίσημη παρουσίαση του νέου κόμματος έγινε στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 στο ξενοδοχείο «Κινγκ Πάλας» της Αθήνας, παρουσία 150 ατόμων, που αποτέλεσαν τον ιδρυτικό του πυρήνα.

Ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε συντάξει έναν κατάλογο με 149 άτομα, ενώ στην αίθουσα βρίσκονταν ανάμεσα σε άλλους οι: Στ. Γιώτας, Χ. Λουκάκης, Π. Λάμπρου, Κ. Τσιγαρίδας, Ν. Μιχαλόπουλος, Ι. Τζώρτζης, Κ. Λαλιώτης, Μαρία Μίχα, Τ. Τουλούπας, Ν. Βγενόπουλος, Ι. Κορωναίος, Ξ. Πελοποννήσιος, Απ. Πρόκος, Μ. Κουτσόγιωργας, Αν. Λιβάνης, Αθ. Σκουλάς, Αγγέλα Κοκκόλα, Ασπα Μανδηλαρά, Αμαλία Φλέμινγκ, Ντ. Τριαρίδης, Αντ. Δροσογιάννης, Ι. Σκουλαρίκης, Κ. Νικολάου, Ελ. Βερυβάκης, Παν. Κρητικός, Κ. Ανδρουτσόπουλος, Γρ. Κασιμάτης, Γ. Παπαστρατής, Λ. Βασιλικόπουλος, Αρ. Μπουλούκος, Δ. Μπουλούκος, Στ. Πανταζόπουλος, Ι. Παπαδονικολάκης, Φ. Κούτσικας, Απ. Κακλαμάνης, Φ. Τόμπρας, Ι. Κουτσοχέρας, Γ. Χρυσάφης, Αθ. Τσιμπούκης, Γ. Τσαφούλιας, Ι. Πανούτσος, Σ. Βαλυράκης, Χρ. Παπαθανασίου, Γ. Λιάνης, Γ. Κίσσονας, Μ. Σάλλας, Π. Βουρνάς, Μένη Μαλιώρη, Στ. Τζουμάκας.

Στην παρουσίαση βρέθηκαν αρκετά στελέχη του ΠΑΚ που ζούσαν μέχρι την πτώση της δικτατορίας στο εξωτερικό όπως και άλλα πρόσωπα με συμμετοχή στον αντιδικτατορικό αγώνα μεταξύ των οποίων ο Σάκης Καράγιωργας. Αρκετοί εντάχθηκαν στο ΠΑΣΟΚ και, αργότερα, εκλέχτηκαν βουλευτές του κόμματος ή άσκησαν υπουργικές θητείες στις μετέπειτα κυβερνήσεις του κόμματος.

Στη δεξιά πλευρά κάθονταν στελέχη με πολιτική δράση πριν από τη δικτατορία, όπως ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος και ορισμένοι που είχαν γίνει γνωστοί από τις δίκες της χούντας. Στην αριστερή πλευρά η Σύλβα Ακρίτα με άσπρο παντελόνι και ακριβώς δίπλα της ο Κ. Σημίτης, με γραβάτα. Γύρω τους στελέχη του ΠΑΚ, άγνωστοι οι περισσότεροι. Αλλά και επιφανείς της Δημοκρατικής Αμυνας που θα συνενώνονταν είκοσι μέρες αργότερα με το ΠΑΣΟΚ, με επικεφαλής τον Σ. Καράγιωργα, τον Χρ. Ροκόφυλλο και τον Μ. Δελούκα.



Ο Ανδρέας Παπανδρέου εμφανίστηκε καθυστερημένος, φορώντας λευκό πουκάμισο και χωρίς γραβάτα. Όταν πήρε τον λόγο μίλησε σταθερή φωνή παρουσιάζοντας τη «Διακήρυξη Αρχών του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος», την όποια διάβασε ολόκληρη ο Κ. Νικολάου και μοίρασε στους δημοσιογράφους ως εκπρόσωπος Τύπου ο Γ. Κατσιφάρας.




Ο Ανδρέας Παπανδρέου μίλησε με σταθερή φωνή παρουσιάζοντας τη «Διακήρυξη Αρχών του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος», την όποια διάβασε ολόκληρη ο Κ. Νικολάου και μοίρασε στους δημοσιογράφους ως εκπρόσωπος Τύπου ο Γ. Κατσιφάρας. Το τελικό κείμενο που θα έμενε στην Ιστορία ως «Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη» πήρε την οριστική μορφή του μόλις το προηγούμενο βράδυ, στο Καστρί.

«Για να προστατέψουμε το έθνος, για να ανοίξουμε το δρόμο που οδηγεί στην αδέσμευτη λαϊκή κυριαρχία και τη δημοκρατία. Σ’ αυτά τα πλαίσια πρέπει να ερμηνευτεί και η δικιά μας απόφαση να προχωρήσουμε σήμερα σε μια πολιτική πράξη, στη διακήρυξη των βασικών αρχών και στόχων ενός νέου πολιτικού Κινήματος, του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος» ακούγεται να διαβάζει ο Ανδρέας Παπανδρέου στην κατάμεστη από δημοσιογράφους, στελέχη του ΠΑΚ και του Αντιδικτατορικού αγώνα αίθουσα ξενοδοχείου στο Σύνταγμα.

Η διακήρυξη της ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ υποστήριζε ανάμεσα σε άλλα και πως «Μόνο με την ενεργό πολιτική παρουσία των πολιτών, απ' άκρου εις άκρον της Ελλάδας, θα εξασφαλιστούν τόσο η εθνική μας ανεξαρτησία όσο και η λαϊκή κυριαρχία. Ήρθε η ώρα να περάσουμε από την παθητική αναμονή στην ενεργό λαϊκή παρουσία για τη διαμόρφωση του μέλλοντος της χώρας μας».

Η Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη δεν ενθουσίασε τα ΜΜΕ της εποχής. Οι δημοκρατικές εφημερίδες υποστήριζαν ήδη την Ένωσης Κέντρου του Γεωργίου Μαύρου στην οποία προστέθηκαν και άλλοι πολιτικοί με τον τίτλο Νέες Δυνάμεις, ενώ η κρατική ραδιοτηλεόραση αγνόησε τις δραστηριότητες του Ανδρέα Παπανδρέου.

Τα πρώτα γραφεία και η προεκλογική περίοδος του 1974 

Τα παρθενικά γραφεία ήταν στην οδό Ακαδημίας 28, σε ένα μικρό δυάρι, που τους παραχώρησε ο Γ. Μυλωνάς, ωστόσο σε λιγότερο από μήνα το ΠΑΣΟΚ θα μετακόμιζε στην Πανεπιστημίου.. Τα παρθενικά γραφεία ήταν στην οδό Ακαδημίας 28, σε ένα μικρό δυάρι, που τους παραχώρησε ο Γ. Μυλωνάς, ωστόσο σε λιγότερο από μήνα το ΠΑΣΟΚ θα μετακόμιζε στην Πανεπιστημίου..
Σε 15 ημέρες μεταγκαταστάθηκαν σε δυο ορόφους στην οδό Πανεπιστημίου 57, όπου θα έχει την έδρα του και το πρώτο Εκτελεστικό Γραφείο: Α. Τσοχατζόπουλος, Κ. Σημίτης - που συνήθως κρατούσε τα... πρακτικά - Σ. Καράγιωργας, Β. Φίλιας, Α. Στάγκος, Κ. Μανωλκίδης, Ασπα Μανδηλαρά, Αθ. Τσούρας και η νεαρή φοιτήτρια από το ΠΑΚ Αγγλίας Βάσω Παπανδρέου.


Το ΠΑΣΟΚ συμμετείχε για πρώτη φορά σε εθνικές εκλογές τον Νοέμβριο του 1974, αποσπώντας ποσοστό 13,5%, που μεταφράστηκε στην ανάδειξη 15 βουλευτών. 

Τρία χρόνια μετά, το 1977, θα γίνει αξιωματική αντιπολίτευση, λαμβάνοντας το 25,34% των ψήφων και εκλέγοντας 93 βουλευτές. Ο δρόμος προς την εξουσία έχει ανοίξει.