Μάιος 2010. Η Ελλάδα έχει αποφύγει τη «σύγκρουση με τον τοίχο», αλλά έχει μπει σε μία από τις πιο σκοτεινές περιόδους της Ιστορίας της. Στην Αθήνα, ζαλισμένοι υπουργοί της τότε κυβέρνησης υπογράφουν όπως-όπως τους όρους της διάσωσης από τους Ευρωπαίους, οι οποίοι πάνε όμως χέρι-χέρι με τους, υποτίθεται, εξειδικευμένους σε τέτοιες αποστολές: τους τεχνοκράτες του ΔΝΤ.

Πριν καλά-καλά συνειδητοποιήσουν τα μέλη της κυβέρνησης αλλά και οι μουδιασμένοι πολίτες τι ακριβώς συνεπάγεται η υπογραφή του Μνημονίου με την αποκαλούμενη τρόικα, φάνηκε ποιος ακριβώς θα έχει το πάνω χέρι στις «συζητήσεις» με την ελληνική πλευρά. Ο Δανός τεχνοκράτης του Ταμείου, ο ψηλόλιγνος Πόουλ Τόμσεν, γίνεται γρήγορα ο φόβος και ο τρόμος των υπουργών και των υπηρεσιακών παραγόντων, όντας σε ανοικτή επικοινωνία με τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Δίπλα στον Τόμσεν, λύνει και δένει ένας βραχύσωμος, διοπτροφόρος και μάλλον στριφνός τεχνοκράτης. Υπουργοί, δημοσιογράφοι και πολίτες έμαθαν γρήγορα το όνομά του: Μπομπ Τράα. Ο Ολλανδός τεχνοκράτης του ΔΝΤ είναι το alter ego του Πόουλ Τόμσεν και από τον Οκτώβριο του 2010 γίνεται το μάτι του Ταμείου στην Αθήνα, εγκαινιάζοντας τη μόνιμη αντιπροσωπία του στην πρωτεύουσα. Η περίοδος της κηδεμονίας από το ΔΝΤ έχει ξεκινήσει.

Παλιός γνώριμος της χώρας, υπογράφοντας «αιχμηρές» εκθέσεις για την κατάσταση των φοροεισπρακτικών και φοροελεγκτικών υπηρεσιών της Ελλάδας, για το απαρχαιωμένο φορολογικό σύστημα και για την έκταση της διαφθοράς στις υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών, ο Τράα προκαλεί ρίγη στη ραχοκοκκαλιά με το παγωμένο βλέμμα του, όπως επισημαίνουν κάποιοι που είχαν την «ευτυχία» να βρεθούν απέναντί του. Η παρουσία του Ολλανδού στο υπουργείο Οικονομικών ήταν σχεδόν καθημερινή και βέβαια μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, καθώς είχε λάβει την εντολή από τον Οκτώβριο του 2010 να παρακολουθεί την εφαρμογή του προγράμματος και να αναφέρει στην Ουάσινγκτον όσα παρατηρεί, ως πρεσβευτής του Ταμείου. Αυστηρός όσο δεν πάει, μάλλον σκληρός, είχε δώσει τα... διαπιστευτήριά του στη Βραζιλία, στην Αργεντινή, στη Σουηδία, στην Ισπανία, ακόμα και στη Γερμανία, και αναφέρθηκε ακόμα και για αντικαταστάτης του Π. Τόμσεν, όταν ο Δανός ανέλαβε επικεφαλής του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ.

Ο Τράα παρέμεινε στην Αθήνα έως τον Σεπτέμβριο του 2013, συμπληρώνοντας την προβλεπόμενη τριετία, και όσοι θυμούνται πρόσωπα και πράγματα από εκείνη την περίοδο σημειώνουν ότι από το δίδυμο Τόμσεν - Τράα πέρασαν οι πιο σκληρές αλλαγές στη φορολογία, στο Ασφαλιστικό, στα εργασιακά και στο Δημόσιο. Στις ατελείωτες ώρες διαβουλεύσεων στον 6ο όροφο του υπουργείου Οικονομικών, πίσω από τις κλειστές πόρτες, επέβαλαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, πολλές φορές εκβιαστικά, «εσωτερική υποτίμηση», που αποτελούσε κλασική «συνταγή» του Ταμείου κυρίως στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Ο στριφνός Ολλανδός συνέχισε, μάλιστα, να υπερασπίζεται το... αλάθητο του ΔΝΤ και να επιρρίπτει ευθύνες στο πολιτικό σύστημα της Ελλάδας, επειδή δεν... αγκάλιασε το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που επέβαλε το Ταμείο, ακόμα κι όταν ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Ο. Μπλανσάρ, ξεστόμισε το πρώτο «mea culpa», αναγνωρίζοντας το... σφάλμα με τους πολλαπλασιαστές. Προφανώς για τον Μπ. Τράα και τον Π. Τόμσεν ήταν δύσκολο να επωμιστούν την ευθύνη για το «αιματοκύλισμα» της ελληνικής οικονομίας, που αποδείχθηκε τελικά ότι λειτούργησε σαν πειραματόζωο για τα προγράμματα διάσωσης σε Πορτογαλία, Κύπρο, Ιρλανδία και Ισπανία. Υπουργός των τότε πρώτων κυβερνήσεων αποκαλύπτει ότι ο Π. Τόμσεν, συνεπικουρούμενος από τον Μπ. Τράα, ξέφυγε πολλές φορές από τα όρια της ευπρέπειας και ήταν επιθετικός υπέρ το δέον, σαν να συνομιλούσε ή μάλλον να έκανε αυστηρές παρατηρήσεις σε υφισταμένους του, κάτι που είχε προκαλέσει την αντίδραση ακόμη και του Ευ. Βενιζέλου του Γ. Ζανιά, ακόμα και του πιο ήρεμου Γ. Στουρνάρα.

ΣΤΑ ΑΚΡΑ
Ενδεικτικό του κλίματος που δημιουργούσε το δίδυμο Τόμσεν - Τράα είναι ότι ακόμα και στη θεωρητικά «στρωμένη» περίοδο μετά την υπογραφή του 2ου Μνημονίου και το PSI ώθησαν πολλές φορές τις συζητήσεις στα άκρα. Τον Σεπτέμβριο του 2012, οι διαπραγματεύσεις έφτασαν στα όρια του κραχ, καθώς, όπως είχε δηλώσει τότε υψηλόβαθμος αξιωματούχος του υπουργείου, ο Π. Τόμσεν εμφανίστηκε ξαφνικά ιδιαίτερα αρνητικός απέναντι σε προτάσεις μέτρων διαρθρωτικού χαρακτήρα στο Δημόσιο, είτε απορρίπτοντάς τα στο σύνολό τους είτε υποεκτιμώντας την απόδοσή τους, με τον τότε υπουργό Οικονομικών, Γ. Στουρνάρα, να απαντά ότι δεν πρόκειται να βάλει την υπογραφή του σε νέα μείωση μισθών! «Επέμεναν στο να μη δέχονται τα μέτρα που αφορούν στην αναδιάρθρωση του κράτους και εμείς επιμέναμε ότι πρέπει να τα δεχθούν. Έθεταν και θέμα απολύσεων», αποκαλύπτει πηγή, μεταφέροντας το κλίμα της συνάντησης που είχε γίνει εκείνες τις ημέρες στο Μέγαρο Μαξίμου με την τρόικα και τον τότε πρωθυπουργό, Αντ. Σαμαρά. Τον Απρίλιο του 2019, το πρώην στέλεχος του ΔΝΤ ανέλαβε τα ηνία της Κεντρικής Τράπεζας του Curacao - St. Maarten, αλλά τον περασμένο μήνα δήλωσε παραίτηση για προσωπικούς λόγους.

Ο αντικαταστάτης του Ολλανδού Τράα ήταν ο «Έλληνας» Γουές ΜακΓκριού. Επί των ημερών του, τα γραφεία της μόνιμης αντιπροσωπίας του Ταμείου μεταφέρθηκαν στο ρετιρέ της οδού Αμερικής, σε μία ακόμα προσπάθεια του ΔΝΤ να διασκεδάσει τις εντυπώσεις που είχε δημιουργήσει η επιλογή ενός πανάκριβου -όπως έλεγαν τότε οι πληροφορίες- διαμερίσματος με θέα την Ακρόπολη, κατά την εκρηκτική περίοδο του πρώτου Μνημονίου. Το προσωνύμιο «Έλληνας» δεν ήταν τυχαίο, καθώς ο Αμερικανός τεχνοκράτης είχε περάσει τα παιδικά του χρόνια στη Θεσσαλονίκη και όσοι βρέθηκαν στο ίδιο τραπέζι με εκείνον μπορούν να βεβαιώσουν ότι μιλούσε ελληνικά.

Η πρώτη περίοδος ΜακΓκριού ήταν σχετικά ανέφελη, αν λάβει κανείς υπόψη ότι από τον Οκτώβριο του 2013 έως τις αρχές του 2015 η Ελλάδα ανακτούσε σιγά-σιγά τον ρυθμό της. Αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό, αλλά και ο ήπιος χαρακτήρας του Αμερικανού, που δεν δίσταζε να μετακινείται ασυνόδευτος με τα πόδια στο κέντρο της Αθήνας, βοήθησαν στο να γίνει πιο «επικοινωνιακό» το Ταμείο προς τα έξω. Φυσικά, το γεγονός ότι προϊστάμενος του ΜακΓκριού ήταν ο Π. Τόμσεν δεν άφησε καμία πιθανότητα για πιο «ελαστική» θέση του Ταμείου στα ελληνικά δρώμενα.

Επί των ημερών του, το καλοκαίρι του 2014, έγινε η τελευταία εκταμίευση δόσης από το ΔΝΤ προς την Ελλάδα, ενώ με δεδομένο ότι οι επαφές της τότε κυβέρνησης με τους επικεφαλής της τρόικας για την τελευταία και «καταραμένη» αξιολόγηση του 2ου Μνημονίου μεταφέρθηκαν στο Παρίσι, το γραφείο του Ταμείου στην Αθήνα περιορίστηκε επί της ουσίας σε ρόλο συλλέκτη στοιχείων. Ώσπου οι εκλογές του 2015 έφεραν τα πάνω κάτω.

«ΑΝΑΒΕ ΦΩΤΙΕΣ»
Κατά την περιπέτεια του πρώτου εξαμήνου του 2015, όταν η τρόικα έγινε «θεσμοί», το ΔΝΤ επί της ουσίας παρέδωσε τα ηνία στους Ευρωπαίους. Η συνθηκολόγηση του 3ου Μνημονίου και η επιστροφή των διαπραγματεύσεων στην Αθήνα δεν άλλαξαν πολλά πράγματα, παρά μόνον στους τύπους. Η τότε επικεφαλής του κλιμακίου του Ταμείου, η γνωστή Ρουμάνα Ντέλια Βελκουλέσκου, φρόντιζε συχνά-πυκνά να «ανάβει φωτιές» στα τετ-α-τετ που γίνονταν στις αίθουσες του «Χίλτον», φέρνοντας τις σκληρές θέσεις του ΔΝΤ για το Ασφαλιστικό και τη φορολογία, πίσω από τις οποίες κρύβονταν οι Ευρωπαίοι. Υπουργοί που συμμετείχαν στις διαβουλεύσεις παραδέχονται ότι η παρουσία του ΜακΓκριού ήταν διακριτική και σίγουρα όχι προκλητική. Τον Σεπτέμβριο του 2016 έχουμε την τελευταία αλλαγή φρουράς στη μόνιμη αντιπροσωπία του ΔΝΤ στην Αθήνα. Ακόμα ένας Ολλανδός αναλαμβάνει το γραφείο του Ταμείου, ο Ντένις Μπότμαν, ο οποίος έχει βαρύ βιογραφικό στη διαχείριση κρίσεων στην Άπω Ανατολή και ειδίκευση στο καυτό χαρτοφυλάκιο των συνταξιοδοτικών τμημάτων. Παρότι η Κομισιόν είναι αυτή που τυπικά προΐσταται των θεσμών, η θητεία του Μπότμαν στην Αθήνα συνέπεσε -μάλλον όχι τυχαία- με το τελευταίο μεγάλο «κόλπο» του ΔΝΤ στην ελληνική κρίση: την... προληπτική νομοθέτη - ση περικοπών στις συντάξεις και στο αφορολόγητο, ως όρο για τη συνέχιση συμμετοχής του Ταμείου. Τελικά, τα μέτρα ψηφίστηκαν, αλλά το Ταμείο «κούνησε μαντίλι». Πλέον, «κατεβάζει και ρολά»...

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» στις 11/1