Η Ισπανική Γρίπη, η χειρότερη επιδηµία του 20ού αιώνα, σάρωσε ολόκληρο τον πλανήτη και άφησε πίσω τουλάχιστον 50 εκατοµµύρια νεκρούς, στη σκιά του Α’ Παγκοσµίου Πολέµου.

«Χτύπησε» σε τρία κύµατα, από την άνοιξη του 1918 µέχρι τις αρχές του 1919, µόλυνε το ένα τρίτο του πληθυσµού της Γης και άλλαξε για πάντα την παγκόσµια ιστορία. Απαραίτητο εργαλείο κατά της µολυσµατικής ασθένειας τότε και τώρα, η µάσκα έγινε από τότε κιόλας πολιτικό σύµβολο, δίχασε και απέκτησε πρωταγωνιστικό ρόλο στον δηµόσιο διάλογο.

Με το ξέσπασµα της πανδηµίας στις αρχές του προηγούµενου αιώνα, πολλές πολιτείες των ΗΠΑ κήρυξαν τις µάσκες υποχρεωτικές. Από τη Νέα Υόρκη µέχρι το Σιάτλ οι πολίτες φορούσαν µάσκες, φτιαγµένες συνήθως από γάζα, ενίοτε από τουλπάνι και από µετάξι. Στον αγώνα κατά της γρίπης, χιλιάδες νοσηλεύτριες του Ερυθρού Σταυρού κατασκεύαζαν και συναρµολογούσαν µάσκες και καλύµµατα προσώπου.

Για τους περισσότερους µετατράπηκαν σε σύµβολο πατριωτισµού σε µια περίοδο κρίσης.

Το να φοράει κανείς µάσκα κατά τη διάρκεια της πανδηµίας της Ισπανικής Γρίπης ισοδυναµούσε µε δείγµα αφοσίωσης κάποιου στη χώρα, ειδικά την ώρα που ο Α’ Παγκόσµιος Πόλεµος έφτανε στο τέλος του. Η οµοσπονδιακή κυβέρνηση, ωστόσο, έδινε συχνά αντικρουόµενες συστάσεις στους πολίτες, όπως άλλωστε και σήµερα. ∆εν ήταν λίγοι εκείνοι που αντιστάθηκαν στις προστατευτικές µάσκες.

Οι πρωτεργάτες του κινήµατος κατά της µάσκας τις αποκαλούσαν «φίµωτρα», «ασπίδες µικροβίων» και «παγίδες βρωµιάς», ενώ συχνά τους άνοιγαν τρύπες για να καπνίσουν πούρα ή τις φορούσαν περιπαικτικά στους σκύλους τους.

Το 1918 και το 1919, καθώς τα µπαρ, τα «σαλούν», τα εστιατόρια, τα θέατρα και τα σχολεία έκλειναν, οι µάσκες έγιναν... ο αποδιοποµπαίος τράγος, γράφουν οι «New York Τimes», ένα σύµβολο κυβερνητικής αυθαιρεσίας και παρεµβατικότητας, ενώ ενέπνευσαν διαδηλώσεις, συγκεντρώσεις υπογραφών και προκλητικές εκδηλώσεις διαµαρτυρίας... φυσικά µε ακάλυπτο πρόσωπο.

Οι πρώτες µολύνσεις καταγράφηκαν τον Μάρτιο του 1918, σε µια στρατιωτική βάση του Κάνσας, όπου 100 στρατιώτες κόλλησαν τον ιό.

Σύντοµα, η ασθένεια επεκτάθηκε σε ολόκληρη τη χώρα. Μέχρι το φθινόπωρο, επτά αµερικανικές πόλεις είχαν θέσει σε ισχύ νόµους για την υποχρεωτική χρήση µάσκας, λέει ο δρ Χάουαρντ Μάρκελ, ιστορικός επιδηµιών και συγγραφέας του βιβλίου «Καραντίνα!»

Η πόλη µε τους αυστηρότερους κανόνες ασφαλείας ήταν το Σαν Φρανσίσκο, όπου είχαν σηµειωθεί 7.000 από τα µέχρι τότε 60.000 και πλέον κρούσµατα σε όλες τις ΗΠΑ. Σύντοµα «η πόλη των µασκοφόρων», όπως έγινε γνωστή, έγινε και η γενέτειρα της «Ενωσης κατά των µασκών».

ΟΙ ΤΙΜΩΡΙΕΣ

Οι «αρνητές της µάσκας» διαµαρτύρονταν για την εµφάνιση, την άνεση και την ελευθερία τους, παρά το γεγονός ότι η γρίπη είχε σκοτώσει περίπου 195.000 Αµερικανούς µόνο τον Οκτώβριο.

Οι τιµωρίες για τους παραβάτες κυµαίνονταν από 5 έως 10 δολάρια ή ισούνταν µε κάθειρξη δέκα ηµερών. Στις 9 Νοεµβρίου, συνελήφθησαν 1.000 άτοµα, έγραφε η «San Francisco Chronicle».

Οι φυλακές γέµισαν ασφυκτικά. Η πόλη πρόσθεσε βάρδιες αστυνοµικών και δικαστών για να µπορέσει να διαχειριστεί τους συλληφθέντες. «Πού είναι η µάσκα σας;», ρωτούσε τους παραβάτες ο δικαστής Μάθιου Μπρέιντι.

Ορισµένοι έδωσαν ψεύτικα ονόµατα, ισχυρίστηκαν ότι ήθελαν να ανάψουν πούρο ή εξήγησαν ότι µισούσαν τους νόµους.

Εναν και πλέον αιώνα αργότερα, έπειτα από µήνες καραντίνας και αντικρουόµενα µηνύµατα από αξιωµατούχους υγείας αλλά και από ηγέτες σχετικά µε την ενδεδειγµένη προστασία τον COVID-19, οι µάσκες αποτελούν εκ νέου σηµείο αναφοράς για την πανδηµία. Υπήρξαν διαµαρτυρίες για τη χρήση µάσκας στον Καναδά, στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, ενώ εκδηλώθηκαν ακόµα και θανατηφόρες συγκρούσεις.

Σήµερα και ενώ χώρες σε ολόκληρο τον κόσµο αυστηροποιούν εκ νέου τα µέτρα προστασίας για να προλάβουν ένα δεύτερο κύµα κορονοϊού, οι νόµοι για τη χρήση µάσκας ποικίλλουν.

Η συντριπτική πλειονότητα των Αµερικανών, συµπεριλαµβανοµένων των Ρεπουµπλικάνων και εκείνων που υποστηρίζουν τον πρόεδρο Τραµπ, λένε ότι καλύπτουν τακτικά τα πρόσωπά τους για να αποτρέψουν την εξάπλωση της νόσου, σύµφωνα µε πρόσφατες έρευνες.

Οµως, η πολιτική τοποθέτηση εξακολουθεί να αποτελεί παράγοντα στην απόφαση πολλών Αµερικανών να φορέσουν µάσκα.

Σύµφωνα µε δηµοσκόπηση που πραγµατοποιήθηκε από το Κέντρο Ερευνών ∆ηµόσιας Υγείας του Associated Press - NORC, το 76% των ∆ηµοκρατικών δήλωσε ότι είναι πιο πιθανό να φορέσει µάσκα δηµόσια σε σύγκριση µε το 59% των Ρεπουµπλικανών.

Οι ίδιοι οι πολιτικοί, άλλωστε, από τον Αµερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραµπ, µέχρι το Βραζιλιάνο οµόλογό του, Ζαΐρ Μπολσονάρο, φάσκουν και αντιφάσκουν για το θέµα. Τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσηµάτων των ΗΠΑ συµβουλεύουν όλους τους Αµερικανούς να φορούν µάσκες ή να καλύπτουν τα πρόσωπά τους δηµοσίως.

Ο κορυφαίος επιδηµιολόγος της χώρας, δρ Αντονι Φάουτσι, δήλωσε στο CNN ότι φοράει µάσκα ως παράδειγµα για το ευρύ κοινό, που πρέπει να κάνει το ίδιο, από σεβασµό προς τους συµπατριώτες του.

Η χρήση µάσκας πρέπει να γίνει σύµβολο αλληλεγγύης σε ολόκληρο τον κόσµο, τονίζει εµφατικά ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας, µε τους ειδικούς να επισηµαίνουν ότι τους επόµενους µήνες θα µας συντροφεύει ως το νούµερο ένα µέσο προστασίας έναντι του κορονοϊού...